Erdoğan'ın Macaristan ziyaretinde hangi konular masaya yatırıldı?

Tarık Demirkan

Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan, Budapeşte'de, davetine icabetle ziyaret ettiği Macaristan Başbakanı Viktor Orban ile ikili ve heyetler arası görüşme gerçekleştirdi. 

Macaristan Başbakanı Orban, ülkesinin kuruluş yıl dönümü kutlamaları çerçevesinde “yakın dostum”  olarak nitelendirdiği Erdoğan’ın yanı sıra Balkan ve Orta Asya ülkelerinin liderleri ile Katar Emiri Şeyh Temim bin Hamad El Sani’yi ağırladı.

Türkiye ile Macaristan arasındaki görüşmelerin peşinden bir basın toplantısı yapılmadı.

Macar Dışişleri Bakanı Peter Szijjarto, iki ülke arasında güvenlik ve enerji konularının öne çıktığı bazı gündem maddelerinin ele alındığını söylemekle yetindi. 

Türk delegasyonundan gelen bilgiler ise, bu görüşmelerde Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne katılım konularının da masaya yatırıldığı üzerineydi. 

Ayrıca her iki taraf da NATO’nun genişlemesi ile ilgili olarak bundan böyle de iki ülkenin tavrının koordinasyon içinde yürütüleceğini açıkladılar. 

Orban: Ulusal bayrama siyasi dostlarımı çağırdım

20 Ağustos Macaristan’ın en büyük resmi bayramı. Bin yıl önce bu topraklarda Macar Devleti’nin kuruluşunu temsil eden bu gün, geleneksel olarak büyük törenlerle kutlanır. Akşamında da Budapeşte çok büyük bir havai fişek gösterisine sahne olur.

Kutlamalar için Pazar günü Budapeşte’ye ziyaret düzenleyen konuklar arasında adından en çok söz ettiren Recep Tayyip Erdoğan olsa da, kutlamalara başka ülkelerin liderleri de katıldı. 

Yeni Şafak yazarı Aydın Ünal: Ankara ve İstanbul AK Parti için çantada keklik değil

Katılım ağrılıklı olarak Türki devletlerin temsilcilerinden oluştu. Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan cumhurbaşkanları ile Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev kutlamalarda yer aldı.

Balkan ülkelerinden Bosna ve Sırbistan Cumhurbaşkanları davetlilerdi.

Kutlamaların peşinden gerçekleşen ikili görüşmelerde ana konulardan birinin TürkAkım boru hattı üstünden Macaristan’a getirilmesi planlanan doğal gazın koordinasyonu olduğu da basına sızan haberler arasındaydı. 

Ele alınan konu ekonomi açısından belirleyici nitelikteki enerji temini olsa da, Macaristan’ın en büyük ulusal bayramına neden yalnız Türki devletler ve bazı Balkan ülkeleri liderlerinin çağrıldığı, Avrupa Birliği’nden, NATO’dan ya da Batılı devletlerin diğer önemli kurumlarından hiç kimsenin neden kutlamalarda yer almadığı sorusu da Macar medyasının gündeminden düşürmediği sorulardan biri olarak kaldı. 

Macaristan Başbakanı Orban bir radyo programında, “ulusal bayrama siyasi dostlarımı çağırdım” dedi. Bu da Avrupa Birliği içinde Macaristan’a karşı artan eleştirilere verilen siyasi bir yanıt olarak algılandı. 

Yani Orban’a göre Macaristan’ın dostları artık Batı’da değil, Doğu’da aranmalıydı. 

Aralık ayında Türkiye-Macaristan zirvesi yapılacak 

Beklendiği gibi Recep Tayyip Erdoğan’ın yıldırım ziyareti önemli görüşmelerin yapıldığı, kararların alındığı bir ziyaretten çok, iki ülke arasındaki ilişkilerin öneminin vurgulandığı simgesel fakat kıymetli bir gelişme olarak kayıtlara geçti.

Aslında bu ziyaretle, Aralık ayında gerçekleşecek olan Stratejik Ortaklık Zirvesi’nin gündeminin çerçevesi de çizilmiş oldu. Aralık zirvesi bir anlamda iki ülke arasında önümüzdeki yıllarda izlenecek olan işbirliğinin somut adımlarının sözleşmelerle bağıtlandığı bir zirve olacak. 

İşbirliğinin yakın hedefleri Macaristan açısından Rus doğal gazının Türkiye üstünden Macaristan’a ulaştırılmasının garanti altına alınması. 

Orban, bugünkü ikili görüşmelerinde Azerbaycan ve Orta Asya Türki devletler liderlerinden bu mevzuda söz aldı. Türkiye ise doğal gazın nakil hatlarının fiili olarak topraklarından geçirilmesine izin verecek. 

Türkiye açısından ise yakın hedef Avrupa Birliği ile olan ilişkilerini normalleştirmek, ekonomik alanda bazı avantajlar sağlayabilmek ve de en önemlisi serbest dolaşım olmasa bile vatandaşları için vize kolaylığı elde edebilmek. 

Bu konulara Macaristan’ın tam destek verdiği bir sır değil. Ancak önümüzdeki senenin ortalarından itibaren Budapeşte’nin AB dönem başkanlığını devralacağı düşünülürse, Macaristan’ın bu konudaki olası katkılarının neden hiç de küçümsenmemesi gerektiği anlaşılabilir. 

Ekonomide “cüce”,  stratejik hedeflerde “dev” işbirliği 

Türkiye ve Macaristan arasındaki stratejik ortaklık deneyi, daha yakından incelenmeyi hak ediyor.

İki ülke arasındaki ekonomik ilişkiler, ihracat ve ithalat olarak bakıldığında, ya da doğrudan yatırımlar dikkate alındığında dikkatsizlik edilebilecek düzeyde. 

Her zirvede senelerdir konuşulan hedef, iki ülke arasında dış tecim hacminin 6 milyar dolara ulaşabilmesi. Bunun gerçekleşmesi için de en az bir beş yıla daha gereksinim var. 

Türkiye’nin 2022 yılı rakamlarına göre tüm ihracatının 254 milyar, ithalatının 363,7 milyar olduğu düşünülürse, Macaristan’la olan 6 milyar dolarlık dış tecim hacminin devede kulak kaldığı anlaşılır. 

Ancak Türkiye toplam ihracatının % 40,6’sını Avrupa Birliği ülkelerine gönderiyor ve Macaristan da Avrupa Birliği üyesi. Türkiye dostu Macaristan AB içinde Türkiye’nin pozisyonlarını her anlamda destekliyor ve hatta bazıları tarafınca Türkiye’nin AB içindeki “Truva atı” olarak da değerlendiriliyor. 

Türkiye ise aynı şekilde Macaristan açısından Doğu’ya ve İslam dünyasına açılan koridorlarda en azından moderatörlük görevini başarıyla yerine getiriyor. 

Dar anlamda ihracat-ithalat denkleminde hacim düşük olsa da, diğer alanlardaki ortaklık iki ülkedeki iktidarlara olağanüstü olumlu katkılar sağlıyor. 

Ve belki de bu stratejik işbirliğinin en son halkası da NATO içinde de iki ülkenin, İsveç’in üyeliğe kabul edilmesinde görüldüğü gibi, koordineli bir etkinlik içine girmesi. 

Yani stratejik ortaklık modeli Erdoğan ve Orban açısından bakıldığında başarıyla işleyen bir model.