Çocuklara masal kitaplarını nasıl okumak gerekir?

Bebeklere ve çocuklara masal kitapları okumak ebeveynlerle çocuklar arasındaki bağları güçlendirmenin yanı sıra onları uykuya hazırlamak için de önemli. Ayrıca konuşma ve dil yeteneklerinin gelişmesinde de etkili. BBC Türkçe; konuşma ve dil terapisti Janet Cooper'a, masal okurken nelere dikkat etmek gerektiğini sordu.

Ne zaman okumaya başlamak lazım?

Yeni doğan bir bebeğe kitap okumak garip gelebilir lakin Janet Cooper, "başlamak için erken" diye bir şeyin olmadığını, hatta masal okumak için bebeğin doğmasını beklemeye bile gerek olmadığını söylüyor:

Bebekler hamileliğin 24. haftasından itibaren duyabilirler. Onlara kitap okumak iyidir. İlla çocuk kitabı okumanıza da gerek yok. Önemli olan, sesinizin ritmini tanımaya başlamaları. Masal okumaya başlamak için çok erken, okumayı bırakmak için de çok geç diyebileceğimiz bir zaman yoktur. Çocuğunuz birkaç günlük veya artık uyumamak için koşarak sizden kaçacak yaşa gelmiş de olsa, masal okumak için doğru zamanı ve yeri bulmak önemli.

Cooper "Doğru anı seçin. Çok yorgun, ilgisiz veya aktif olmak isteyen bir çocuğu o an zorlamayın" diyor ve ekliyor:

Genellikle dinlenme ihtiyacı duydukları zamanlar iyidir. Bu yüzden yatmadan önce kitap okumak zamanlama açısından mükemmeldir. Fakat gün içinde de birlikte zaman geçirmek ve dinlenmek istedikleri zamanlarda bunu yapabilirsiniz. Kitap okurken dikkat dağıtacak şeylerden kurtulmak da önemli. Örneğin televizyon veya dikkat dağıtıcı bir müzik açıksa, çocuğunuzun ilgisini çekmekte zorlanabilirsiniz. Çocukların masalları dinlerken rahat hissetmesi de önemli. Kitaplarınızda çocuklar için resimler bulunması da olası. Bu yüzden okurken onların da resimleri görebileceği bir pozisyonda oturmaya dikkat edin. Masal okumayı yalnıza uyku öncesiyle sınırlandırmayın Çocuğunuz 10 akşam üst üste aynı masal kitabını okumanızı istemesi sizin için sıkıcı olabilir lakin tekrarlar onların gelişiminde etkili.

"Söz dağarcıklarını geliştirip cümle yapılarını anlamaya başlıyorlar" diyen Janet Cooper, çocukların tekrarı neden sevdiğini şöyle anlatıyor:

Hikayenin nasıl devam edeceğini tahmin etmeye başlamak onlara keyif veriyor. Çocuklar ebeveynleriyle eğlenmeye bayılır, o yüzden hikayeyi artık iyice öğrenmeye başladıkları zaman bazı kelimeleri değiştirerek fark edip etmediklerine bakabilirsiniz. Bu dinleme yeteneklerini geliştirmek için faydalıdır.

Cooper, bir hikayeyi kaç kere anlattığınızın hikayenin kendisinden daha önemli olduğunu söylüyor. Dahası, bu hikayeleri her zaman kitaplardan okumaya gerek de yok. Bildiğiniz masalları çocuklara ezberinizden de okuyabilirsiniz. Önemli olan, çocukların sizinle güzel zaman geçirmesi.

Masal okurken çocukların eğlenmesini sağlamak için neler yapabilirsiniz?

Gülünç tonlamalar her zaman şart olmasa da hikaye anlatımınıza ritim katmak için işlevsel olabilir. Janet Cooper "Herkes öyle sesler çıkarma konusunda raht hissetmeyebilir. Ama ses tonunuzu ne kadar kalınlaştırıp inceltirseniz o kadar iyi olur" diyor ve ekliyor:

Masaldaki karakterlerle bazı ses tonlarını eşleştirebilirsiniz. Örneğin dev bir karakterin sözlerini yüksek sesle okurken bir sincabın sözlerini sesinizi incelterek okuyabilirsiniz. Hikayeyi monoton bir şekilde anlatırsanız çocuğun ilgisi kaybolabilir. Çok büyük bir performans ortaya koymanıza gerek yok, ses tonunuzu birazcık değiştirmek bile etkili olur. Hikayenin bir bölümünü fısıldayarak anlatmanız da fark yaratır çünkü çocuklar sesinizi alçalttığınızda sizi daha dikkatli dinleyebilirler. Çocukların dikkatini daha çok çekmek, yeni kelimeleri öğrenmelerini de kolaylaştırabilir. Masal okuyacak birden fazla yetişkin varsa, herkes bir karakteri oynamayı deneyebilir. Çocuklarınızın hikayeye katılmasına imkan tanıyın. Pek çok çocuk kitabında uyaklı bir anlatım vardır ve çocuklar büyüdükçe sonraki kelimeyi tahmin edebilmeye başlarlar. Çocuklarınızı hikaye anlatımına dahil etmek onların dil yeteneklerinin yanı sıra özgüvenlerini de geliştirir. Çocukların masal boyunca sormak istediği pek çok soru olur. Uyku vakitleri yaklaşmış olsa da onlara cevap vermeye ve meraklı olma konusunda cesaretlendirmeye çalışın. Arada siz de onlara soru sorabilirsiniz. Fakat bunun bir sorgulama gibi olmamasına dikkat edin.

Janet Cooper, kitap seçiminin de önemli olduğunu söylüyor:

Konuşma ve dil terapistinin bakış açısıyla şunu söyleyebilirim: Kitabın dilinin çocuğun seviyesine uygun olduğundan emin olun. Seviyelerinin üstünde bir kitap ilgilerinin dağılmasına yol açabilir, elinizde öylesi bir kitap varsa cümleleri basitleştirmeye çalışın. Masalın ortasında ilgisini yitirirse, masalı bitirmek zorunda olmadığınızı hatırlayın. Önemli olan birlikte güzel vakit geçirmek ve çocuğun da buna yön vermesini sağlayabilmek. İkinizin de ilgisini çeken bir kitap bulabilirseniz bu en iyisi olur. Siz okurken eğlenmezseniz çocuk da muhtemelen eğlenmeyecektir. Siz ne kadar eğlenirseniz, çocuk da bu süreçten o kadar keyif alır. Burada önemli olan, hikaye anlatımından çok etkileşiminiz.