Romanya'da oylar yeniden sayılacak

Romanya’da başkanlık seçimlerinin ilk turunda yüzde 23 oy alan sistem karşıtı Călin Georgescu’nun zaferi, muhalifleri sokağa döktü. Rusya'nın oyuncağı olmakla suçlanan Georgescu'yu zafere taşıyan oylar, Rus siber saldırıları ve TikTok manipülasyonu kuşkusuyla yeniden sayılacak. Avrupa Komisyonu ise konuyu araştırmaya hazırlanıyor.

Çin'e ait sosyal medya uygulaması TikTok, senelerce Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa'da kitlesel manipülasyon için kullanılabileceği yönündeki güvenlik endişeleri görmezden geldi, ama şimdi 19 milyonluk bir Avrupa Birliği ülkesi olan Romanya'daki demokratik süreci çarpıtmada bir rol oynayıp oynamadığı sorusu başkent Bükreş'i protesto arenasına dönüştürdü.

Medya ve seçim gözlemcileri, bazı politikacıların ve sosyal medya uzmanlarının binlerce düzmece hesap vasıtasıyla yürütülen gizli bir operasyon olduğundan şüphelenirken, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in bilinmeyen, aşırı sağcı hayranı Călin Georgescu'nun nasıl aniden bu bilinmezlikten çıkarıldığı konusuna odaklanıyor.

BBC’nin aktardığına göre Romanya’da sürpriz seçim neticeleri tartışma yarattı. Anayasa Mahkemesi, sosyal medya platformu TikTok’un seçimleri etkilediği ve Rus siber saldırılarının tespit edilmiş olduğu iddialarıyla oyların yeniden sayılmasına karar verdi.

Merkez Seçim Bürosu verilerine göre sistem karşıtı aday Călin Georgescu yüzde 23 oy aldı. Merkez sol Başbakan Marcel Ciolacu yüzde 20, merkez sağcı Elena Lasconi yüzde 19 oy topladı. Seçimlere 9.4 milyon Rumen vatandaşı katıldı.

Devlet Başkanlığı ve güvenlik kurumları, seçim sürecinin doğruluğunu etkilemeyi amaçlayan siber saldırılar tespit etti. Ulusal Savunma Yüksek Konseyi, Rusya’nın Rumen toplumundaki kamuoyu gündemini etkileme çabalarına dikkat çekti.

Güvenlik Konseyi, TikTok’un Georgescu’ya "ayrıcalıklı muamele" yaptığını açıkladı. Platform bu iddiaları reddetti. Georgescu’nun takipçi sayısı iki haftada 30 binden 330 bine yükseldi, videoları 4 milyon beğeni aldı. 62 yaşındaki aday, toprak bilimi doktorası yaptı. Çevre Bakanlığı’nda görev aldı. Birleşmiş Milletler’de insan hakları raportörü olarak görev aldı. 2022’de aşırı sağcı AUR partisinden ayrıldı.

Georgescu, NATO’nun füze kalkanını "diplomasi ayıbı" olarak niteliyor. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’i "dünyadaki gerçek liderlerden biri" diye tanımlıyor. Ukrayna’ya yapılan yardımların sonlandırılmasını istiyor.

Georgescu karşıtı göstericiler başkent Bükreş ve diğer büyük şehirlerde protesto gösterileri düzenledi. Georgescu, taraftarlarından evlerinde kalmalarını ve provokasyonlara kapılmamalarını istedi.

Rusya'nın Komünist müttefiki Çin'de merkezi bulunan ByteDance adlı bir şirkete ait TikTok için bu bir hesaplaşma anı. Romanya'daki tepki, Facebook'un 2016 Brexit referandum oylamasının peşinden karşılaştığı durumu ve veri şirketi Cambridge Analytica'nın sosyal medyayı oyunlaştırarak ve kullanıcıları belirsiz, kötü niyetli yollarla etkileyerek ayrılma kampanyasına yardımcı olduğunun ortaya çıkmasını hatırlatıyor.

Georgescu'nun beklenmedik yükselişini sağlayan akılda kalıcı TikTok kliplerine, dramatik müzik ve altyazılar eşlik ediyordu. Koşu pistinde terlerken, rakiplerini Putin gibi judoda ters çevirirken ve geleneksel bir Rumen gömleğiyle beyaz ata binerken görüntülendi.

Bükreş'teki yetkililer usulsüzlükleri şu şekilde sıralıyor: TikTok'un seçimleri genel olarak ele alış biçimi, Georgescu'nun çevrimiçi kampanyasının parasını kimin ödediği mevzusunda belirsizlik, TikTok'un yetkililerin taleplerine geç yanıt vermesi sebebiyle duyulan hayal kırıklığı.

Politico'ya göre Romanya Yüksek Savunma Konseyi, siber saldırıların seçimi etkilemeye çalıştığını tespit etti ve bu nedenle de Rusya'nın bir rol oynayabileceğini kuvvetli bir şekilde öne sürülüyor. Konsey, özellikle TikTok'un isimsiz bir adayı — Georgescu olduğu varsayılıyor — seçim adayı olarak işaretlemediğini, yani videolarının Romanya yasalarının gerektirdiği gibi bir seçim yasası kapsamında kategorize edilmediğini söylüyor. Konsey, bunun Georgescu'nun sosyal medyadaki görünürlüğünü önemli ölçüde artırdığını ve kurallara aykırı olarak nihai sonuca etki ettiğini söylüyor.

Savunma konseyi, kolluk kuvvetlerinin TikTok'u Romanya seçim yasasını ihlal ettiği mevzusunda daha fazla soruşturmasını istiyor. Romanya Yüksek Mahkemesi de oyların yeniden sayılmasını istiyor.

TikTok, Georgescu'nun farklı muamele gördüğünü reddediyor. Sözcü Paolo Ganino, "Hesabının diğer adaylardan farklı muamele gördüğünü iddia etmek kesinlikle yanlış" derken kazanan adayın "TikTok'taki diğer adaylarla aynı şekilde muamele gördüğünü ve tam olarak aynı kurallara ve kısıtlamalara tabi tutulduğunu" ekledi.

Bağımsız gözlemciler, Georgescu'nun geçtiğimiz yıl Fransa, Avusturya ve Amerika Birleşik Devletleri gibi popülist adayların iktidardaki merkeziyetçileri yendiğini ifade ederken, seçmenleri sosyal medya ve diğer platformlar kanalıyla doğrudan mesajlaşmayla hedef göstererek radikal sağın geleneksel oyun kitabındaki rotayı izlediğini öne sürüyor.

Savaşı Avrupa sahnesine taşıyan Rumen yetkililer, destek için Avrupa Birliği sosyal medya analistlerini ve kanun düzenleyicilerini çağırıyor. Dava artık Brüksel'in sosyal medya üstündeki yeni düzenleyici yetkilerinin bir testine dönüşmüş durumda.

27 ülkeden oluşan AB, 2022'de çevrimiçi platformların dezenformasyon ve seçim müdahalesi de dahil olmak üzere "sistemik risklerle" mücadele etmesini gerektiren kuvvetli bir yasal çerçeve olan Dijital Hizmetler Yasası'nı (DSA) geçirdi. Facebook, YouTube, Instagram ve TikTok gibi en büyük sosyal medya platformları Avrupa Komisyonu'nun denetimine giriyor. AB yürütme organı, uyumsuz firmalara küresel cirolarının yüzde 6'sına kadar para cezası kesme ve hatta Avrupa genelinde bir uygulamayı engelleme yetkisine sahip.

Rumen yetkililer bu hafta, TikTok'un seçim sırasında aldığı önlemlerle ilgili bulgularını Brüksel ile paylaştıklarını aktardı. Avrupa Komisyonu, Politico'ya yaptığı açıklamada, 8 Aralık'ta yapılacak ikinci tur başkanlık seçimleri öncesinde TikTok ve diğer sosyal medya platformlarıyla bir araya geleceğini söyledi. Komisyon sözcüsü şunları ekledi: "Eğer komisyon, elimizdeki kanıtlara dayanarak bir ihlalden şüpheleniyorsa, TikTok'un DSA yükümlülüklerine uyup uymadığını araştırmak için işlem başlatabilir. Ancak unutulmamalıdır ki komisyonumuz ulusal seçimlere müdahale etmiyor ve yetkileri dahilinde tüm adaylar için eşit bir rekabet ortamı sağlamayı amaçlıyor."

Rumen politikacılar için TikTok, 2024 başkanlık kampanyalarını yürütürken görmezden gelinemeyecek kadar büyük bir şanstı. Uygulamanın ülkede tam 8 milyon kullanıcısı var. Bu önemli, çünkü çevrimiçi medya, TV veya basılı yayınlardan daha büyük bir kitleye hitap ediyor. Georgescu bu gücü en iyi şekilde kullandı.

Öte yandan çoğu Rumen artık ülke genelinde izledikleri ya da okudukları haberlere ilgi göstermiyor. Reuters Enstitüsü'ne göre, Romanya'da 2021'deki haberlere güven oranı %42'lere denk gelirken bugün bu oran %27. Dört ana adayın da TikTok'ta önemli takipçi kitlesi vardı, ama Georgescu'nun son atılımı alarm zillerini çaldı. Özellikle son iki ayda, AB tarafınca finanse edilen Avrupa Dijital Medya Gözlemevi'nin verilerine göre, popülerliği arttı ve 120 milyon izlenme sayısına ulaştı.