Erdoğan’ın ‘ucube’ dediği heykel için tazminat kararı

Anayasa Mahkemesi, dönemin Başbakan'ı Tayyip Erdoğan tarafından 'ucube' olarak nitelendirilen İnsanlık Anıtı heykeli için heykeltıraş Mehmet Aksoy'a 20 bin TL tazminat ödenmesine hükmetti. Yüksek Mahkeme, 2011 yılında Kars Belediyesi’nin aldığı yıkım kararının ifade özgürlüğünü ihlal ettiğine karar verdi.

Dönemin AKP’li Kars Belediyesi’nin kararı doğrultusunda Heykeltraş Mehmet Aksoy, 2006’da kenti kuşbakışı gören Üçler Tepesi’ne İnsanlık Anıtı yaptı. 2011’de Kars’a gelen Erdoğan, heykele "ucube" dedi ve anıtın yıkılması talimatını verdi. Alınan yıkım kararına karşı idare mahkemesi yürütmeyi durdurma kararı verdi ancak bölge idare mahkemesi bu kararı kaldırdı ve heykel 272 bin liraya ihale edilen işlem sonucunda yıkıldı. Yıkıma karşı yargı yolunun tükenmesi üzerine 2014 yılında heykeltıraş Aksoy, Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuruda bulundu. Yüksek mahkeme, başvuruyu 5 yıl sonra gündemine aldı

20 bin TL tazminat

Birgün'den Hüseyin Şimşek'in haberine göre AYM Genel Kurulu, heykelin yıkılması nedeniyle Aksoy’un ifade ve sanat özgürlüğünün ihlal edildiğine karar verdi ve 20 bin TL tazminat ödenmesine hükmetti. Karar, 6 ret oyuna karşı 8 kabul oyu ile alındı. AYM Genel Kurulu’nun sekiz üyesi, aldıkları kararda, "Heykelin yapımından yıkılmasına kadar geçen süreçte kamu gücünü kullanan organlar Anayasa'nın sanatsal ifade özgürlüğüne ilişkin hükümlerini göz ardı etmiştir. Üstelik söz konusu heykelin diğer ifade türlerine göre daha fazla koruma görmesi gerekirken yıktırılmasının demokratik bir toplumda gerekli ve son çare olduğu ortaya konulamamıştır. Bu sebeple idari mercilerce ve mahkemelerce alınan kararların ilgili ve yeterli gerekçe içermediği sonucuna varılmıştır" tespitini yaptı.

Karara muhalefet

Karara muhalefet eden ve ifade özgürlüğünün ihlal edilmediğini öne süren AYM üyeleri Serdar Özgüldür ve Muammer Topal, heykelin en başından hukuka aykırı olarak inşa edildiğini, bu gerekçe ile ortadan kaldırıldığını ve ifade özgürlüğünün ihlal edilmesinin mümkün olmadığını öne sürdü. Ret oyu veren üyeler Burhan Üstün ve Kadir Özkaya da heykelin yapıldığı yerin sahibinin izninin alınmadığını, bu nedenle heykel yapımı ile ilgili hukuki sorunların İmar Kanunu kapsamında değerlendirildiğinde yıkım yoluyla çözüme kavuşturulduğunu savundu.

"Heykeli yeniden dikmek istiyorum"

AYM’nin tespitlerinin "memnuniyet verici" olduğunu ifade eden Aksoy, kararla ilgili BirGün’e değerlendirmelerde bulundu.

Gecikmiş bir kararla karşı karşıya olduğunu ifade eden Aksoy, "Bu kararın adaletin tesisi anlamına geldiğinden şüpheliyim çünkü bu kadar zaman beklendi. O süre içerisinde heykelimi yıkıp bir tarlaya attılar. Kalan parçaları da un ufak ettiler" dedi.

AYM’nin ülkede hukuku işleten kurumların hala varlığı konusunda kendisini umutlandırdığını da söyleyen Aksoy, "Artık hukukun kırıntısı bile bize güzel geliyor. Yargının siyasallaştığı, kuvvetler ayrılığının kalmadığı bir durumdayız. Tek adamın ağzına bakıyoruz genellikle ve o ne söylerse o oluyor. AYM, bu ezberi biraz olsun bozdu" dedi.

Heykelin yeniden Kars’taki tepeye konulmasını isteyen Aksoy, "Ülkemizdeki insanların barış iradelerinin bir mezar taşı gibiydi o heykel. Bunu anlayamadılar. Anlamamaları da normal çünkü heykel deyince put diye bakıyorlar. Öteki yandan da baktığımızda kendileri her şeyi putlaştırıyorlar. Bir müzik, şiir gibi bakıyoruz heykele. Duyguyu, düşünceyi anlatmak için kullanıyoruz ama sanata uzak insanların aldığı kararla yıkılmıştı. Kültür meselesi olduğunu yeniden hatırlatmak istiyoruz. Umarım yeni bir karar alınır ve aynı heykeli aynı tepeye yeniden inşa edebiliriz" diye konuştu.