İlber Ortaylı, konuşmasında bir yönetim biçimi olarak Cumhuriyet’ten ve anlamından, Mustafa Kemal Atatürk’ün Cumhuriyet fikrini ilk olarak kimlere açtığından ve bu fikre muhalif olanlardan, Cumhuriyet’e geçmeseydi Türkiye’nin bugün ne halde olabileceğine dair dikkat çekici yorumlarda bulundu. Ortaylı, Cumhuriyet’in ikinci yüzyılına dair de önemli mesajlar verdi.
Başkanlık sistemi şahsa göre kuruldu
“Türk Tipi Başkanlık Sistemi’nin, sistem olarak yaşayacağına inanmıyorum” diyen İlber Ortaylı, “Başkanlık sistemi şahsa göre kurulan bir şey oldu, bunun devam edeceğine inanmıyorum. Parlamentarizme mi döner, yarı başkanlığa mı bilmiyorum. Bu memlekette bu sistem yürümez, hiçbir yerde yürümez” değerlendirmesinde bulundu.
Memur alımında birkaç kente yükleniyorlar
Cumhuriyete yakışmayan bir olay vardır, nepotizm (akrabacılık) dedikleri. Bu çok kötü bir şey, bütün memlekette başka vilayet yokmuş gibi birkaçına yükleniyorlar memur alımında. Artık iş ideolojiyi de geçiyor, adeta bir nevi ‘doğuş imtiyazı’na gidiyor. Cumhuriyet bunu kaldırmaz. Liyakat sistemine göre gidecek, olur olmaz yerlere olur olmaz insanları dolduramazsınız”.
İrticadan çekinmeleri haklı
Cumhuriyetin ilk yıllarına değinen Ortaylı, “irtica çekincesi” hakkında çarpıcı bir açıklamada bulundu. “Rejimin asıl korktuğu irtica dedikleri…” diyen ünlü tarihçi, “Bunu biz tarihçiler bile belki çok ciddi anlamadık bir zaman. Siyaset biliminde çok değerli yorumlar oldu. Ama olaylar gösteriyor, Taliban'ın bulunduğu, DEAŞ'ın (IŞİD) ortalığı altüst ettiği, İran'da görünen şeyler… Bu çekinmenin haklı olduğunu gösteriyor o zamanlar. Onu hissediyorlar, biliyorlar. Çünkü Türkiye ve Türk toplumunu, Osmanlı’yı ve Osmanlı toplumunu biliyorlar” ifadelerini kullandı.