Cumhuriyet nasıl kuruldu?

Cumhuriyet nasıl kuruldu?

Cumhuriyet nasıl kuruldu? Sami GÜNALBu yazının amacı, 19 Mayıs’tan başlayarak Amasya, Erzurum-Sivas, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri ile Kuva-yı Milliye’ye varana dek koskocaman bir Ulusal Kurtuluş Savaşı sürecini uzun uzadıya anlatmak...

Sami GÜNAL

Bu yazının amacı, 19 Mayıs’tan başlayarak Amasya, Erzurum-Sivas, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri ile Kuva-yı Milliye’ye varana dek koskocaman bir Ulusal Kurtuluş Savaşı sürecini uzun uzadıya anlatmak ya da irdelemek değildir. Zaten gazetemiz arşivine göz atılacak olursa bu süreçlere de bir seri yazılar halinde değindiğimiz görülecektir. Bu yazının çerçevesi Cumhuriyet’e geliş sürecinin kabataslak bir fotoğrafını çekmektir. 

 “Cumhuriyet ne hoştur / Batıl yolu yokuştur''

Cumhuriyet, Gazi Mustafa Kemal’in, birilerinin kulağına eğilerek, "Beyler, yarın Cumhuriyeti ilân edeceğiz!" dediği, ansızın gelişen bir oluşum değildir. Evveliyatı ve şartları itibarıyla yoktan var edilmiştir. Adeta doğa kanununun olmazlığı oldurulmuştur. Gazi Mustafa Kemal’in, “Şu anda, bu kutlu güne kavuşmanın en derin sevinci ve heyecanı içindeyim.'' dediği o gün, öyle hiç te kolay gelmemiştir. 

Cumhuriyet’in geleceğini kolayca harcamadan geçmişine, yani o günlerden Cumhuriyet’e giden yola dönüp bir bakmakta yarar var. O yolu, vardığı nokta itibariyle kavramsal irdelemelere tabi tutma ihtiyacı içindeyiz.

Azgelişmişliğin tipik göstergelerinden birisi olan kavram kargaşalığını netleştirmek gerektiği düşüncesindeyiz.

Yani aradığımız cumhuriyet te, nasıl bir cumhuriyet? İllaki cumhuriyeti kutsayacak mıyız? Hayır? Eh, Cumhuriyet’e karşı mıyız? Hâşâ! Peki, meramımız ne? Meramımız, entelektüel gevezelikten ari “Nasıl Bir Cumhuriyet'' olması gerektiğidir. 

Cumhuriyet’in arkasında yani tarihi öncesinde, Cumhuriyet’e kadar gelen o yolda neler vardı?

Cumhuriyet bize masa başında hediye edilen bir lütuf değildir. Ardında dört yılı kapsayan acılarla dolu bir Ulusal Kurtuluş Savaşı vardır. Yani, temelinde bağımsızlık (şehit) kanıyla sulanmış yapı harcı vardır. 

Neye, nasıl bir badireli sürece karşın bu harç bir ulusça gönüllü olarak karılmıştır, ona bakalım.

Kudretinden sual olunmayan Osmanlı orduları savaşlar içinde Cumhuriyet öncesi iki yüz küsur yıl boyunca ta Viyana kuşatmasından o güne yenile yenile ya da yenilmemek için ancak savunma hatlarında kalmak suretiyle tükenişi yaşayarak gelmiştir. 

Bu tükenişin sonucudur ki emperyalist ordular Polatlı’ya kadar gelebilmişlerdir. Tam bir tükenmişlik ve zoraki teslimiyet söz konusudur. Anayurdu koruyacak ordu kalmamıştır. Geride kalan az sayıdaki direnen birliklere dahi payitaht tarafından, “işgalcilere teslim olun'' çağrısı yapılmıştır. Tüm ülke emperyal güçlerin denetimine bırakılmış ve İmparatorluk tebaası olan insanlar çaresizlik içinde pes etme noktasına gelmişken… Bu çıplak halkın öz gücüne güvenen Mustafa Kemal çoktan yola çıkmıştı bile.

Artık elde bağımsızlık ve özgürlük bayrağının rüzgârı var. Bu rüzgâr makûs talihi nerede tersine çevirdi?
Emperyalist güçler, yüzyılları aşan yorgunluğa ve yenilgilere maruz bıraktığı ordu birliklerini Sakarya’nın doğusuna kadar kovalamayı becerebilmişlerdir. İşte tam bu noktada ulusal bağımsızlık ve özgürlük bilincinin doğurduğu rüzgâr, yüzyılları aşan makûs talihi tersine çevirdi... Türk ordusunun direnişi kırılamadı. Alınan gücün kaynağı, “Ya istiklal ya ölüm''dü. Doğuracağı sonuç: “Teslim olmayacağız''dı.

Güç bu güç! Öldü denilen ordu ayağa kalktı. 26 Ağustos’ta umulmadık taarruzunu başlattı. Zaten adı da “büyük'' oldu. Bu taarruzun büyüklüğüyle 30 Ağustos sonrası beş yüz kilometreye yaklaşan yolu savaşa savaşa yararak İzmir’e vardı. Malum, bundan sonrası 9 Eylül’dür. Kordon Boyu’nda şenlik zamanıdır.

Askeri alanlardaki direnmeler sonucu elde edilen zaferler yetmiyordu. Fiili savaşların sonrası masalarda bağlanırdı. Saha savaşını kazanan ordu, masa başı (diplomatik) savaşı da kazanmalıydı. İşte bunun yeri Lozan’dı.

Cumhuriyet’in hazırlayıcıları, İsmet İnönü başkanlığında Lozan’da direnmesini bildi ve kazandı. Bağımsızlık savaşı artık muzaffer olmuştu. Bundan sonra dünya milletler ailesinin bağımsız bir ferdiydi Türkiye. Yeni ülkenin başkenti de yeni Ankara’ydı.

Ardından cumhuriyet!

Artık, yeni bir devlet vardı ortada. Kolektif aklın ve gücün kurduğu bir ülkeydi bu. Kişiye, monarka bağlanamaz, mal edilemezdi. Peki, bu yeni devletin tanımı ve yapısı ne olmalıydı? Saltanat, hilafet sürgit yerinde mi kalmalıydı? Salt bir ailenin mülkü olarak mı kalacaktı? Tebaa olmaktan ve kulluktan, yurttaşlığa geçilmemeli miydi? Yeni devletin doğası gereği ardından gelen bu soru ve sorunlar beyindeki çengelden fiili uygulanabilir gündeme indirilmişti bile. Tereddüte mahal yoktu!

Evet, o gün gelmişti.

Ulus muzaffer, komutan muzafferdi. Mustafa Kemal ve arkadaşları bu zaferi taçlandırma kararlılığındaydılar. Meclis zaten hazır ve nazırdı. Bu gün, beklenen o gündü. 28 Ekim akşamı… Çankaya’da sadece Latife Hanım’ın gündemini bildiği ve gündemin önemine yaraşır şekilde lezzetlerin eksik olmasını istemediği bir akşam yemeği vardı. Latife Hanım sevgili eşinin heyecanına herkesten önce ortak olma bahtiyarlığını yaşmaktadır.

Mustafa Kemal arkadaşlarına, yemekten sonra Anayasa maddeleri üzerinde bazı çalışmalar yapacağını bildirmiş ama daha henüz renk vermemişti. Biraz hoşsohbet… 

Mustafa Kemal’in elinde çatal bıçağı… Tabağına hafif bir dokunuş ve "Beyler!" diyerek gözlerini arkadaşlarına dikti:
"Beyler, yarın Cumhuriyeti ilân edeceğiz!"

Mustafa Kemal, alkışların bitmesini bekledikten sonra ekledi:
"Türkiye Devleti'nin hükümet şekli Cumhuriyet’tir.
Saat, 29 Ekim içinde çoktan yol almaya başlamıştı bile... Sabah!
29 Ekim 1923 günü, meclis dosta düşmana yeni devletin adını ilân etti:
“Türkiye Cumhuriyeti''

Tükenişi yaşayan, yok olma sürecinde olan bir ulusun gücüne kimse inanmazken o feylesof edalı adam, inandı, güvendi, örgütledi ve savaştı.

Mustafa Kemal kürsüdedir:
“Cumhuriyet, yeni ve sağlam esaslarıyla Türk milletini emin ve metin bir istikbale koyduğu kadar asıl fikirlerde ve ruhlarda yarattığı güvenlik itibariyle büsbütün yeni bir hayatın müjdecisi olmuştur.''

En büyük bayram olan, “Kimsesizlerin kimsesi Cumhuriyet'' kutlu olsun!

Bu Cumhuriyetin içinde Anadolu halkı vardır. “Endişeli modernlerin'' bir ferdi olarak, yine direnecekleri ümidi ve dileğiyle…

Biz, yarın için kavramsal irdelemeler devam edeceğiz.

"Cumhuriyet nasıl kuruldu?" haberi, 28 Ekim 2016 tarihinde yazılmıştır. 28 Ekim 2016 tarihinde de güncellenmiştir. ABC Kritik kategorisi altında bulunan Cumhuriyet nasıl kuruldu? haberi 2016 yılına aittir. Bu haberin yanı sıra sayfamızda birçok güncel bilgi ve son dakika haberler yer almaktadır. Cumhuriyet nasıl kuruldu? 2024 konusundaki bu haber içeriği objektif bakış açısının yansımasıdır. ABC Kritik konusunda 28 Mart 2024 tarihlidir, bugüne ait güncel gelişmelerden haberdar olmak için bizi Twitter ve Facebook sayfalarımızdan takip edin.

Hubbard Editör

YORUM YAZ

UYARI: Küfür, hakaret, rencide edici cümleler veya imalar, inançlara saldırı içeren, imla kuralları ile yazılmamış,
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.
SON HABERLER
  1. 12:58 Karabük'te sosyal medya skandalı: 8 kişi gözaltına alındı!
  2. 12:56 Putin: Polonya ve Baltık Ülkelerine Yönelik Saldırı İddiaları 'Tamamen Saçmalık'
  3. 12:51 İsrail'in Gazze Saldırıları: 62 Filistinli Hayatını Kaybetti,Kızılay Çalışanları Serbest Bırakıldı
  4. 12:47 Telefon Ekranınızı Ters mi Düz mü Tutmak: Artılar ve Eksiler
  5. 12:40 ABD Temsilciler Meclisi Silahlı Hizmetler Komitesi Yarın Ankara’ya Geliyor
  6. 12:06 İrlanda, Gazze'ye Destek: Soykırım Davasına Müdahale Ediyor!
  7. 11:55 Karayip Korsanları yeniden çekilecek... Johnny Depp filme dönüyor mu?
  8. 11:45 Altaylı, YÖK'ün denklik kararını sert eleştirdi: "Bunun tek sonucu felaket!"
  9. 11:41 Kuşum Aydın isyan etti: Param bitti
  10. 11:35 Süleyman Soylu icralık oldu: Borcunu 7 gün içinde öde yazısı gitti
  11. 11:24 Karar yazarı Mehmet Ali Verçin: Ey Ak Partililer, Ak Partiyi seviyorsanız Ak Parti’ye oy vermeyin
  12. 11:21 YSK seçim hazırlıklarını tamamladı; Türkiye, önce büyükşehirlerde kazananları öğrenecek
  13. 11:20 Sabancı'dan dev hisse devri: Hisselerin satışı tamamlandı!
  14. 11:19 10 Yunan Adası'nda kapıda vize heyecanı! Bayram tatiliniz hazır mı?
  15. 11:19 Evrenin gizemleri birer birer çözülüyor! Kara deliğin manyetik alanları görüntülendi
  16. 11:18 Çakarlı konvoyla gündem olan muhtardan açıklama: "Araçlar bana ait değil, kiralık"
  17. 11:18 TÜİK verileri ortaya koydu: Emeklilere maaşları artık yetmiyor!
  18. 11:18 Vladimir Putin: Diğer silahlar gibi F-16’ları da yok edeceğiz
  19. 10:52 Hollanda'da bir ineğe tecavüz eden Türk sınır dışı edildi
  20. 10:48 Menzil cemaatine bağlı Semerkand Vakfı Cumhur İttifakı'na desteğini açıkladı
ABC Kritik Haberleri