iktidarın seçim öncesinde, “tanzim satış, depo baskını, gümrüksüz ithalat” gibi yöntemlerle baskılamaya çalıştığı gıda fiyatlarında seçimin bitmesiyle birlikte tam bir patlama yaşandı. Nisanda gıda fiyatları bir önceki aya göre ortalama yüzde 6,22 oranında artış kaydetti. Gıda fiyatlarındaki yıllık artış ise yüzde 58,99’a kadar çıktı.
Birleşik Kamu-İş Konfederasyonunun Ar-Ge birimi KAMU-AR’ın, Ankara’daki pazar ve marketlerden düzenli olarak derlediği fiyatları esas alarak yaptığı “halkın enflasyonu” araştırmasının nisan ayı sonuçları açıklandı.
Tüketim harcamaları araştırmaları, en yoksul yüzde 10’luk kesimin harcadığı her 100 liranın 31 lirasını gıda için yaptığını, en zengin yüzde 10’luk kesimin ise 100 liralık harcamasının 13 lirasını gıda için ayırdığını gösteriyor. Dolayısıyla gıda fiyatlarında yaşanan artış ve azalışlar, harcamalarının büyük bölümünü gıdaya ayırmak zorunda kalan yoksulları daha fazla etkiliyor.
Türkiye’deki aileler gıda için harcadıkları her 100 liranın 17,9 lirasını pirinç, ekmek, bulgur, buğday unu, makarna ve şehriye gibi ürünlere harcıyor. Diğer ülkelere göre miktar olarak çok az tüketilmesine rağmen, dünyanın belki de en yüksek fiyatlarının geçerli olması nedeniyle et ve balık için yapılan harcamalar ise gıda harcamalarının yüzde 22,4’ünü oluşturuyor. Süt, peynir, tereyağı ve diğer süt ürünleri ile yumurtanın gıda harcamaları içerisindeki payı ise yüzde 13,4’ü buluyor. Türkiye’de gıda için harcanan her 100 liranın 5,5 lirası tereyağı dışındaki yağlara,10,8 lirası meyveye, 15,1 lirası sebzeye, 6,1 lirası şeker, reçel, bal gibi gıda ürünlerine, 3,1 lirası çay ve kahveye, 3,6 lirası alkolsüz içeceklere, 2,2 lirası ise diğer gıda maddelerine ayrılıyor.
Ayrıca TÜİK’in araştırmalarına göre yoksullar gıda harcamalarının büyük bölümünü ekmek, tahıl ve sebzeye ayırırken, zenginlerin gıda harcamalarının büyük bölümünü et, balık ve deniz ürünleri oluşturuyor.
Türkiye’de başta hayvancılık ve sebze olmak üzere tarım sektörünün üretimindeki artışın, talep artışının gerisinde kalması, bazı ürünlerde üretimin azalması, üreticiyle tüketici arasındaki zincirde yer alan aracıların yüksek kar oranları ve diğer nedenlerle gıda fiyatlarında yaşanan yükselişten en büyük zararı, gelirinin büyük bölümünü gıdaya ayırmak zorunda olan ve enflasyona karşı herhangi bir koruması bulunmayan yoksul kesimleri etkiliyor.
Nisan ayında gıda harcamaları mart ayına göre yüzde 6,22 oranında artış kaydetti.
Nisanda, ekmek, un, bulgur, pirinç, makarna fiyatlarında bir önceki aya göre yüzde 0,75 oranında artış yaşanırken, et-balık harcamalarında ise hem kırmızı, hem beyaz et hem de balık fiyatlarına bağlı olarak yüzde 13,28 gibi oldukça yüksek oranda artış gözlendi.
Nisanda süt ve süt ürünleri ile yumurta harcamaları yüzde 1,91 oranında artarken, katı ve sıvı yağ fiyatlarında yüzde 2,07 oranında azalış yaşandı.
Meyve harcamalarının yüzde 1,09 oranında azaldığı nisanda ayında sebze harcamalarında ise bir önceki aya göre yüzde 17,25 oranında artış kaydedildi. Seze fiyatlarında yine patates ve kuru soğan gibi ürünlerde yaşanan fiyat artışları belirleyici oldu.
Bakliyat fiyatları yüzde 0,26 oranında artarken, salça, zeytin, bal, çay tuz ve benzeri gıda maddelerinden oluşan diğer gıda fiyatlarında da yüzde 3,85 oranında artış oldu.
GIDA FİYATLARINDAKİ DEĞİŞİM (NİSAN 2019) | |||
Bir Önceki Aya Göre (%) | Aralık 2018’e göre (%) | Yıllık (%) | |
| Ekmek, un, bulgur, makarna v.b. | 0,75 | 4,69 | 24,83 |
| Et-Balık | 13,28 | 9,10 | 30,79 |
| Süt, süt ürünleri, yumurta | 1,91 | 24,15 | 39,18 |
| Yağ | -2,07 | -0,23 | 15,03 |
| Meyve | -1,09 | 31,06 | 108,34 |
| Sebze | 17,25 | 77,02 | 214,42 |
| Bakliyat | 0,26 | 1,06 | 17,90 |
| Diğer | 3,85 | 9,66 | 22,42 |
| Ortalama | 6,22 | 23,55 | 58,99 |
Yılın ilk dört ayında gıda fiyatlarında toplam yüzde 23,55 oranında yükseliş yaşandı. Geçen yılın aralık ayına göre ekmek, un, bulgur vb. gıda ürünlerinin fiyatları yüzde 4,69, et ve balık fiyatları yüzde 9,1 oranında arttı. Süt ve süt ürünlerinin fiyatlarında yüzde 24,15, meyve fiyatlarında yüzde 31,06, sebze fiyatlarında yüzde 77,02, bakliyat fiyatlarında yüzde 1,06 artış oldu. Yağ fiyatlarının yüzde 0,23 oranında azaldığı bu dönemde, diğer gıda fiyatlarında ise yüzde 9,66 oranında yükseliş yaşandı.
SON BİR YILGıda harcamalarında bir önceki yılın aynı ayına göre (Nisan 2018) göre ise yüzde 58,99 oranında artış gözlendi.
Nisan 2019 itibariyle son bir yılda ekmek, un, bulgur, makarna ve benzerlerinin fiyatlarında yüzde 24,83, et-balık fiyatlarında 30,79, süt ve süt ürünleri ile yumurta fiyatlarında yüzde 39,18 oranında artış kaydedildi. Bir yıl öncesine göre göre katı ve sıvı yağ fiyatları yüzde 15,03 oranında arttı. Meyve fiyatları yüzde 108,34 oranında, sebze fiyatları ise yüzde 214,42 oranında artış gösterdi. Bakliyat fiyatları yüzde 17,9 diğer gıda fiyatları ise yüzde 22,42 oranında arttı.