Kıdem tazminatı alabilmek için aynı iş yerinde en az bir yıl çalışmış olmak gerekiyor. Ancak işten ayrılma şekli de büyük önem taşıyor. Yasalara göre, bir çalışan yalnızca kendi isteği veya kusuru dışında işten çıkarıldığında kıdem tazminatı hakkı elde ediyor. Ancak bazı istisnai durumlarda, istifa eden çalışanlar da bu haktan yararlanabiliyor.
Çalışanların, işten ayrıldıklarında çalıştıkları süre karşılığında hak kazandıkları parasal bir ödeme kıdem tazminatı olarak adlandırılıyor. Bu ödeme, işveren tarafından çalışanlara belirli şartlar altında yapılır.
KIDEM TAZMİNATI İÇİN ŞARTLAR NEDİR?
Kıdem tazminatı alabilmek için aynı iş yerinde en az bir yıl çalışmak şart. Bir yılı doldurmadan işten ayrılanlar bu ödemeyi alamaz. Ayrıca, işten çıkış şekli de kıdem tazminatı hakkını belirliyor.
Bazı özel durumlarda istifa eden çalışanlar da kıdem tazminatı alabiliyor. 1475 sayılı yasanın 14. maddesi ve İş Kanunu’nun 24. maddesine göre, haklı fesih şartları oluştuğunda tazminat ödemesi yapılabiliyor. Örneğin:
- Emeklilik: Yaş dışındaki şartları tamamlayan çalışanlar emekli olup tazminat alabiliyor.
- Zorunlu askerlik: Askere gidenler tazminat hakkına sahip.
- Evlilik: Kadın çalışanlar, evlendikten sonra bir yıl içinde işten ayrıldıklarında tazminat alabiliyor.
- SGK şartları: 9 Eylül 1999 öncesi sigortalı olanlar 15 yıl ve 3.600 gün, sonrası sigortalılar ise 25 yıl ve 4.500 gün ya da 7.000 gün primle tazminat hakkı kazanabiliyor.
TAZMİNAT HESABI NASIL YAPILIYOR?
Tazminat hesabı yapılırken çalışanın iş yerinde geçirdiği süre ve brüt maaşı dikkate alınıyor. Her yıl için bir brüt maaş hesaplanıyor. Bir yıldan az olan süreler de orantılı olarak ekleniyor. Örneğin, 3 yıl ve 3 ay çalışan bir kişi, bu 3 aylık süre için de ödeme alıyor.
Kıdem tazminatında kullanılacak brüt maaş sadece çalışanın aylık maaşını içermez. Yol ve yemek parası gibi düzenli ödemeler de bu hesaba dahil edilir. Ancak, düzensiz ödenen mesai ya da primler hesaplamada dikkate alınmaz.
Kıdem tazminatı her yıl belirlenen tavan ücret üzerinden ödeniyor. 2024 yılı itibarıyla bu rakam 41.828 TL olarak belirlenmiş durumda. Ancak Basın İş Kanunu'na tabi gazeteciler için tavan sınırı uygulanmıyor.
Kıdem tazminatından yalnızca damga vergisi kesiliyor. İşveren, bu ödemeyi tek seferde ve banka yoluyla yapmak zorunda. Çalışanın onayı olmadan taksit yapılması yasal değil.
İş yerinin kapanması, iflas etmesi, devredilmesi veya satılması durumunda çalışanların kıdem tazminatı hakkı ortadan kalkmaz. Bu tür durumlarda da çalışanların yasal hakları korunur.