10 soruda Halkbank davası

ABC Gazetesi özel

1. Halkbank davası neden açıldı, iddialar, suçlamalar neler?

* İran'a uygulanan yaptırımların Halkbank aracılığıyla delinmesi.
* İddianameden: Halkbank, bilerek kurulan bu düzene yardımcı oldu, ABD'li düzenleyici kurumları ve yabancı bankaları aldatmayı amaçlayan hileli işlemlerin tasarlanmasına dahil oldu ve bu süreçlere katılımıyla ilgili ABD'li düzenleyici kurumlara yalan söyledi.
* İddianemeden: Halkbank, Hazine Bakanlığı başta olmak üzere ABD'li kurumlara konuyla ilgili yanlış bilgi verdi.
* Aralarında Türk vatandaşlarının da bulunduğu İran terörünün mağduru olduğunu öne süren 876 kişi, New York Güney Bölge Mahkemesi’nde Halkbank aleyhine tazminat davası açtı.
Müştekiler, Amerikan mahkemelerinin yaklaşık 2 milyar dolar tazminat ödemesine hükmettiği İran’ın henüz terör mağduru ve yakınlarına para ödemediğini aksine Halkbank’ı kullanarak yaklaşık bir milyar dolarını Amerikan finans piyasalarına soktuğunu belirterek Halkbank’ın terör mağdurlarının zararlarını tazmin etmesini talep etti.
* New York'ta görülecek davada mahkeme, "Halkbank aracılığıyla ABD'nin İran yaptırımlarının delinmesi sürecine "Erdoğan hükümetinin talimatıyla yardımcı olunup olunmadığını" açıklığa kavuşturmak istiyor.

2. Sanıklar, şüpheliler, davada ismi geçenler... Kim, kimdir?

* 2017'de bir Türk yetkilisinin ABD’ye bu davayla ilgili belgeleri gizlice verdiği iddia ediliyor.
Davadaki en güçlü belge diye geçiyor. Halkbank davasında her ne kadar öne çıkan isim Rıza Zarraf görünse de, belgeleri verenin "yetkili" olması önemli.
3 Mayıs'ta başlayacak duruşmada Rıza Zarraf'tan çok belgelerin öne çıkacağı tahmin ediliyor.
* Rıza Zarraf: İranlı iş insanı Rıza Zarraf, FBI gözetimde, ABD'de tutuklu.
* Hakan Atilla: Para transferlerine yardım ettiği öne sürülen eski Halkbank Genel Müdür Yardımcısı Hakan Atilla, Mayıs 2018'de 32 ay hapis cezasına çarptırıldı, 28 ay tutuklu kaldıktan sonra Temmuz 2019'da cezaevinden tahliye olarak Türkiye'ye döndü. Atilla, Türkiye'de kahraman gibi karşılanmış ve BİST Genel Müdürlüğüne atanmıştı. Mart ayının ilk haftasında görevinden istifa etti.
* Zafer Çağlayan: Reza Zarrab’ın 2010 yılında Türkiye'de yasa dışı para transferine başladığı ve bu faaliyetlerini devam ettirebilmek için dönemin Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan'ın adı davada önce çıkıyor. 
* Süleyman Aslan:  Eski Halkbank Genel Müdürü. Hakan Atilla, son duruşmasında, kendisinin bir üstü olan Süleyman Aslan'dan talimat aldığını söylemiş ve serbest bırakılmıştı.
* Levent Balkan: Halkbank eski yönetici
* Abdullah Happani: Zarrab'ın şirketlerinde çalışan isim.
* Recep Tayyip Erdoğan: Dokunulmazlığı olduğu için yargılanmıyor Ancak iddianame ve tanık ifadelerinde adı sıkça geçiyor.
* Bürokratlar: 17/25 Aralık Davası'nda adı geçen, Zarraf'ın Halkbank ile ilgili ifadesinde yer alan isimler. 

3. Halkbank davası ne zaman, nerede görülecek?

New York'ta görülecek davada Başsavcılık, Halkbank’ın Amerikan devletine yalan beyanda bulunduğunu, ABD mali sistemini kullanarak kara para akladığını belirterek, suçun bu ülkede işlendiği için yargılamanın burada yapılacağını kaydetti.
Halkbank’ın avukatlarının, başsavcılığın dilekçesine 17 Mart Çarşamba gününe kadar cevap vermesi gerekiyor.
Halkbank davası 3 Mayıs Pazartesi günü New York'ta jürili duruşmada görülecek.

4. Halkbank davasının sonuçları ne olabilir, ekonomiyi nasıl etkiler?

* Halkbank davasında 20 milyar dolarlık tazminat ödenmesini isteniyor.
Çünkü, Türkiye'den "yetkili" birinin verdiği iddia edilen belgeler ve Rıza Zarraf'ın ifadesine göre, Halkbank üzerinden toplam 20 milyar dolarlık transfer gerçekleşmiş. Zarraf'ın kuryesi Adem Karahan'ın ifadesine göre ise Zarraf yüzde 8, siyasetçiler 4 alıyordu. Aslan payını kimin aldığı sorusuna ise Karahan yanıt vermedi.
Halkbank şu an Türkiye Varlık Fonu'na bağlı. Davada 20 milyar dolarlık ceza çıkarsa, tazminatı Türkiye Varlık Fonu üstlenecek.

5. Swift'ten atılma olur mu?

Halkbank'ın uluslararası banka sisteminden (Swift) atılması gündemde.
Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication’ın kısa adı olan Swift; Tüm dünyadaki bankalar arasında elektronik fon transferi standardı sağlayan bir sistemdir. Bu sistem BIC (Bank Identifier Codes) kodu yani banka tanımlama kodu sayesinde her bankayı tanımlamaktadır.
2017 yılında 7 Kuzey Kore bankası SWIFT'ten atıldı. Gerekçe ise kara para aklamak.
Halkbank bu sistemden atılırsa, uluslararası bankacılık işlemlerini bu sistem üzerinden yapamayacak.

6. Benzer dava görüldü mü? Halkbank davası neden önemli? Ne kadar ceza gelir?
ABD, 20 milyar dolarlık tazminatı alır mı?
Alıyor.
Çünkü;
Standard Chartered bankasının 2007-2016 yılları arasında Rıza Zarrab ve ağı için toplamda 5,8 milyar doları aşan 37 bin 533 adet para transferi gerçekleştirilmesinde rol oynadığı ortaya çıktı.
Deutsche Bank da ABD'de faaliyet gösteren bir iştirakinin Mart 2017'de, Zarrab ile ilişkili olduğu 2013 yılında kamuoyuna yansıyan bir şirket için yaklaşık 29 milyon dolar para transferi gerçekleştirdi.
Standard Chartered bankasına  İran'a karşı yaptırımların delinmesinde rol aldığı için ABD tarafından 1,1 milyar dolar ceza verildi.
Deutsche Bank da 2015 yılında ABD'nin İran'a uyguladığı yaptırımları ihlal ettiği için 258 milyon dolarlık para cezası ödemeyi kabul etti.

7. Zarrab, Halkbank davasını nasıl anlattı?

* Zarrab'ın anlatımına göre, petrol karşılığı altın yöntemini 2010 yılından itibaren uygulanıyor. 
Sistem şöyle işliyor:
* Türkiye, yaptırımlar nedeniyle, satın aldığı petrol ve doğalgaz karşılığında yapması gereken ödemeyi doğrudan İran'a gönderemiyor. Bunun sonucunda da İran, Türkiye'de Halkbank'ta bir hesap açıyor. Türkiye, ödemeyi buradaki hesaba yatırıyor.

* Daha sonra bu hesaptaki paralar, Zarrab'ın şirketlerine aktarılıyor ve bu şirketler üzerinden altın satın alınıyor. Daha sonra bu altınlar Türkiye'den Dubai'ye ihraç ediliyor ve burada yeniden nakde çevrilip, çantalarla İran'a taşınıyor.

8. Halkbank davasıyla ilgili belge ve iddialar

* The Foundation for Defense of Democracies'in (FDD) CEO'su Mark Dubowitz, Mart 2012 ile Temmuz 2013 dönemleri arasında Türkiye'nin İran'a yaklaşık 13 milyar dolarlık altın ihraç ettiğini ve yıllık olarak bu sayının 20 milyar dolara ulaşabileceğini söylüyor.

* Reuters'ın Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu'nun (EPDK) verilerine dayanarak 2014 yılında yaptığı hesaplamaya göre, Türkiye'nin 2012 yılında İran'dan satın aldığı petrol ve doğalgazın değeri 10 milyar doları aşıyor.

* Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre ise 2011 yılında 1 ton olan İran'a altın ihracatı da 2012 yılında yaklaşık 126 tona yükseliyor ve bunun değeri de yaklaşık 6,5 milyar dolar olarak hesaplanıyor. Ayrıca, aynı yıl içerisinde Türkiye'nin BAE'ye yaptığı altın ihracatı da 85 ton ve 4,6 milyar dolar.
(Kaynak BBC)

9. Biden ne yapacak?

* ABD Başkanı Joe Biden’ın "Halkbank davasına" hiçbir şekilde karışmayacağını ve mahkemenin kararını bekleyeceğini ifade ediyor.
Trump müdahale etmişti.
* ABD Senatosu Finans Komitesi Başkanı Demokrat Parti Senatörü Ron Wyden, Adalet Bakanı Garland’a yazdığı mektupta, Türk Hükümet yetkililerinin davaya müdahil olup olmadığının aydınlığa kavuşturulmasını istedi.
* Reza Zarrab’ın FBI soruşturmasında o sırada başbakan olan Recep Tayyip Erdoğan’ı ağır biçimde suçluyor.

10.  Trump ne yapmıştı?

* Erdoğan'ın bu davayı engelleme girişimleri, Trump’ı ikna etme çalışmaları ve harcanan milyonların dökümü de iddialar arasında yer alıyor.
* İddiaya göre 2017-2019 arasında Erdoğan hükümetinin ABD'deki lobicilik faaliyetleri için 5 milyon dolardan fazla harcama yaptığına dair belgeler bulunuyor
* İddiaya göre Erdoğan, ABD eski Başkanı Donald Trump ile bu davanın düşürülmesi için yakınlaştı. Zarrab'ın ABD'de tutuklanması sonrası Trump'ın danışmanı Rudy Giuliani, Erdoğan ile konunun ayrıntılarını görüşmek için Ankara'ya gelmişti. Kısa süre davaya bakan Savcı Preet Bharara ve New York Güney Bölge Başsavcısı Geoffrey Berman, Trump tarafından görevden alınmıştı.