BÜYÜKŞEHIRLERDE BÖCEK POPÜLASYONLARI ARTIYOR: İKLIM DEĞIŞIKLIĞI VE KENTLEŞMENIN ETKILERI
İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa (İÜC) Orman Fakültesi Orman Mühendisliği Bölümü Orman Entomolojisi ve Koruma Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hamit Ayberk, büyükşehirlerde böcek popülasyonlarındaki artışın iklim değişikliği, kentleşme ve çevresel faktörlerin birleşimiyle ortaya çıktığını belirtti. Prof. Dr. Ayberk, bu durumun ekosistem, ekonomi ve halk sağlığı üzerindeki ciddi etkilerine dikkat çekti.
SICAKLIK ARTIŞI VE BÖCEKLERIN ÜREMESI
Prof. Dr. Ayberk, büyük şehirlerdeki binaların ve altyapı unsurlarının güneş enerjisini emerek çevresel sıcaklıkları artırdığını ifade etti. Bu "ısı adası" etkisinin, kent içindeki sıcaklıkları kırsal alanlardan birkaç derece daha yüksek hale getirdiğini belirten Ayberk, sıcaklık artışının böceklerin metabolizmasını hızlandırarak daha hızlı üremelerine neden olduğunu söyledi. Özellikle sıcak ortamlarda sivrisineklerin daha hızlı ürediğini ve popülasyonlarının genişlediğini vurguladı. Türkiye’de küresel iklim değişikliğinin böcekler ve ekosistemler üzerindeki önemli etkilerini aktardı.
Ayberk, iklim değişikliğinin böceklerin yaşam döngüleri ve popülasyon dinamikleri üzerinde doğrudan ve dolaylı etkiler yarattığını açıkladı. Türkiye’deki sıcaklık artışlarının, böceklerin yaşam döngülerini hızlandırabileceğini ve bazı zararlı türlerin daha sık ve geniş popülasyonlara ulaşabileceğini belirtti. Ayrıca, kışların daha ılıman geçmesinin, normalde kış aylarında ölen böceklerin hayatta kalmasına olanak sağladığını ve bu durumun zararlı böceklerin artışına neden olabileceğini ifade etti.
İSTILACI TÜRLER VE HALK SAĞLIĞI RISKI
Prof. Dr. Ayberk, bazı böcek türlerinin artan sıcaklıklarla birlikte daha kuzeye veya yüksek rakımlara yayılabileceğini, bu durumun Türkiye’nin çeşitli bölgelerinde yeni böcek türlerinin ortaya çıkmasına yol açabileceğini belirtti. Ayrıca, iklim değişikliği yalnızca böcekleri değil, onların doğal yırtıcılarını da etkiliyor. Uzakdoğu’dan Türkiye’ye gelen istilacı yabancı türler arasında turuncgil uzun antenli teke böceği, vampir kelebek ve kahverengi kokarca gibi böceklerin yerleştiğini belirten Ayberk, bu durumun tarım ve ekosistemler için kritik olan tozlaşma süreçlerinde aksamalara yol açabileceğini söyledi.
Artan sıcaklıkların hastalık taşıyan böceklerin popülasyonlarını artırabileceğine ve yeni bölgelerde görülmeye başlanabileceğine dikkat çeken Ayberk, bu durumun halk sağlığı açısından ciddi sorunlara neden olabileceğini vurguladı. Böceklerin doğal predatörlerinin de iklim değişikliğinden etkilendiğini belirten Ayberk, kuşlar, yarasalar ve amfibilerin sıcaklık ve yağış düzenlerindeki değişikliklerden olumsuz etkilendiğini söyledi. Bu durumun, doğal dengeyi bozarak böcek popülasyonlarının kontrolsüz bir şekilde artmasına neden olabileceğini ifade etti.
ÖNLEMLER VE HALK BILINÇLENDIRME
Prof. Dr. Ayberk, büyükşehirlerde artan nüfusla birlikte gıda atıkları ve organik çöplerin miktarının arttığını, bunun da böcekler için cazip bir besin kaynağı oluşturduğunu açıkladı. Çöp kutularının düzenli olarak boşaltılmadığı ve atıkların açıkta bırakıldığı bölgelerde böcek popülasyonlarının hızla arttığını belirtti. Özellikle restoranlar ve pazarlar gibi gıda üretim tesislerinin yoğun olduğu bölgelerde, böceklerin sayısının çoğu zaman daha fazla olduğunu ve atık yönetimindeki yetersizliklerin böceklerin bu alanlara çekilmesine neden olduğunu söyledi.
Artan böcek popülasyonlarına karşı alınabilecek önlemler arasında yeşil alanların korunması ve artırılması, durgun su birikintilerinin oluşumunu önlemek için etkili drenaj sistemlerinin kurulması ve mevcut sistemlerin düzenli bakımının yapılması gibi tavsiyelerde bulundu. Ayrıca, halkın bilinçlendirilmesinin büyük önem taşıdığını ifade eden Ayberk, hijyen önlemleri ve çevre bilinci konusunda eğitimlerin artırılması gerektiğini belirtti. Özellikle okullarda çocuklara yönelik eğitim programları ile çevre bilincinin artırılmasının, böcek popülasyonlarının kontrolü konusunda farkındalık oluşturacağına dikkat çekti.