Iowa Üniversitesi Stanley Sanat Müzesi, Benin Bronzları Koleksiyonunu Benin Oba'sına iade eden ilk ABD müzesi olarak dikkat çekti. İade edilen iki obje, 1897'de İngilizler tarafından yağmalanan Benin Krallığı'na ait ve 15 Temmuz'da resmi bir törenle Nijerya'daki Benin Sarayı'na teslim edildi. Bu adım, Avrupa müzeleri için iade taleplerini yeniden gündeme getirdi.
SALİHA SULTAN
Iowa Üniversitesi Stanley Sanat Müzesi, Benin bronzlarını iade eden ilk ABD müzesi oldu. Müze, Benin Bronzları Koleksiyonunu Benin Kraliyet ailesinin eski başkanı ve mirasının koruyucusu olan Benin Oba'sına iade etti. İade edilen iki obje, bir pirinç plaket ve bir ahşap sunak parçası, 15 Temmuz'da Nijerya’daki Benin Sarayı'nda düzenlenen resmi bir törenle teslim edildi. Stanley Sanat Müzesi Müdürü Lauren Lessing, iade edilen eserlerin 1897'de Benin Oba'sından çalındığını belirtti.
İNGİLİZLERİN YAĞMASI
Benin Bronzları, 1897’de İngiliz birliklerinin Benin Krallığı’na düzenlediği baskın sırasında yağmalandı. Eserlerin sayısının yaklaşık 5 bin olduğu biliniyor. Yağmalanan eserlerin çoğu 19. yüzyılın sonlarında İngiltere’ye gönderildi ve büyük bir kısmı Londra’da açık artırmayla satıldı. Eserler, Amerika, Almanya, İngiltere, Fransa gibi Avrupa ülkelerine dağıldı. 2023’te Nijerya hükümeti, mevcut Oba Ewuare II’nin bu eserlerin yasal koruyucusu olduğunu ilan etti.
BRITISH MÜZESİ’NİN ZORLUĞU
Nijeryalı yetkililer, İngiltere'deki British Museum'dan Benin Bronzlarını iade etmesi yönündeki çağrılarını sürdürdü. British Museum, Benin’den yağmalanan 900’den fazla eseri bulunduruyor ve Ekim 2021’de Nijerya Federal Bilgi ve Kültür Bakanlığı'ndan iade talebi aldı. 2022’de Alman hükümeti, 22 Benin bronzunun Nijerya’ya iadesini onayladı ancak dünya mirasının kraliyet ailesinin özel koleksiyonunda kaybolma riski nedeniyle bu işlem durdu. Etnoloji Müzesi de Londra'daki British Museum dışındaki en önemli koleksiyon olarak kabul edilen 400'den fazla bronz dahil olmak üzere toplam 530 tarihi objeye sahip.
BRITISH’İN KARARININ ÖNEMİ
Benin Bronzları, Batı’daki sanat kurumlarının yasadışı yollarla elde edilen nesneleri iade etmeye hazır olup olmadığını test eden bir turnusol kağıdı haline geldi. En çok Benin eseri bulunduran British Museum, Nijerya'ya iade etmesi için baskılarla karşı karşıya. Ancak müze, İngiltere parlamentosunun çıkardığı bir yasayı gerekçe göstererek çağrılara direniyor. Eğer British Museum Benin koleksiyonunu iade ederse, müzedeki Anadolu eserlerini geri isteyen Türkiye ve Elgin mermerleri için kampanya yürüten Yunanistan gibi diğer ülkelerin talepleri de güçlenecek.