Fehmi Koru yazdı: Demokrasi ile hedefine ulaşmış Cumhuriyet’in 99. yıldönümü Cumhuriyet bayramınız kutlu olsun

İmparatorluk iken ulus devlet halini almış, monarşi iken cumhuriyet ile tanışmış tek ülke biz değiliz; dünyanın dört bir tarafında aynı değişim sürecinden geçmiş sayısız ülke bulunuyor.

Değişimini yarıda bırakmış ülkeler de var ve halen ‘monarşi’ yapısına sahip olan, başında kral veya kraliçe bulunan ülkeler Avrupa’da da varlıklarını sürdürüyor.

Kralları varken cumhuriyet tarzı yönetime geçmiş ülkelerde -hiç değilse bazısında- yeniden monarşi arzusu içerisinde bulunan kişiler, gruplar, örgütler hatta partiler olduğu görülebiliyor…

Peki ya bizde durum ne?

Bir yıl sonra Cumhuriyet’in 100. yıldönümünün kutlanacağı ülkemizde, yeniden padişahlı düzen isteyenler olduğunu sanmıyorum. Cumhuriyet tarihimizin önemli bir bölümünü zorunlu sürgünde geçirmiş olan Osmanlı ailesinin fertleri bile, Cumhuriyet ile bir sorun yaşamadıklarını belli ediyorlar.

Fehmi Koru yazdı: Tutkuyla sevdiğimiz yalnız ve güzel ülkede bazı şeyler bıkkınlık verecek kadar tekrarlanıp duruyor

Cumhuriyet ile sorunu olanlar yok mudur?

Varsa, ya cahilliğinden öyledir ya da kendisini öyle göstermekten çıkar sağlayacağını umuyordur.  

AK Parti’de önemli konumu bulunan bir politikacının geçen hafta tartışma gündemini işgal eden sözlerini ancak böyle değerlendirebilirim.

Zaten kendi partisi de o sözlere sahip çıkmadı. Partisinin iktidar ortağı ise o sözleri ve sahibini kınadı.

Cumhuriyet konusunda bugünün tablosu budur.

Dünün tablosu da farklı değildi.

Osmanlı’nın son döneminde, imparatorluğun içine düştüğü iç ve dış sorunları dert edinen dönemin aydınları arasında, çıkar yolun cumhuriyet olduğunu gören ve o görüşünü günün baskıcı şartlarına rağmen savunanlar hiç de az değildir.

Doğal olanın monarşi -krallık, padişahlık yönetimi- değil cumhuriyet olduğu, krallıkla yönetilen İngiltere’de, bugün bile, cumhuriyet (republic) arzusu taşıyan hayli kalabalık bir grup var. Sosyal Araştırmalar Ulusal Merkezi (National Centre for Social Research) adlı kurumun anketine göre, monarşinin ‘önemli’ veya ‘çok önemli’ olduğunu söyleyenlerin oranı %55. Ipsos kurumunun son anketi, hiç de azımsanmayacak bir kitlenin orada da monarşiye karşı olduğunu gösteriyor.

İngiltere’de, III. Charles adıyla tahta geçen yeni kralın 6 Mayıs’ta yapılacak taç giyme töreni öncesinde, monarşiye karşı olanlar ülke çapında protesto gösterileri planlamış durumdalar. Başkent Londra dahil 18 kenti yeni kralın kocaman bir fotoğrafına eşlik eden, her yerden görülecek büyüklükte harflerle ‘#BenimKralımDeğil-Alternatifini Keşfedin’ yazılı dev panolarla donattı cumhuriyet taraftarları. [Yandaki fotoğraf önceki gün çekildi.]

70’li yaşlarını sürdüren Charles’ın mı yoksa onun yerini aldığında oğlu William’ın mı ülkenin son kralı olacağı tartışma konusu.

Charles’ın annesinde bulunmayan bazı olumsuz özellikleri sebebiyle kraliyetin onun hayatında sona ereceğine iddiaya girenler az değil.

Neyse, konumuz bizim cumhuriyetimiz…

‘Cumhuriyet’ dediğimizde ne anlamamız gerekiyor?

Mustafa Kemal Atatürk ve arkadaşları, işgalci güçlere karşı yürüttükleri zaferle sonuçlanmış İstiklal Savaşı sonrasında, yabancı bir ülkeye ait gemiyle ülkeyi terk eden padişahın yerine, onun ailesinden birinin sultan olmasını istemediler. Bunu düşünmediler bile. Düşünenler olduysa da onlar azınlıkta kaldılar. Cumhuriyet o süreçte en doğal sonuçtu.

Her köklü değişim ardından yaşananlar genç Cumhuriyet’te bizde de varlığını gösterdi. Eskiye karşı bir hava ülkeye hakim oldu, geçmişe ait özellikler yerine yeni döneme daha uyan yenileri tercih edildi.

Yine köklü değişim süreçlerinde hep karşılaşıldığı üzere, yeniye yönelik tepkilere müsamaha ile yaklaşılmadı.

O döneme has uygulamalar sonraları da temelde varlıklarını sürdürdüler, ancak onların varlıklarının korunmasına dönük tedbirler demokrasinin benimsenmesiyle zaman içerisinde yumuşatıldı.

Günümüzde durum ne?

Döneme mahsus anlaşılabilir, ancak demokrasilerde sürdürülemez olan uygulamaların günümüzde de varlıklarını sürdürmesini gerekli görenlerimiz bulunduğu biliniyor.

Dünkü ve bugünkü gazetelerde çıkan bazı köşe yazıları ile bazı kanallarda dile getirilen yorumlar o özlemin varlığının ispatı.

Yukarıdaki “Cumhuriyet dediğimizde ne anlamamız gerekiyor?” sorusunu işte bu sebeple sordum. 

Fehmi Koru yazdı: Gazeteci her çağrıldığı yere gider mi? Gitmeyen ne yapar?

Kralın, sultanın, padişahın söz konusu olmadığı, halkın seçtiği kadroların ve en tepede de bir cumhurbaşkanının ülkeyi yönettiği sistem olarak cumhuriyet, en geniş kabule sahip bugün Türkiye’de.

Bu sebeple de ilelebet payidar olacaktır.

Özellikle de demokrasiyle tanıştığı ve barıştığı için bundan emin olabiliyoruz.

Cumhuriyet’in geniş kitlelere benimsetilmesi ve yeni düzenin gerektirdiği değişikliklerin kök salabilmesi için dönemin şartlarını zorlayarak göze alınmış uygulamaların zaman içerisinde yumuşatılması ve bazılarının terk edilmesi kaçınılmazdı.

Nitekim öyle de oldu.

Şimdilerde bazılarının o yumuşamalar öncesine ve terk edilenlere özlem duymaları da anlaşılabilir; ancak o kadarla kalındığı takdirde…

Atatürk ve ona destek verenler, cumhuriyet yönetimini getirir ve yeni yönetim tarzını yerleştirmeye çalışırken, az zamanda büyük işler yapma amacı güdüyorlardı ve üstlendikleri görev neyi gerektiriyorsa onu yaptılar ve başarılı da oldular.

İlk dönemden sonra gelenler de, bir süre daha aynı çizgiyi sürdürseler de, kendi dönemlerinin getirdiği şartları görmezden gelemezlerdi ve onlar da cumhuriyet yönetimine demokrasi boyutunu kazandırdılar.

Onların mirasına sahip çıkma iddiasında olanlar ise, bugün, bilinçli veya bilinçsiz, demokrasisiz bir cumhuriyet özlemi içerisinde olduklarını belli ediyorlar.

Bu olabilir mi?

Gördüğüm kadarıyla, Cumhuriyet’i benimsemekte fazla zorlanmamış kitleler, demokrasiye de aynı güçle sahip çıkıyorlar. 

Demokrasisiz Cumhuriyet olmaz, olabileceğini düşünenler hayal görüyorlar.