Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Eskişehir Milletvekili Utku Çakırözer, hazırladığı 2022 Basın Özgürlüğü Raporu’na göre, 2022’nin hemen hemen her ayında en az 50 gazeteci hâkim karşısına çıktı. Rapora göre, 2022’de 30 gazeteci tutuklandı, 18 gazeteci de saldırıya uğradı.
CHP Eskişehir Milletvekili Utku Çakırözer, 10 Ocak Çalışan Gazeteciler Günü'nde, hazırladığı 2022 Basın Özgürlüğü Raporu'nu paylaştı. Çakırözer'in hazırladığı rapora göre, 2022’nin hemen hemen her ayında en az 50 gazeteci hakim karşısına çıkarken, Gezi Davası, 25 Kasım protestoları ile 1 Mayıs gibi 10’dan fazla kitlesel protesto, yürüyüş ve basın açıklamasında 100’ün üzerinde gazetecinin haber takibi engellendi, gazeteciler fiziksel şiddete maruz kaldı. Gazeteciler 505 kez hakim karşısına çıkarken, 30 gazeteci tutuklandı, 80 gazeteci gözaltına alındı, 18 gazeteci saldırıya uğradı.
Raporda gazetelere tazminat cezaları ve tekzip yağdığını televizyon kanallarının karartıldığını belirtildi. Raporda, 2022’ye damga vuran bir başka gelişmenin de ‘Dezenformasyonla mücadele’ gerekçesi ile getirilen ancak gazetecilerin yanı sıra yurttaşların basın ve ifade özgürlüğünü engelleyen maddeler nedeniyle ‘sansür yasası’ olarak bilinen kanunun yürürlüğe girmesi olduğu kaydedildi.
2022’de yolsuzluk, usulsüzlük, rüşvet haberlerinin yanı sıra ‘yurt dışına giden yazılımcılar’ ile gazeteci derneklerinin hazırladığı ihlal raporlarına da erişim engeli geldiği belirtildi.
“2023’te sansürü bitireceğiz!”
Çakırözer, “Gazetecilere baskı, sansür, engelleme, tehdit bitmiyor! Gazeteciler haberleri, yazıları sosyal medya paylaşımları nedeniyle işsiz bırakılıyor, tehdit ediliyor, yargılanıyor, tazminat cezalarına çarptırılıyor, hapsediliyor. Siyasiler şikayet ediyor gazetelere, televizyonlara ceza yağıyor, davalar açılıyor! Televizyon kanalları karartılıyor. 10 Ocak Çalışan Gazeteciler Günü’nde sözümüz söz: 2023 yılında tüm bu baskı ve sansürün bittiği, gazetecilerin özgürce mesleklerini yapabildiği bir Türkiye’yi kuracağız” dedi.
Rapora göre 2022 yılında yaşanan basın özgürlüğü ihlalleri şöyle:
"2022’nin ilk ayında TELE1’de katıldığı bir programdaki ifadeleri nedeniyle hakkında “Cumhurbaşkanına hakaret” iddiasıyla soruşturma açılan gazeteci Sedef Kabaş tutuklandı. 49 gün cezaevinde kalan Kabaş, 35 bin TL manevi tazminat ödemeye mahkum edildi.
Libya’da şehit olan MİT mensubunun cenazesi hakkındaki haber ve paylaşımları nedeniyle yargılandıkları davada gazeteciler Barış Pehlivan, Murat Ağırel ve Hülya Kılınç haklarında verilen cezaların kesinleşmesi üzerine tutuklanarak cezaevine gönderildi. Pehlivan ve Ağırel aynı gün, Kılınç ise bir gün sonra tahliye edildi.
Gazeteci İbrahim Haskoloğlu da 8 günlük tutukluluğun ardından tahliye edildi.
Haziran ayında Diyarbakır’da gözaltına alınan 21 gazeteciden 16’sı tutuklandı. Gazeteciler cezaevinde 7’nci ayını tamamlarken, iddianameleri hala hazırlanmadı.
Aralarında Uğur Dündar, Memduh Bayraktaroğlu, İsmail Saymaz, Can Ataklı’nın da bulunduğu onlarca gazeteci ve yazar hapis ve tazminat cezalarına mahkum edildi.
Gazeteciye ‘sansür yasası’ tutuklaması
Bitlis Gazeteciler Cemiyeti Başkanı Sinan Aygül sonrasında düzeltme yaptığı sosyal medya paylaşımı nedeniyle ‘yanıltıcı bilgiyi alenen yayma’ suçlamasıyla tutuklandı. ‘Dezenformasyon yasası’ olarak adlandırılan yasa kapsamında tutuklanan ilk gazeteci olan Aygül, bir hafta tutukluluğun ardından serbest bırakıldı.
Belgeselci Sibel Tekin de çekimlerinde polis aracını görüntülediği gerekçesiyle terör suçlamasıyla tutuklandı.
Silahlı saldırı, baskın…
Ses Kocaeli gazetesi imtiyaz sahibi Güngör Arslan işyerinde silahlı saldırı sonucu hayatını kaybetti. ‘Sokak Kedisi’ isimli YouTube kanalının sahibi ve sunucusu Ebru Uzun Oruç da eşi ile birlikte silahlı saldırıya uğradı. İlave TV’de sokak röportajları yapan Arif Kocabıyık ve kameramanı sokakta çekim yaptıkları sırada saldırıya uğradı.
Kayseri’de Deniz Postası TV binası 50 kişilik grup tarafından basıldı. Ordu Yön Gazetesi sahibi Osman Şahin'in ofisini de şikayet üzerine polis bastı.
Gözaltı, saldırı, polis engeli
2022’de de gazeteciler gözaltına alındı, haber takibinde polis engeli ile karşı karşı kaldı. Rusya’nın Ukrayna işgali sırasında yaptığı yayınlarla tanınan Ukraynalı Gülsüm Khalilova da Türkiye’de gözaltına alınan gazeteciler arasında yer aldı.
1 Mayıs kutlamaları, Gezi protestoları, Onur Yürüyüşü, 1 Eylül Dünya Barış Günü, 25 Kasım Kadına Şiddetle Mücadele Günü ile Cumartesi Annelerinin duruşmaları, Adalet Nöbeti, İran’lı Mahsa Amini’nin ölümünü protesto gibi toplumsal olayları ve siyasi partilerin basın açıklamalarını takip eden 100’ün üzerinde gazeteci polis tarafından ve çoğunda şiddet kullanılarak engellendi.
Gazetecilerin adliyelerde bile haber takibi engellendi, adliye basın odası Gasp Büro Amiri tarafından basıldı.
Gazetecilerin yangın haberlerini takip etmesine dahi müdahale edildi. Gaziantep Organize Sanayi Bölgesi'ndeki bir halı fabrikasında çıkan yangın ile Sivas’ta bir binada çıkan yangını takip eden gazeteciler engellendi.
Beykoz Tokatköy’de ‘kentsel dönüşüm’ yıkımları, Çekmeköy Kışlası’ndaki ağaç kıyımını görüntüleyen ve tepkileri takip eden gazeteciler engellendi, saldırıya uğradı.
Gazeteci Alican Uludağ AYM’de yapılacak yeni üye törenine davet edilmesine rağmen, İletişim Başkanlığı’nca uygulanan ambargo nedeniyle töreni takibi engellendi. Adalet Bakanı Bekir Bozdağ’ın basın toplantısında FOX TV muhabirininin sorusuna müdahale edildi.
Asgari Ücret Tespit Komisyonu toplantısını takip etmek isteyen pekçok gazeteci de yetkililer tarafından engellendi.
Hedef gösterme, tehdit, ev baskını
Aralarında gazeteciler Seyhan Avşar, Hayri Demir, Mustafa Hoş, İsmail Arı’nın da bulunduğu onlarca gazeteci yaptıkları haberler, yorumlar nedeniyle tehdit aldı.
Hiranur Vakfı kurucusunun 6 yaşındaki kızını imam nikahı ile evlendirmesini haberleştiren gazeteci Timur Soykan sosyal medyada hedef gösterildi.
Sözcü gazetesi muhabiri Sayime Başçı'nın evine asılsız ihbar sonucu polis baskını yapıldı. Polis koçbaşıyla evin kapısını kırdı.
Türkiye’nin konuştuğu cemaat yurdunda intihar eden Enes Kara’nın haberini yapan Elazığlı gazeteci Faik Akgün işinden oldu, tehdit edildi.
Gazeteciye TBMM de yasaklı
TGS temsilcisi Sibel Hürtaş da sansür yasasına yönelik basın açıklaması nedeniyle TBMM’ye alınmadı.
Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı 1975’ten bu yana basın kartı sahibi olan gazeteci Tuğrul Eryılmaz’ın sürekli basın kartını iptal etti.
KKTC’deki basın kuruluşlarında görev yapan bazı gazetecilere Türkiye’ye giriş yasağı konulduğu ortaya çıktı. Gazeteciler N-82 kodu gerekçe gösterilerek ülkeye alınmadı.
Caydırıcı ceza yok, failler korunuyor…
Gazetecilere yönelik tehdit ve saldırılarda caydırıcı yaptırım uygulanmaması da, gazetecilere yeni saldırıların önünü açtı.
Halk TV programcısı Levent Gültekin’e Bakırköy’de 25 kişinin sopalı saldırısıyla ilgili davada mahkeme sanıkların “sosyal ilişkilerini dikkate alarak” cezada indirime gitti. 11 ay hapis cezası verilen sanıklar bir gün dahi cezaevinde kalmadı.
Katıldığı bir televizyon programında gazetecileri tehdit eden AKP’li Kozlu Belediye Başkanına sadece bin 380 lira adli para cezası verildi.
Tazminat ve tekzip yağdı…
Yıl boyu gazeteler ve gazeteciler ağır tazminat davaları, hukuksuz tekzip kararları ile de sindirilmek istendi. Bu dava ve tekziplerin tamamına yakınının AKP’li siyasetçi, bakan ve milletvekilleri ile onların yakınları tarafından açılması, gönderilmesi de dikkat çekti.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın eski avukatı hakkındaki iddialara ilişkin yazılar nedeniyle gazeteciler Barış Terkoğlu ve Can Bursalı ile Independent Türkçe’ye, 100’er bin liralık manevi tazminat davası açtı. Sözcü yazarı Yılmaz Özdil hakkında 1 milyon TL’lik tazminat davası açıldı.
Erdoğan’ın damadı Selçuk Bayraktar, gazeteci Şirin Payzın ve Halk Tv’ye Sözüm Var programına katılan konuğa soruları nedeniyle 150 bin TL’lik tazminat davası açtı. Bayraktar yine kendisi ve şirketi hakkında çıkan haberler nedeniyle Yeni Yaşam gazetesi ve gazeteci Sedat Yılmaz, BirGün ve muhabiri İsmail Arı hakkında yüzbinlerce liralık davalar açtı.
SADAT, Evrensel gazetesi ve gazeteci Yusuf Karadaş’a köşe yazısı nedeniyle 25 bin TL manevi tazminat talebiyle dava açtı.
Belgeli haberlere para cezalarıyla gözdağı
Sözcü Yazarı Çiğdem Toker tamamen belgeli ‘İBB’den Vakıflara Hizmet Raporu’ başlıklı yazısı nedeniyle 30 bin lira tazminat cezasına mahkum oldu.
Kastamonu Üniversitesi Rektörü’nün akrabalarını işe yerleştirdiğine ilişkin Sayıştay Raporlarını haberleştiren Evrensel’e 10 bin lira tazminat cezası verildi.
Cumhuriyet gazetesine ‘AKP’nin kişilik ve saygınlığına saldırıda bulunduğu’ gerekçesiyle 100 bin liralık manevi tazminat davası açıldı. Kişisel Verileri Koruma Kurulu da Adalet ve Kalkınma Partisi İstanbul Milletvekili Ravza Kavakçı hakkındaki haberler ile ilgili gazeteye 30 bin lira idari para cezası verdi.
Serhat Albayrak isminin dahi geçmediği haberle ilgili Birgün’e mahkeme kararıyla tekzip yayımlatırken, ‘Berat Albayrak’ın Borsadaki A takımı’ haberi nedeniyle de gazeteye bir ayda iki kez manşet haberleri üzerinden tekzip gönderildi.
Yeni ceza gerekçesi: CİMER şikayeti…
Gazetecilere yönelik baskıda dikkat çeken bir başka gelişme ise, gazetecilere CİMER şikayeti ile soruşturulmalar açılması oldu. Sözcü muhabiri Erdoğan Süzer’in Resmi Gazetede yayımlanan Hazine arsalarının özelleştirme yoluyla satılacağı ilanı ile ilgili haberi CİMER’e şikayet edildi. Süzer hakkında soruşturma açıldı, ifadeye çağrıldı.
AYM ‘ihlal’ dedi, BİK ambargoyu kaldırmadı!
Basın İlan Kurumu’nun gazetelere haksız bir şekilde verdiği ilan durdurma cezaları 2022 yılında Anayasa Mahkemesi’nden döndü. Evrensel, BirGün, Cumhuriyet ve Sözcü gazetelerinin BİK'in ilan kesme cezalarına ilişkin AYM’ye yaptıkları bireysel başvurular toplu olarak değerlendirerek ihlal kararı verildi.
Basın İlan Kurumu karara rağmen gazeteleri cezalandırmaktan vazgeçmedi! 2019 yılından bu yana Evrensel ve Yeni Asya gazetelerine ilan verilmezken, Evrensel’in ilan ve reklam hakkı 2022’nin Ağustos ayında tümüyle kesildi. Karara ilişkin gazetenin yaptığı itirazlar da reddedildi.
Milletvekillerinin Meclis’te verdiği soru önergelerine ilişkin haber yapan gazetelerden de Basın İlan Kurumu savunma istedi.
Kriz vurdu, kapanmalar geldi!
Ekonomide yaşanan kriz, kağıt, baskı giderlerindeki artış gazetelerin sayfa sayısının azaltmasına neden oldu. 21 yıllık ŞOK gazetesi ile 32 yıllık Dergah dergisi maliyetler nedeniyle kapandı. Yeniçağ gazetesi de ulusal yayıncılıktan bölgesel yayıncılığa geçti. Anadolu’da da yerel gazeteler sayfa sayılarını azaltmak zorunda kaldı.
Türkü söylemek de, doktora şiddet haberi de cezalı…
Yılın her ayında RTÜK gerçekleri aktaran televizyon kanallarına ceza yağdırdı. RTÜK üyesi İlhan Taşçı’nın hazırladığı rapora göre, 2022 yılında Halk TV, TELE 1, KRT TV, Fox TV ve Flash TV’ye toplam 17 milyon 335 bin lira tutarında 54 kez cezai yaptırım uyguladı. Üst Kurul TGRT, Beyaz TV ve ATV’ye de toplam 1 milyon 674 bin lira tutarında 4 ceza verdi. A Haber, Ülke TV, Kanal 7 gibi televizyon kanallarına herhangi bir ceza verilmedi.
RTÜK’ün Görkemli Hatıralar programında Cemo türküsünün seslendirilmesi nedeniyle Halk TV’ye verdiği yayın durdurma cezası ile Doktor Ekrem Karakaya’nın öldürülmesine ilişkin yaptığı yayın nedeniyle Tele1’e ceza vermesi dikkat çekti.
Siyasilerin açıklamalarını yayınlamak da suç oldu!
Muhalefet partisi liderlerinin açıklamalarının yayınlanması ile muhalefet milletvekillerinin katıldığı programlarda yaptığı açıklamalar da ceza gerekçesi oldu. CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu'nun TÜRGEV ve Ensar vakıflarından ABD’ye aktarılan paralarla ilgili açıklamasını yayınlayan Tele 1, KRT, Halk TV ve Flash TV'ye ceza verildi.
Basın özgürlüğüne yeni tehdit: Bant daratlma
Kasım ayında İstanbul Taksim’de meydana gelen terör saldırısının ardından RTÜK kanallara yayın yasağı getirirken, Taksim’deki saldırı sonrası sosyal medyaya erişim de kısıtlandı. BTK’nın bant daraltma kararı ile sosyal medya platformlarına 10 saat boyunca erişilemedi. TBMM’de BTK’nın bant daraltma kararı için Meclis araştırması isteyen önergesi Adalet ve Kalkınma Partisi ve Milliyetçi Hareket Partisi oylarıyla reddedildi.
“Yazılımcılar gidiyor” demek bile yasak
2022 yılında da yoğunluklu olarak yolsuzluk, usulsüzlük, rüşvet, görevi suistimal, cinsel taciz haberlerine yönelik erişim engeli kararları getirildi. Tarikat yurdunda intihar eden Enes Kara hakkındaki haberler, Cumhurbaşkanın avukatları ve bürokratlarla ilgili haberler, üniversitelerde “kişiye özel” açılan ilanlar, İBB’ye haciz uygulatan şirket ile ilgili haberler, CHP Grup Başkanvekili Engin Özkoç’un Cumhurbaşkanı Erdoğan’a yönelik ifadeleri, Hürriyet Gazetesi’ne saldıran grupta yer alan Adalet ve Kalkınma Partisi eski milletvekili Abdurrahim Boynukalın hakkındaki haberler, AKP’li siyasetci ve bürokratarın Borsa İstanbul’da “manipülasyon ve spekülatif işlem” yaptıkları haberleri, TCDD’nin Yüksek Hızlı Tren ihalesindeki rüşvet iddiaları haberleri, Sözcü yazarı Çiğdem Toker‘in Halkalı-Ispartakule demiryolu hattı ihalesi hakkında yazdığı yazısı, Türkiye’den beyin göçünü konu alan “Bir yılda 30 bin yazılımcı yurt dışına gitti” haberi, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı İmamoğlu’nun yargılandığı davaya bakan hakim ve savcıların Adalet ve Kalkınma Partisi ile olan bağlantılarına ilişkin haberler, Dicle Fırat Gazeteciler Derneği’nin günlük olarak yayımladığı hak ihlalleri tablosuna erşim engeli getirildi.
Etkin Haber, Yeni Demokrasi, Umut Gazetezi, Gazete Karınca, Avrupa Haber’inde aralarında bulunduğu onlarca internet sitesi, onlarca kez erişime engellendi.
Erişim engelleyen kurum sayısı arttı
Haberlere ve haber sitelerine erişim yasakları sürerken, Meclis’ten geçen Tüketiciyi Koruma Kanunu’nda yapılan düzenleme ile erişim engelleme yetkisi verilen kurumlara Ticaret Bakanlığı’na bağlı Reklam Kurulu da eklendi. Böylece erişim yasağı yetkisine sahip kurum sayısı 20’yi aştı. Bu kurumlar arasında Spor Toto, Futbol Federasyonu, Diyanet İşleri Başkanlığı da bulunmakta."