Almanya'da 'seçme yaşı 16'ya insin' tartışması

Federal Alman Anayasası'nda hüküm gayet açık: 18 yaşını dolduran herkes oy kullanma hakkına sahiptir.

Ancak pek çok genç bunu kabullenmek istemiyor. Yaygın kanının aksine çoğu da aslında siyasetle ilgili, hakları için sokağa çıkıyor ve örgütleniyor. Öyleyse Federal Meclis seçimleri de dahil olmak üzere, oy kullanma yaşı neden 16 olmasın?

Bu talep iktidar partileri tarafından destekleniyor. Sosyal Demokrat Parti (SPD), Yeşiller ve Hür Demokrat Parti (FDP) koalisyon sözleşmesine "Federal Meclis seçimleri için oy kullanma yaşını 16'ya indirmek üzere Anayasa'da değişiklik yapmak istiyoruz" maddesini koymuştu. Alman Çocukları Koruma Birliği ve Alman Çocuk Fonu, taleplerinde daha da radikal: Seçme yaşının 14'e kadar düşürülmesini talep ediyorlar.

Lise öğrencisi Raye Linjonom Nisayatou ise bu talebe katılmıyor ve 14 yaşın oy kullanmak için çok erken olduğunu görüşünde. Berlinli öğrenci "Ama 16 yaşında genel seçimlerde oy kullanabilmek harika olurdu" diyor ve kendinden emin bir şekilde ekliyor:

"Benim siyasi bir görüşüm var ve hangi partiye oy vereceğimi zaten biliyorum."

Miro Lim ise Raye kadar kararlı değil. 17 yaşındaki lise öğrencisi, geçen Şubat ayında ilk kez Berlin'deki yerel seçimde oy kullanmış:

"Nispeten kolaydı. Yaşadığım yerde oyumla nelerin değişebileceğini az çok tahmin edebiliyorum. Ama genel seçimlerde her şey çok daha karmaşık. Ayrıca yasama dönemi bence çok uzun. Bir sonraki federal parlamento seçimine kadar fikrim çoktan değişmiş olabilir."

Çoğunluk 16 yaşında oy kullanmaya karşı

Insa adlı kamuoyu araştırma şirketi tarafından yakın zamanda yapılan bir ankete göre, katılımcıların yüzde 62'si vatandaşların 16 yaşından itibaren Federal Meclis seçimlerinde oy kullanmasına karşıçıkıyor. Ancak bu konudaki kuşkuların giderek azaldığı da görülüyor: Yedi yıl önce yapılan benzer bir ankette, seçme yaşının düşürülmesine karşı çıkanların oranı yüzde 80 seviyesindeydi.

Berlin merkezli Bertelsmann Vakfı'ndan Sigrid Meinhold-Henschel ise toplumdaki bu şüpheciliğe fazla anlam veremiyor:

"Seçme yaşının düşürülmesi, gençlerin siyasetten soğumasına karşı en etkili reçete. Çeşitli araştırmalar, 16 yaşındaki gençlerin siyasi bilgi ve ilgi açısından 18 yaşındakilerden farklı olmadığını gösteriyor. Yani oy kullanma yaşının düşürülmemesi için ortada makul bir gerekçe yok. Erken yaşta partilere ve seçimlere katılmak, demokrasimizi canlı tutar ve geleceğe hazır hale getirir."

Siyasiler ne diyor?

Alman siyasetinde çizgiler net: Koalisyon partileri SPD, FDP ve Yeşiller, Federal Meclis seçimlerinde oy kullanma yaşının düşürülmesinden yana. Sol Parti de aynı çizgide. Hristiyan Birlik (CDU/CSU) partileri ve sağ popülist AfD ise bu reforma karşı. Uzmanlar, Anayasa'da gerekli değişikliklerin yapılması halinde yaklaşık 1,5 milyon ek seçmenin sandığa gitmesinin mümkün olabileceğini tahmin ediyor. Ancak bunun için Federal Meclis ve Eyalet Temsilciler Meclisi üyelerinin üçte ikisinin onayı gerekiyor. Koalisyon partileri ise her iki mecliste de böyle bir çoğunluğa sahip değil.

Neredeyse yirmi yıldır seçme yaşının 16'ya indirilmesi için mücadele edenlerden biri de Johannes Vogel. 41 yaşındaki Vogel, önceki yıllarda FDP'nin gençlik örgütü başkanıydı. Bugün Hür Demokratların genel başkan yardımcısı olan Vogel, seçme yaşının 16'ya düşürülmesine karşı çıkanlara atıfla "Bir vatandaşa, bu hakkı tanımak istemiyorlarsa bunu iyi gerekçelendirmeleri gerekir" diyor.Muhafazakâr muhalefete göre ise 16 yaşındaki gençlerin çoğu hangi mesleği seçmek ya da hangi alanda eğitim görmek istediğini bile bilmiyor. Reşit olmadıkları için alkollü içecek satın almalarına ya da gece yarısından sonra eğlence mekânlarına girmelerine izin verilmiyor. Federal Meclis'teki CDU/CSU meclis grubunun hukuk danışmanı Ansgar Heveling, "Bir yandan seçme yaşını düşürürken diğer yandan gençlerin, ancak 18 yaşında hukuken geçerli bir sözleşme imzalamalarına ve yasalar karşısında sorumlu olmalarına izin vermenin açıkça çelişkili olduğunu" savunuyor.

Muhafazakâr muhalefete göre ise 16 yaşındaki gençlerin çoğu hangi mesleği seçmek ya da hangi alanda eğitim görmek istediğini bile bilmiyor. Reşit olmadıkları için alkollü içecek satın almalarına ya da gece yarısından sonra eğlence mekânlarına girmelerine izin verilmiyor. Federal Meclis'teki CDU/CSU meclis grubunun hukuk danışmanı Ansgar Heveling, "Bir yandan seçme yaşını düşürürken diğer yandan gençlerin, ancak 18 yaşında hukuken geçerli bir sözleşme imzalamalarına ve yasalar karşısında sorumlu olmalarına izin vermenin açıkça çelişkili olduğunu" savunuyor.

Avrupa Parlamentosu seçimlerinde izin verilecek

Avrupa'da sadece Malta, Yunanistan ve Avusturya'da 16 ya da 17 yaşındaki gençler, genel seçimlerde oy kullanma hakkına sahip. Dünya genelinde de çok az ülke, reşit olmayan gençlerin sandık başına gitmesine izin veriyor. Almanya'da şimdilik 18 yaşından küçüklerin federal seçimlerde oy kullanmasına müsaade edilmiyor. Ancak altı eyalette 16 yaşındaki seçmenlerin eyalet seçimlerinde oy kullanması mümkün. Bu veriyi tersten okuyacak olursak: Toplam 16 eyaletin onunda eyalet seçimleri için oy kullanma hakkına sahip değiller. Yerel seçimlerdeki duruma bakacak olursak da 16 eyaletten 11'inde 16 yaşındaki gençlerin oy hakkına sahip olduğu görülüyor. 

Haziran 2024'te yapılacak Avrupa Parlamentosu seçimlerinde 16 yaşındaki Almanlar ilk kez oy kullanma hakkına sahip olacak. Buna Kasım 2022 seçimlerinde çoğunluğu elde eden koalisyon partileri (SPD, Yeşiller, FDP) karar verdi. Bu karar için üçte iki çoğunluğa ihtiyaçları yoktu.

Bertelsmann uzmanı Meinhold-Henschel, seçim yasasındaki farklı uygulamaların yanlış olduğunu düşünüyor: "Sandığa erişim konusunda yamalı bir kilime sahibiz. Genç bir insana, neden AB seçimlerinde oy kullanma hakkı olduğunu ama Federal Meclis seçimlerinde oy kullanmadığını anlatmanız gerekiyor" diyor. Berlinli öğrenci Raye Linjonom Nisayatou da aynı fikirde: "Bunu oldukça karmaşık buluyorum."

Seçme yaşının 16'ya düşürülmesinin gerçekleşip gerçekleşmeyeceği ve hükümetin planlarını uygulayıp uygulayamayacağı henüz belirsiz. FDP'li siyasetçi Johannes Vogel yine de iyimser: "Umarım bir an önce sonuçlanır" diyor.