Hava Kirliliği: Küresel Sağlık Krizi ve Ekonomik Tehdit

Dünya Sağlık Örgütü, Birleşmiş Milletler Çevre Örgütü ve Dünya Bankası'nın verilerine göre, hava kirliliği küresel çapta ciddi bir sağlık sorunu haline geldi. Yılda 7 milyon erken ölüme neden olan bu sorun, özellikle Asya'da insan ömrünü ortalama 2,3 yıl kısaltıyor. Ancak sadece sağlık değil, aynı zamanda küresel ekonomi için de büyük bir yük oluşturuyor.

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), Birleşmiş Milletler Çevre Örgütü (UNEP), Dünya Bankası ve Chicago Üniversitesi Enerji Politikası Enstitüsü'nün verilerine göre, hava kirliliği insan sağlığını olumsuz etkileyerek erken ölümlere neden olurken, dünya ekonomisine de büyük bir yük getiriyor.

DSÖ standartlarının üzerinde kirli hava soluyan insanların oranı dünya genelinde %99'a ulaşıyor ve bu durum özellikle düşük ve orta gelirli ülkelerde yaşayanları etkiliyor.

Dış mekan hava kirliliği, hem kentsel hem de kırsal alanlarda maruz kalındığında felç, kalp hastalıkları, akciğer kanseri, solunum yolu hastalıkları gibi sağlık sorunlarına yol açıyor. Aynı şekilde iç mekan hava kirliliği de büyük bir tehdit oluşturuyor ve özellikle ev içinde kullanılan yakıtların neden olduğu zararlı partiküllerin solunması sonucu 3,2 milyon kişi, bunların 237 bini 5 yaş altı çocuk olmak üzere, her yıl hayatını kaybediyor.

Her yıl iç ve dış mekan hava kirliliği nedeniyle ortalama 7 milyon erken ölüm gerçekleşiyor. İnce partikül maddeye maruz kalmak özellikle Çin'de büyük bir sorun oluşturuyor ve bu durum 2019'da 4 milyon kişinin yaşamını yitirmesine neden oldu.

Hava kirliliği, kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH), felç, akciğer kanseri, kalp hastalıkları, tip 2 diyabet gibi sağlık sorunlarının ortaya çıkmasında önemli bir etken olarak belirlenmiştir.

Kuzey Amerika'da ulaşım sektörü, Avrupa, Afrika ve Batı Asya'da rüzgarla taşınan tozlar, Asya Pasifik'te ise iç mekan şartları hava kirliliğine neden olan temel faktörler olarak belirlenmiştir.

Hava kirliliği özellikle Asya'da insan ömrünü ortalama 2,3 yıl kısaltırken, buna karşın Afrika'da ortalama 1,3, Latin Amerika'da 0,9 ve Avrupa, ABD ve Kanada'da 0,6 yıl kısaltmaktadır. Bangladeş, Hindistan, Nepal gibi ülkeler hava kirliliğinin insan ömrünü en fazla kısalttığı ülkeler arasında yer almaktadır.

Dünya Bankası'nın 2022 raporuna göre, 2019'da ince partikül maddeye maruz kalmanın neden olduğu ölüm ve hastalıkların küresel maliyeti 8,1 trilyon doları bulmuştur. Bu rakam, küresel gayri safi yurt içi hasılanın (GSYİH) %6,1'ine eşdeğerdir. Bölgesel olarak bakıldığında, hava kirliliğinin ekonomik maliyeti Kuzey Amerika'da GSYİH'nın %1,7'sine, Doğu Asya ve Pasifik'te %9,3'üne ve Güney Asya'da %10,3'üne denk gelmektedir.