Jamais Vu: Tanıdık Ama Yabancı Duygu

Deja vu, yeni bir durumu sanki daha önce yaşamış gibi hissetmemize neden olan yaygın bir fenomen iken, jamais vu tam tersi bir durumu ifade ediyor. Jamais vu, aşina olduğumuz bir şeyin aniden yabancı ve yeni hissettirdiği acayip bir deneyimdir. Psikologlar, bu durumun beynimizin aşinalığı algılama mekanizmasındaki bir "hata" sonucu ortaya çıktığını belirtiyor.

BİR "HATA" MI?

Akira O'Connor ve Christopher Moulin, jamais vu üzerine yaptıkları araştırmalarla dikkat çekti. Katılımcılardan, belirli kelimeleri defalarca yazmaları istendiğinde, bu kelimelerin anlamını kaybedip yabancılaşmaya başladıkları görüldü. Örneğin, "kapı" gibi basit bir kelimeyi tekrar tekrar yazmak, katılımcıların kelimenin gerçek olup olmadığını sorgulamalarına neden oldu. Bu deney, beynimizin tekrar eden görevlerde bir tür "reset" yapma ihtiyacı olduğunu ortaya koyuyor.

FİZİKSEL VE DUYGUSAL ETKİLERİ

Jamais vu deneyimi, sadece anlamların kaybolmasıyla değil, aynı zamanda garip bir kontrol kaybı hissi ile de karakterizedir. Bu durum, beynimizin aşırı otomatikleşmeyi engelleyen bir mekanizması olabilir. Örneğin, kapıyı sürekli kontrol eden bir kişinin, bu eylemin anlamını sorgulamaya başlaması, jamais vu ile ilişkilendirilebilecek bir durumdur.

YENİ BİR KEŞİF Mİ?

Jamais vu, tamamen yeni bir bulgu değil. 1907'de psikolog Margaret Floy Washburn, kelimelere uzun süre bakmanın onların anlamını kaybetmesine neden olduğunu fark etmişti. Ancak bu tür araştırmalar, modern psikolojide uzun süre göz ardı edildi. O'Connor ve Moulin’in 2023 Ig Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazanmalarına neden olan araştırması, jamais vu üzerine modern bir bakış açısı sundu. Ig Nobel ödülleri, anlamını kaybetmiş, saçma anlaşılabilecek bilimsel çalışmalara verilen parodi ödülleridir.