AIDS'e yönelik farkındalığı artırmak ve hayatını kaybedenleri anmak için ilan edilen 1 Aralık Dünya AIDS Günü'nde, HIV/ AIDS hakkında merak edilenler ve yapılması gerekenler neler?
1988’den bu yana 1 Aralık tarihi HIV/AIDS sebebiyle yaşamını kaybeden insanları anmak ve konu hakkında farkındalığı artırmak adına ‘Dünya AIDS Günü’ (World AIDS Day) olarak anılıyor
Dünyada HIV ile yaşayanların sayısı 37.9 milyonu bulurken, Türkiye’de de HIV/AIDS hızla artmakta... Güne özel yazılı açıklama yapan Pozitif Dayanışma Derneği, Türkiye'de artan vakalara dikkat çekti. Dernek tarafından yapılan açıklamada, "HIV’in tanımlanmasından bu yana geçen onlarca sene içerisinde tanı ve tedavi yöntemlerinde çok önemli gelişmeler yaşandı. Ancak güncel araştırmalar gösteriyor ki ülkemizde HIV ile yaşayan kişilerin tahminen yüzde 49’u HIV ile yaşadığını bilmiyor. Türkiye’de HIV tanısı almak ve tedaviye erişmek zor gibi görünmese de toplumsal önyargılar, damgalanma, ayrımcılığa maruz kalma endişesi gibi nedenlerle kişiler düzenli test yaptırmaktan kaçınmaktadır" denildi.
HIV VE AIDS AYNI ANLAMA MI GELİYOR?
HIV yani Türkçesi "İnsan İmmün Yetmezlik Virüsü" olan ‘Human Immunodeficiency Virus’ ifadesinin kısaltmasıdır. AIDS ise ‘Acquired Immunodeficiency Sydnrome’ yani ‘Edinilmiş İmmün Yetmezlik Sendromu’ anlamına geliyor. İsimlerinden de anlaşılacağı üzere bu ikisi aynı anlamı taşımamakta. HIV insandan insana bulaşabilen bir virüs iken, AIDS HIV (+) bireylerde tedavi almadıkları takdirde uzun yıllar sonrasında ortaya çıkan bir sendrom.
HIV NASIL BULAŞIR?
HIV temelde üç yoldan bulaşır. En sık görüleni cinsel yolla bulaştır. Cinsel yolla bulaş ‘korunmasız’ gerçekleştirilen vajinal, anal ve oral cinsel ilişki yoluyla olur. Bir diğer yol kan ve kan ürünleri yoluyla bulaşır. Genelde madde kullanırken ortak şırınga paylaşımı, iyi hijyen koşulları sağlanmayan ortamlarda dövme, manikür, pedikür gibi işlemlerinin yapılması ve kan nakli aracılığıyla gerçekleşir. Son olarak anneden bebeğe bulaş bulunmakta. Bu bulaş ise HIV ile yaşayan bir kadın tedavi altında değilken gebe kaldığı takdirde gebelik, doğum ya da emzirme esnasında gerçekleşebilmekte.
NASIL KORUNULUR?
HIV sadece insandan insana bulaşır, sinekler ya da keneler gibi ikinci bir canlı aracılığıyla bulaşmaz. İnsandan insana da ancak belli şartlar altında bulaşır. Cinsel ilişkinin başından sonuna kadar ‘kondom’ takıldığı takdirde bulaşmaz. Sadece belirli vücut sıvılarında yer alan bu virüs öpmekle, hapşırmakla, sarılmakla, el sıkışmakla, aynı havuzda yüzmekle, aynı tuvaleti kullanmakla veya diğer virüsler için geçerli olabilecek diğer birçok farklı yolla da bulaşmaz.
KONDOM KORUR MU?
Kondom cinsel ilişkinin başından sonuna kadar ‘doğru bir biçimde kullanıldığı’ takdirde sadece HIV değil diğer cinsel yolla bulaşan enfeksiyonların bulaşını da tamamıyla önlemekte. Bunun yanında cinsel temas sırasında yırtılma, geç takma veya erken çıkarma gibi durumlarda koruyuculuğu ortadan kalkabilmekte. Kondom haricinde Türkiye’de pek yaygın olmayan ve ücretsiz erişilemeyen diğer bir yol ‘temas öncesi profilaksidir’. HIV (+) bireylerde virüsün baskılanması için kullanılan ilaçların belli bir dozda kullanıldığı bu yöntemde ilaçların içerisindeki maddeler virüs vücuda giriş yapsa dahi enfeksiyona yol açmasını engellemekte. Bu yöntem kondom kadar olmasa da yüksek koruyuculuğa sahip.
Kondom kullanmadan bir cinsel ilişkiye girdiniz ve partnerinizin HIV statüsünü bilmiyorsanız ‘temas sonrası profilaksi’ yöntemine başvurabilirsiniz. Aynı bir önceki soruda bahsettiğimiz temas öncesi profilaksi gibi bu yöntemde de kullanılan HIV tedavisi ilaçları kişinin vücuduna giriş yapmış olan virüsün yerleşip bir enfeksiyona yol açmasını önlemekte. Şüpheli temasın üzerinden 72 saat geçmişse herhangi bir faydası olmamaktadır. Temas sonrası profilaksi için hızlıca bir enfeksiyon hastalıkları uzmanına başvurmak ve yapılan testlerin ardından önerilen tedaviyi 28 gün boyunca kullanmak gerekmekte.
RİSKLİ BİR İLİŞKİ SONRASI HEMEN TEST YAPTIRILMALI MI?
Bulaşma gerçekleştiği durumlarda HIV testlerinin etkisiz olduğu ‘pencere dönemi’ adlı bir aralık bulunmaktadır. Böyle bir dönem olmasının sebebi testlerinin varlığını araştırdığı yapıların henüz yeteri kadar belirgin olmamasıdır. Bu dönem kişiden kişiye ve yapılan test yöntemi ile değişebilmekle birlikte testlerin işe yaramaya başladığı en erken süre riskli temastan 2 hafta sonrasıdır. Bu sebeple hemen test olmak bir anlam ifade etmeyeceğinden en az 2 hafta beklenmelidir. İlk sonuçlar (-) gelirse 2-4 hafta sonrasında test tekrar edilir ve son olarak temasın üstünden 90 gün geçtiğinde son test gerçekleştirilerek daha sağlıklı bilgi edinilebilir.
HIV (+) TANISINDAN SONRA
Konu hakkında detaylı bilgisi olmayan ya da yanlış bilgilere sahip birçok birey için HIV (+) tanısı almak birçok olumsuz duyguyu beraberinde getirebilmektedir. Bu sebeple de çoğunlukla bir desteğe ihtiyaç duyulmaktadır. Bu desteği veren çeşitli sivil toplum kuruluşları bulunmaktadır. Bu kurumların en değerlilerinden olan Pozitif Yaşam Derneği’nin HIV ile yaşayan bireyler ve yakınları için verdiği akran danışmanlığı ve psikolojik danışmanlık hizmetleri için 0216 418 10 61 numarası üzerinden iletişime geçebilirsiniz. Bu paylaşımı yapmaktan çekinebilirsiniz ancak unutmayın ki bu durum sadece vücudunuzda belli bir virüsü taşıdığınız dışında herhangi bir anlam ifade etmemektedir.
HIV İLE YAŞAMAK
Türkiye’de HIV ile yaşayanlar enfeksiyon hastalıkları uzmanları tarafından düzenli olarak takip edilmekte ve uluslararası standartlara uygun, yüksek nitelikli bir hizmet verilmekte. Tedavisini düzenli olarak alan ve kanındaki virüs miktarı belirlenebilen seviyenin altına düşen HIV (+) bireyler hayatlarına hiçbir aksaklık olmadan devam edebilmektedir. HIV ile yaşamak evlenmeye, çocuk sahibi olmaya, herhangi bir işte çalışmaya, sağlıklı bir yaşam sürmeye engel değildir.