ABC Kritik | Çağlar Ezikoğlu | Müstemleke geldiniz müstemleke gidiyorsunuz: McKinsey''in Türkiye serüveni

Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, Cumhurşkanlığı bünyesinde 16 bakanlığın temsilcilerinin bulunduğu Maliyet ve Dönüşüm Ofisi’nin McKinsey ile birlikte çalışacağını ve bahse konu Amerikan şirketinin Türkiye ekonomisini yönlendirecek olan bu ofisi denetleme ve raporlama yetkisine sahip olacağını belirtti geçtiğimiz gün itibariyle. Yani kısacası ‘yerli ve milli’ olduğu her fırsatta iddia edilen AKP iktidarı Türkiye ekonomisini bir ABD’li şirkete resmen emanet etmiş oldu.

McKinsey şirketinin adını ilk defa görenler, siyasi iktidarın ekonomiyi yeni bir ABD’li şirkete peşkeş çektiğini düşündü. Fakat Türkiye ekonomisinin özellikle 2001 krizinden sonra girdiği dönüşümü yakından takip edenler için McKinsey firması pek de yabancı sayılmaz. ABD menşeili bu danışmanlık şirketinin Türkiye piyasasına girişi 1995 yılında tekabül ediyordu. ABD ve diğer ülkelerdeki standartları göz önüne bulundurduğumuzda özellikle özel sektördeki şirketlere danışmanlık hizmeti veren McKinsey, Türkiye pazarına girmesiyle birlikte bu durumun tam tersi olarak doğrudan Türkiye’dek devlet kurumları ile çalışmaya başlayacaktı. Bu kurumların ilki ise Özelleştirme İdaresi Başkanlığıydı.

Daha önce bazı gazetelerde iddia olarak, McKinsey şirketinin 1995 yılında kurumsal danışmanlığını yaptığı Özelleştirme İdaresi Başkanlığı’ndan 2.5 milyon dolar ödeme aldığı belirtilmişti. Meclis tutanaklarını incelediğimde ise bu iddianın miktar açısından fazlasıyla geçerli olduğunu gördüm. DYP-CHP koalisyonunun Özelleştirme İdaresi’nden sorumlu Devlet Bakanı Rüşdü Saracoğlu’na sunulan yazılı soru önergesine cevaben Özelleştirme İdaresi Başkanvekili Uğur Bayar’ın cevabında, Özelleştirme İdaresi’nin danışmanlık için 3.9 milyon dolar harcadığını ve bu harcamada başı çeken danışmanlık şirketinin McKinsey olduğu teyit edilmiş.

( https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d20/c003/tbmm20003038.pdf)

2001 krizi ile birlikte ise McKinsey, Türkiye ekonomisinin düştüğü buhrandan yararlanmak adına hızlıca harekete geçecekti. AKP’nin Kasım 2002’de tek başına iktidara gelmesi ve seçimlerden önce piyasalara güven veren açıklamaları, neo-liberalizm ve emperyalizmle olan uyumu McKinsey’in ellerini ovuşturarak Türk piyasasına hızlı bir giriş yapmasını sağlayacaktı. McKinsey’in 2003 yılında hazırlamış olduğu ‘Turkey: Making Productivity and Growth Breaktrough’ (Büyüme ve Verimlilikte Çığır Açmak) raporu AKP iktidarının 2001 krizinden sonra Türk ekonomisini neo-liberal politikalara eklemleme sürecinin başucu kitaplarından birisi olmuştur. Raporun 117.sayfasındaki ‘Bankacılık’ başlığı altında McKinsey devlet bankalarının ‘acilen’ özelleştirmesi defalarca vurgulanmış.

Zararları Halkbank'ın üzerine yıkılan Pamubank'ın birleştirilmesi önerisinin ardında da McKinsey var. McKinsey Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu'ndaki (TMSF) Pamukbank'ın Halkbank'a entegrasyonun "birleşme" şeklinde olmasını önermişti. Ekonomi yönetiminin önerisi üzerine McKinsey, mayıstan itibaren Ziraat Bankası ve Halk Bankası'nın özelleştirmesine yönelik yol haritasını hazırlama ve TMSF'deki Pamukbank'ın Halkbank'a entegrasyonun nasıl olacağı konusunda çalışma başlatmıştı. Türkiye'nin yaşadığı krizlerin ardından Tasarruf Mevduatları Sigorta Fonu'na devredilen 8 bankanın satış danışmanı da McKinsey idi.

McKinsey'in danışmanlık işi karşılığında 300 bin dolar aldığı iddia edilmişti. McKinsey ya bu bankaların tek çatı altında birleştirilmesini veya iki-üç gruba ayrılmasını ya da alıcısı olanların tek tek satılmasını önermişti. McKinsey, bankaların satış öncesi bilançolarının temizlenmesini isteyerek, personelin de sıkıntı yaratacağını ileri sürmüştü.

McKinsey’in AKP’nin kuruluşu ile birlikte batılı güçlerin desteğiyle hızlı bir şekilde iktidara yürüyüşünde önemli bir aktör olduğu yadsınamaz bir gerçek. Bu noktada bir diğer önemli peşkeş alanı da sağlık sektörü olacaktı. İlaç üretiminde, veri koruması kurallarına uyması için 2003 yılında AB tarafından Türkiye'ye 'nota' verilmesi, çoğunluğu yerli sermayeye dayalı eşdeğer ilaç üreticileriyle dünya ilaç devlerinin temsilcilerini karşı karşıya getirmişti. McKinsey tarafından 2003 yılında yapılan bir araştırmaya göre, Türkiye'deki orijinal ilaç üreticilerinin veri koruma sürelerine uyulmaması nedeniyle uğradığı zarar 140 milyon doları buluyordu.

Öte taraftan yerli ilaç üreticileri bu veri koruma sürelerinin uyulması ile sektörün tamamen yabancı ilaç firmalarına peşkeş çekileceğini düşünüyordu. Ergenekon kumpasında yargılanmış olan ve o dönem AKP milletvekili olan doktor kökenli Turhan Çömez, veri korumanın maliyetinin yabancılara göre yıllık 150 milyon dolar, yerli ilaç üreticilerine göre ise 1 milyar dolar olarak hesaplandığını anlatarak bu duruma itiraz etmişti. Fakat, AKP iktidarını rahatlıkla yönlendirip boyunduruğu altına alan McKinsey’in istediği bu alanda da gerçekleşecekti. Bahse konu kararın AB baskısıyla uygulanmasından sonra Türkiye’de ilaç tüketimi hiç olmadığı kadar artacak, bu alanda tüketim rekor kırıyorken, yabancı ilaç firmaları piyasayı tamamen boyundurukları altına alacaktı.

McKinsey’in siyasi iktidar ile olan kuvvetli bağları son yıllara kadar sürekli devam etmişti. Fakat ekonomik krizin son birkaç yılda yeniden derinleşmesi McKinsey’in iştahını kabartmıştı. Siyasi iktidarın damat sevgisini fırsat bilen Amerikalılar, şirketin Ankara ofisinin başına AKP’nin önemli isimlerinden birisi olan Beşir Atalay’ın damadı Ali Üstün’ü getirmişti. Böylelikle kriz ortamında AKP iktidarı eliyle ülkenin yerli ve milli ekonomik kaynaklarının yeniden peşkeş çekilmesi için büyük bir fırsat doğmuştu McKinsey için.

Sayıştay denetiminin dışıda olup bu ülkenin birçok önemli kurumunu bünyesi altına alan Türkiye Varlık Fonu’nun danışmanlık için McKinsey şirketi ile 2017 yılında görüşmeler yaptığı haberi duyulduğu için bugün Berat Albayrak’ın yaptığı açıklama benim açımdan şaşırtıcı olmadı. Zira müstemleke olarak iktidara gelen AKP iktidarı yeni bir ekonomik krizde yine müstemleke olma özelliğini hatırlayarak bu ülkenin sermayesini yeniden Amerikalılara peşkeş çekiyor. Böylelikle doların 6 liranın altına inmesi ve ekonomik krizin sürdürülebilir bir şekilde yönetilmeye çalışması AKP iktidarı için ana hedef oluyorken, kriz ortamında ülkenin milli sermayesinin emperyal güçlerce talan edilmesi de McKinsey ve benzeri çok uluslu şirketlerin ve Batılı güçlerin hedefi.

Kısacası ‘yerli ve milli’ olduğunu iddia edenler, ‘yerli ve milli’ bir şekilde ekonomiyi Amerikalılara emanet ediyor! Buna itiraz edenleri gayri milli olarak niteleyecek yüzsüzlükteki yandaşlara şimdiden kolaylıklar diliyorum zira işleri bu sefer bir hayli zor.