KARTLI HARCAMA TERCİHLERİNDEKİ ARTIRMA NEDENLERİ
Son dönemde, dijital kanalların yaygınlaşması ve yüksek enflasyon nedeniyle nakit taşımanın maliyetinin artması, banka ve bireysel kredi kartlarının (BKK) kullanımında belirgin bir artışa yol açtı. Türkiye'de yaklaşık 28 milyon aktif kredi kartı kullanıcısı bulunuyor ve toplamda 125 milyon kredi kartı ile 191 milyon banka kartı mevcut. Kartlı harcamaların toplam hacmi ise 12,8 trilyon Türk lirasına ulaştı. Yüksek enflasyonun etkisiyle kartlı harcama bakiyesi nominal ve reel olarak belirgin bir şekilde yükseldi. Kartların sunduğu nakit avans ve vadeli ödeme imkanları, bu artışa önemli katkı sağladı.
TAKSİTSİZ HARCAMALARDAKİ YÜKSELİŞ
2021 yıl sonundan 2023 yılının üçüncü çeyreğine kadar faizlerin enflasyonun altında kalması, bakiye büyümesindeki hızlı artışta önemli bir rol oynadı. Ancak, kartla yapılan harcamaların artışında yalnızca borçlanma maliyetinin değil, aynı zamanda kartlı ödeme yöntemlerinin sağladığı kullanım kolaylığının da etkisi büyük. Salgın dönemiyle birlikte temassız ödeme tercihinin hızla artması ve nakit taşımanın azalması da bu durumu destekliyor. Özellikle banka kartları ile yapılan harcamalarda, kredi kartlarına göre daha yüksek bir reel artış yaşandığı görülüyor. 2015 yılından itibaren kredi kartıyla yapılan harcamalar reel bazda iki kat artarken, banka kartlarıyla yapılan harcamalar yaklaşık üç kat arttı. Bu artışın büyük bir kısmının (kredi kartlarında yüzde 100, banka kartlarında yüzde 80) 2021 sonrası gerçekleştiği belirtiliyor.
EKONOMİK TALEPLERDEKİ DEĞİŞİMLER
Kredi kartı ile yapılan işlem adetleri, Kovid-19 salgını sonrası dönemde önemli oranda arttı. Salgın öncesinde BKK işlem adetleri yıllık yaklaşık 4 milyar civarındayken, 2024 itibarıyla bu rakamın 10 milyara yaklaşması bekleniyor. Temassız ödeme işlemlerinin yaygınlaşması, 2015 yılında aylık yalnızca 2 milyon işlem yapılırken, günümüzde her ay 1 milyardan fazla temassız ödeme işlemi gerçekleşmesi ile daha da belirgin hale geldi.
Ödeme tercihleri nakit kullanımından kart kullanımına kayarken, hane halkı harcama türlerinde de bu değişim yansıyor. Gayrisafi yurt içi hasılanın (GSYİH) en büyük kalemi olan hane halkı tüketim harcamalarında, BKK ile taksitsiz yolla veya banka kartı ile yapılan harcamaların payı son yıllarda artış gösteriyor. Örneğin, banka kartı ile yapılan harcamaların toplam hane halkı tüketimindeki payı yüzde 6,8’den yüzde 10’un üzerine, taksitsiz kredi kartı harcama payı ise yüzde 21’den yüzde 34’e yükseldi.
Sonuç olarak, BKK harcamalarının yaklaşık dörtte üçünün taksitsiz yapılması ve nakit avans kullanımının düşük olması, kredi kartlarının borçlanma amacıyla kullanılma eğiliminin düşük olduğunu gösteriyor. Dolaşımdaki paranın enflasyondan düşük büyüme oranı, daha fazla kişinin günlük işlemlerinde nakit yerine kartları tercih etmesini destekliyor. Önceki yıllarda tarihi yüksek seviyelere çıkan kartlı harcama bakiyeleri, tüketici ödeme alışkanlıklarındaki enflasyonist baskılar ve nakit yerine kart kullanımının getirdiği kolaylık nedeniyle önemli bir değişikliği yansıtıyor. Politika yapıcıların ve analistlerin, ekonomideki talep koşullarını ve hane halkı borcunu değerlendirirken bu davranış değişikliklerini dikkate alması gerekiyor. Geleneksel göstergelere dayalı çıkarımlar, yanlış yorumlamalara neden olabiliyor.