İlk 5 ayda 3 katına çıkan bütçe açığı, AKP'nin gözünü Merkez Bankası'nın 'kefen parasına' çevirdi. Geçici önlemlerle günü kurtarmaya çalışan Saray, son çare olarak gözünü Merkez Bankası'nın 'kötü günlerde kullanılan' ihtiyat akçesine çevirdi.
Anadolu Ajansı’nın ekonomi kurmaylarından edindiği bilgiye göre söz konusu düzenlemede TCMB Kanunu’nun 60’ıncı maddesinin yeniden düzenlenmesi öngörülüyor.
Buna göre mevcut maddenin bankanın yıllık safi karının yüzde 20’sinin yedek akçeye ayrıldığını belirten “a” fıkrası kaldırılıyor. İhtiyat akçesi, ekonomistler tarafından merkez bankalarının kefen parası olarak da adlandırılıyor.
23 Haziran seçimleri öncesinde de gündeme gelen ancak vazgeçilen ihtiyaç akçesi düzenlemesi, seçimlerin hemen ardından yeniden masaya geldi.
HAZİNE’NİN GELİRLERİ AZALDI
Türkiye’nin vergi sistemi gelir elde edeni değil, tüketiciyi vergilendiriyor. Vergi gelirlerinin yüzde 65’ini KDV, ÖTV vb. harcamalar üzerinden alınan vergiler oluşturuyor. Buna karşılık yurttaşın alım gücünün düşmesiyle beraber iç talep azaldı, böylece tüketim üzerinden alınan vergiler de doğmadı. Ekonominin durgunluğa girmesiyle hazine gelir tahsilatı yapmakta zorlandı. İşte resmi verilerle nisan ayında önceki yıla göre talep göstergeleri;
• Otomobil satışı: yüzde 55,7 azaldı
• Beyaz eşya satışı: yüzde 6,5 azaldı
• Gıda içecek tütün satış hacmi: yüzde 2,9 azaldı
• Gıda dışı tüketim malları satışı: yüzde 7,1 azaldı
• Açılan şirket sayısı: yüzde 20,8 azaldı
• Kapanan şirket sayısı: yüzde 25,6 arttı
Tüketim göstergelerindeki bu sert düşüş hükümetin KDV, ÖTV gibi vergi gelirlerini de otomatik olarak azalttı. Bunun yanı sıra Türkiye’nin geliri reel olarak 2018’in son çeyreğinde yüzde 3, 2019’un ilk çeyreğinde ise yüzde 2,6 azaldı. Dolayısıyla bu durum elde edilen gelir üzerinden alınan kurumlar vergisi ve gelir vergisi tahsilatını da reel olarak azaltmış oldu.
Böylece enflasyonla beraber para miktarı artmasına rağmen hazine gelirleri ilk 5 ayda önceki yılın aynı dönemine göre sadece yüzde 14,9 artabildi.
BÜTÇE AÇIĞI YÜZDE 225 ARTTI
Başta seçim ekonomisi olmak üzere, israf, verimsiz yatırımlar, kamuda tasarruf bilincinin eksikliği gibi sebeplerle harcamalar verimsiz biçimde artıyor. Üstelik hükümet Yeni Ekonomi Programı’nda vadettiği harcama kısıcı önlemleri de alabilmiş değil. Hazine gelirleri yüzde 14,9 artan Türkiye’de hazinenin giderleri yüzde 28,5 oranında arttı. Bu nedenle bütçe açığı fahiş tutarda artmış oldu:
2018’in ilk 5 ayında bütçe açığı: 20,4 milyar TL
2019’un ilk 5 ayında bütçe açığı: 66,5 milyar TL.
İHTİYAT AKÇESİ NEDİR?
İhtiyat akçesi Merkez Bankası’nın yıllık net kârının yüzde 20’sini oluşturan tutar olarak tanımlanır. Bu tutar Merkez Bankası tarafından piyasadaki herhangi bir olağanüstü duruma karşı bankanın rezervlerinde tutulur. Bu paranın piyasaya sürülmesi durumunda para miktarı artacak.