Türk Lirası'nın Dolar karşısında değer kaybetmesinin ardından gözler imzalanan sözleşmelerde Türk Lirası'na geçiş yapılacak mı? sorusunu akıllara getiriyor. CHP'li Altay, Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay tarafından yazılı olarak cevaplandırılmasını istediği soru önergesinde bu soruyu sordu.
Altay'ın soru önergesi şu şekilde:
"13 Eylül 2018 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 85 Sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı- Kararda değişiklik yapılmıştır. Bu değişiklikle, Türkiye’de yerleşik kişilerin, menkul ve gayrimenkul alım satımı, taşıt ve finansal kiralama dâhil her türlü menkul ve gayrimenkul kiralama, leasing ile iş, hizmet ve eser sözleşmelerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak yapılması yasaklanmıştır. Daha önce yapılanların da 30 gün içerisinde Türk Lirası olarak yeniden belirlenmesi zorunluluğu getirilmiştir. Bir ülkede sözleşmelerin başka ülkelerin parasıyla yapılması asla savunulamaz. Ancak, bunu önlemenin yolunun, sermaye hareketlerinin serbest olduğu ve serbest piyasa koşullarının geçerli olduğu bir ekonomide yasaklama kararlarından geçtmektedir. Bu tür yasaklamaların tarafları kayıt dışı işlemlere yönlendirdiğini, yabancı yatırımcıların Türkiye’den kaçmasına yol açtığını önceki yıllardaki deneyimlerden bilinmektedir. Ayrıca Türkiye’de dövizle en fazla sözleşme yapan birimin de kamu olduğunu bilinmektedir. AKP iktidarları döneminde gerek merkezi hükümet gerekse de yerel yönetimler tarafından yapılan ihalelerin çok büyük bir bölümünün döviz veya dövize endeksli olarak gerçekleştirildiğini, devletin yap-işlet-devret, yap- kirala- devret ve benzeri kamu özel işbirliği (KÖİ) projeleri kapsamındaki satın alma garantilerini ve kiraları dolar veya Euro üzerinden yapılmaktadır.
Bu bilgiler ışığında;
1- Devletin döviz veya dövize endeksli olarak yaptığı sözleşmeler de Türk Lirası’na dönüştürülecek midir? Dönüştürülecekse hangi kurdan dönüşüm yapılacaktır.
2- Devletin geçiş, alım ve benzeri garantiler verdiği, Yavuz Sultan Selim Köprüsü ve bağlantı yolları, Osman Gazi Köprüsü, Avrasya Tüneli, 1915 Çanakkale Köprüsü, şehir hastaneleri, havalimanları, başka Akkuyu Nükleer Elektrik Santrali olmak üzere elektrik santrallarının sözleşmeleri Türk Lirasına dönüştürülecek midir?
3- Hükümetin ve yerel yönetimlerin döviz veya dövize endeksli olarak yaptığı altyapı ve benzeri büyük ihalelerin sözleşme bedelleri de Türk Lirasına dönüştürülecek midir?
4- Elektrik, doğalgaz, akaryakıt ve benzeri bir çok ürünün fiyatları döviz kurlarına bağlı olmaktan çıkarılacak mıdır?
5- Söz konusu Cumhurbaşkanı kararının yayımlanmasından önce döviz veya dövize endeksli olarak yapılmış olan sözleşmeler hangi kurdan TL’ye çevrilecektir? Kurun artması ya da azalması durumunda taraflardan birinin mutlak zarara uğraması nasıl önlenecektir?
6- Döviz veya dövize endeksli olarak yapılmış bir sözleşmeyi belli bir kurdan TL’ye çevirerek, sözleşmedeki kur riskini bir taraftan alıp diğer tarafa yüklemenin Türkiye’nin toplam kur riskine olacak etkisi hesaplanmış mıdır?
7- Taraflar 30 gün içerisinde anlaşamazsa ne olacaktır?
8- AKP Genel Başkanı söz konusu kararın Resmi Gazetede yayımlandığı gün TESK’in Genel Kurulunda yaptığı konuşmada “serbest piyasa kurallarına bağlı olduklarını” açıklamıştı. Bu tür bir yasaklama serbest piyasa ekonomisi kurallarıyla bağdaşıyor mu?
9- Bu tür bir düzenlemenin TL’nin nispeten istikrarlı seyrettiği bir dönemde değil de ekonominin derin bir krize girdiği, kur istikrarının sağlanamadığı bir dönemde yapılmasının yol açacağı ekonomik riskler göz önüne alınmış mıdır?
10- Bu karar Anayasanın “Çalışma ve sözleşme hürriyeti” başlıklı 48’inci maddesindeki “Herkes, dilediği alanda çalışma ve sözleşme hürriyetlerine sahiptir” ilkesine aykırı değil midir?"