Karar yazarı Yıldıray Oğur: Spotify listesinden nasıl depresyondaki Türkiye çıktı?

Dünyanın en büyük müzik paylaşım programı Spotify, her yıl olduğu gibi bu yıl da 2023’de platformda en çok dinlenen şarkı ve şarkıcıları açıkladı.

Tabii ki liste akıllı telefonu olan, Spotify’den haberdar daha çok gençlerin müzik tercihlerini yansıtıyor.

Ama bugünün dünyasında bu tarife girenler artık azınlık değil.

Spotify’nin Türkiye’de abone ve kullanıcı sayısı açıklanmadı. Ama dünyada 551 milyon kullanıcısı ve 220 milyon da para ödeyerek üye olan kullanıcısı var.

Yani kitlesel bir erişimden çıkan rakamlardan bahsediyoruz.

Zaten daha geniş kesimlerin kullandığı Youtube’un 2023 müzik listelerine de çok yakın sonuçlar.

O halde sonuçlara geçebiliriz.

Alıcılarınızla oynamayın, evet bu Türkiye listesi. Ve lütfen özellikle 40 yaş üstü moralini bozmasın.

2023’de Türkiye’nin en çok dinlediği ilk 10 şarkıcının listesi şöyle

1-Semicenk

2-UZI

3-Sezen Aksu

4-Motive

5-Lvbel C5

6-BLOK3

7-cakal

8-Mabel Matiz

9-Emir Can İğrek

10- Ezhel.

İnsanın gurbette memleketlisini görmüş gibi gidip Sezen Aksu’ya sarılası geliyor.

Ezhel, Mabel Matiz, Emir Can İğrek’i bilmiyorsanız sahiden biraz yaşlanmış olabilirsiniz.

Yaşlanmayı kabul etmeyenler UZİ’nin bir şarkısını duymuştum diye kendini teselli edebilir.

Ama 40 yaş üstü TC vatandaşları olarak bizi bu yarışmada Sezen Aksu’nun temsil ettiği açık.

Bazı isimler o kadar yabancı ki liste ilk açıklandığında sosyal medyada “Bunu parfüm adı sandım” yazanlar çıktı.

Arada bir çıkardığı şarkılar dışında uzun süredir albüm yapmayan Sezen Aksu’nun şanını yeni nesillere ve 2023’e de taşıması zaten başlı başına büyük bir hadise.

Ama şimdilik konumuz Sezen Aksu’yu çıkardığınızda yaş ortalaması 25’e düşüveren bu listedeki şarkıları kimin, neden dinlediği

Aslında her zaman nesiller arasında müzik zevkleri farklılaştı.

Arabesk yıllarca ayıplandı, yasaklandı. 90’larda pop müzik yükselirken eski nesillere her şey çok dejenere gelmişti. Şimdi anaakım müziğe dönen Rock, Metal dinleyen gençlerden uzun yıllar Satanist diye bahsedildi. Rapçilerin küfürbazlığı hala ayıplanıyor.

Ama eğer boomerlığa yorulmayacaksa, bu liste nesiller arası müzik zevkleri ayrışmasından daha fazlasına işaret ediyor.

Önce 2023’ün en çok dinlenen şarkıları listesine bir bakalım:

1-Aşkın Olayım – Simge

2-Yana Yana – Semicenk, Reynmen

3-NKBİ X YAPAMAM – Remix – Lvbel C5, Güneş

4-AFFETMEM – BLOK3

5-Pişman Değilim – Semicenk, Doğu Swag

6-Sevecek Sandım – Semicenk

7-Canın Sağ Olsun – Semicenk, Rast

8-Antidepresan – Mert Demir.

Listenin başındaki her köşebaşında karşınıza çıkan duymamanın imkansız olduğu unofficial Icardi marşı ve sonundaki Antidepresan dışındaki şarkıların varlığından ilk kez haberdar olduysanız yalnız değilsiniz.

Ben hızlıca bu gruptan çıkmak için bütün şarkıları oturup dinledim.

İlk 7 şarkıyı peşpeşe dinleyince bir sonraki şarkının “Antidepresan” olmasını doktor bile tavsiye edebilir.

Peki bu tarzın adı ne?

Türkiye’de son yıllarda yeni nesil arasında yükselişe geçen, arabalardan son ses açılmış olarak yanımızdan geçip giden bu müzik türüne tam olarak ne rap, ne pop, ne de arabesk denmiyor.

Spotify bu türü “Besk Rap” olarak kategorize ediyor.

Besk, Arabesk’tan geliyor.

Çok doğru bir tanım. Hem ana melodileri, hem de sözlerinde esas duygu arabesk.

Hem de bayağı koyu bir arabesk bu.

Öyle Orhan Gencebay arabeski de değil, Müslüm Gürses Azer Bülbül arabeski.

Zaten idolleri de bu isimler.

Türkiye’nin açık ara en çok dinlenen sesi olan 25 yaşındaki Ordulu Semicenk, 2019’da O Ses Türkiye yarışmasıyla ünlenmiş. (-miş snobize etmek için değil, sahiden yazarken bunu öğrendimden)

Tabii bu kadar genç bir adamın Müslüm Gürses’e çok benzeyen sesi ve tarzı dikkat çekti. Verdiği röportajlarda da idolünün Müslüm Gürses olduğunu söylemiş.

Türkiye’nin 2023’de en çok dinlediği ilk 8 şarkıdan dördü Semicenk’e ait.

Beste ve güfteler de onun. Milyonlarca kez dinlenmiş dört şarkısının sözlerine bakalım:

“Yana yana sevdik bazen çok kez unutulup
Gidenin ardından hep kahrolan bi' kul
Varsa sözüme güven, beni anla n'olur
Bozuksa ruhun zaten bana yazık olur.”

“Her şey yalandı, bir can kaldı verecek sana
Tövbesi olmayan günahkârdı, yeri dolmayan
Hiç sanmıyorum, atar mıydım? Adım adım hatırladım
Bir sen vardın, beni bana mahkûm edip bıraktın”

“Canın sağ olsun
Canın sağ olsun, ben çekerim
Kader sağ olsun
Kader sağ olsun, ben giderim”

“Seni de candan bilip sevecek sandım
İçime attıklarım bitecek sabrım
Yitip gidecek ömür ahvaline yandım
Yardım et Tanrım çok yaralandım”

Zirvelerde dolaşan yine 25 yaşındaki İstanbul Güngörenli Uzi’nin (Utku Cihan Yalçınkaya) sadece Youtube’da 47 milyon izlenmiş şarkısı Caney’de de birden rahmetli Azer Bülbül’ü duyuyoruz.

Şarkının nakaratı şöyle:

“Sahiden nerdesin cane?

Ben savaşıyorum kansızlarla

Cidden sen nerdesin cane?

Ya da boşver böyle iyi cane

Cidden ciğerim yaney”

Listenin ben bu ülkede mi yaşıyorum vibeı veren şarkısı Lvbel C5-Güneş’in birlikte seslendirdikleri “NKBİ X YAPAMAM.”

Bu arada Lvbel C5, bir grup değil, Almanya’dan da gelmemiş. Sadece 22 yaşında olan Sakaryalı Süleyman Burak Bodur’un sahne adı. Onun da 2023’de dinlemelere doyulamamış şarkısı şöyle:

“Bebeğim inan bana çok karışık kafam, karışık kafam
İki bilek AP, seni sevmezsem neydim
Dudaklarından öpüp gökyüzüne değdim
(La, la, la, la la la, la, la, la, la la la la la)

Uyan, kalk, yolun var
Dağılmaz dumanlar
Üfleme çek içine, yan”

“Affetmem” şarkısıyla zirvelerde olan Blok3 ise 21 yaşında Gebze’de yaşayan Hakan Aydın:

“Sordum kendime "Niye yaptı?" diye
Katlanamıyorum ben sahteliğe
Ama sen de haklısın
Niye bağlanasın ki bi' serseriye?
Eğer ben seni affetsem geceler seni affetmez
Gözyaşlarım affetmez, gururum seni affetmez
Sen gezip eğlenirken seni bekleyen o çocuk affetmez
Ben eriyip giderken buna şahit dostlarım affetmez”

Sadece şarkı sözleri arabesk değil, aynı zamanda sık sık Müslüm Gürses’e, Azer Bülbül’e de şarkılarda göndermeler var.

Peki 90’ların sonlarında, 2000’lerin başlarında doğmuş bu gençler neredeyse ölmekte olan arabeski yeniden nasıl keşfetti?

20’li yaşlara kadar ne yaşamış olabilirler ki ki bu kadar dertli şarkılar yazıp, söylüyorlar?

Onları dinleyenlerin hangi hislerine karşılık geliyor bu acılı, sitemli, atarlı sözler?

Eski arabesk kültüründekilerden çok farklı profillere sahipler.

Eski arabeskçiler gibi köylü, taşralı değil, şehirli bir nesil bu.

İstanbul Türkçesiyle konuşuyorlar. Hatta biraz Türkçelerini taşralaştırarak şarkı söylüyorlar.

Benzer tarzda müzik yapan kadınlar olsa da bu bir delikanlı müziği.

Söyleniş tarzı, kullanılan ağız da bitirim erkek ağzı.

Eski arabeskçilerin temsil ettiği “ezik”, “boynu bükük”, “mazlum” tipolijinin tam zıddı, güçlü, atarlı, özgüvenli, perdesiz bir erkeklik bu.

Sürekli kansızlarla, kahpelerle, sırtından vuranlarla mücadele ediyor, sokak dilini, suç tabirlerini kullanmayı seviyorlar.

Kafalar hep dumanlı ve karışık, sevgililer hep terk etmiş ama libido enerjisi yüksek…

Bu şarkıları dinleyenlere herhalde diğer şarkılar samimiyetsiz, masa başında yazılmış geliyordur.

Çünkü o şarkılarda dolaylı olarak ifade edilen duygular bu şarkılarda filtresiz, sade, dan dan diye yaşanıyor. Şarkıyı yazan şarkıcının haline, tavrına şarkılar yakışıyor. Birebir yaşanmış gibi hissettiriyor.

Peki, Türkiye’nin gençlerini kim bu kadar üzmüş ve kızdırmış olabilir?

Burada beklenen cevabı veremeyeceğim. Çünkü konu bu kez her şeyin kolayca bağlanabildiği iktidarla ilgili görünmüyor.

Tabii şarkıların sözleri, müziğin kalitesi yavanlaşmayı, basitleşmeyi, hayatı tutuşta bir magandalaşmayı, şehirlerin gettolarında yaşayan tam bir işi olamayan, artık kafalarda bir ampul yakmayı başaramayan demode okullardan ekstra hiçbirşey alamadan çıkmış, parası hep az ama bir cep telefonu ekranı uzaklıktaki arzuları hep çok bir neslin isyanını yansıtıyor.

Ama bu müziğin tüketicisi sadece bu tarif edilen sınıf değil. Kolejlerde, varlıklı semtlerde de bu müzikler duyuluyor.

En çok dinlenenler listesindeki Mabel Matiz, Emir Can İğrek daha şehirli profiller, daha şehirli, eğitimli kitlelere müzik yapıyorlar. Onların müziği de acıklı, arabesk bir müzik.

Mabel Matiz kliplerinde ağlıyor ve ağlatıyor, anti-depresanlar havalarda uçuşuyor. Emir Can İğrek’in patlattığı Ali Cabbar şarkısı bir nevi modern zamanlar Ümit Besen’in Nikah Masası. Bu hikayelere bu toplum 70’lerde sinemalarda yeterince ağlamıştı.

Çünkü mesele ekonomik, kültürel, sosyal değil ve hatta sadece Türkiye ile ilgili de değil.

Dünyada da benzer bir trend yaşanıyor.

Artık sahnelerde uçup kaçan müzik grupları yok. Belki romantik K-Pop grupları dışında artık yok demek gerek.

Adrenalin patlamasına neden olan, süper özgüven aşılayan şarkılar da artık o kadar revaçta değil.

2000’lerin ilk 10 yılındaki YOLO (You only live once) yani “Bu dünyaya bir kere geliyorsun, herşeyi dibine kadar yaşa kültürü durulmuş durumda.

Bunu görmek için dünyanın 2023’de en çok dinlediği şarkılara ve şarkıcılara bakmak yeterli.

İlk 10’daki şarkıların neredeyse tamamı damardan şarkılar.

Miley Cyrus’un Flowers’ı Taylor Swift’in Cruel Summer’ı, Lana Del Rey’in tüm şarkıları…

Bu yeni müzik türüne bazıları “chill pop” diyor.

Washington Post'un pop müzik eleştirmeni Chris Richards’a göre günümüzün çıldırmış Amerika'sında pop yıldızları da tıpkı bizler gibi varoluşun acısını uyuşturmak için Xanax gibi ilaçlara başvuruyor. Ama bu bir talep. Çünkü pop dinleyicileri de müzikte benzer bir uyuşturma etkisi duymak istiyor: “Eskiden aklımızın başımızdan gitmesini isterdik. Şimdi ise zihnimize masaj yapılmasını tercih ediyoruz."

Ne kadar tanıdık tespitler.

Halbuki bilim kurgu filmlerine göre bilgisayar, iletişim neslinin romantikleşmesi değil, mekanikleşmesi gerekiyordu.

Demek ki hayatlarının önemli bir kısmı sanal dünyada geçen, kolay iletişim kuran, düşünmekten çok kendini ifade etmeye meyilli, uğruna mücadele edilecek ideoloji, siyaset görmeyen, toplumu dönüştürmeye değiş, kendini bedenen ve zihnen geliştirmeye, güzelleştiremeye yoğunlaşmış bir nesil, müzikte ise sanal olmayan elle tutulur, gerçek duyguları hissetmek istiyor.

Bunların hepsi tabii çok amatör tespitler.

Belki daha iyilerini yapanlar çıkar.

İşe bu gençler ne dinliyor diye Spotify’ın en popüler şarkılar listesindeki artık bir minübüste de duymanız zor olduğu ilk 10 şarkıyı dinleyerek başlayabilirsiniz.

Ama dikkat edin depresyona girmeyin.