Libya'nın Derne kentinde 10 Eylül'de "Daniel" fırtınasının getirdiği yağışlar sebebiyle iki barajın yıkılarak büyük felakete yol açmasının peşinden Başkanlık Konseyi ve Ulusal Birlik Hükümeti'nden sorumluların ortaya çıkarılması için "uluslararası soruşturma" talebi yükselirken, Temsilciler Meclisinden (TM) ise halka "doğal afetler karşısında sabırlı olmaları" çağrısı yapılıyor.
Derne'nin ortalama bir buçuk kilometre güneyinde yer alan El-Bilad Barajı 1,5 milyon metreküp su bulundurma kapasitesine sahipti. Kentin 13 kilometre güneyinde yer alan Bumansur Barajı da 22,5 milyon metreküp su tutuyordu.
Aşırı yağışlar ve sel suları sebebiyle önce Bumansur Barajı çöktü ve buradan boşalan sular sonrasında Bilad Barajı'nın da taşmasına neden oldu.
Gözlemciler, yoğun yağışlar ve iki barajın tuttuğu sularla birlikte toplamda 50 milyon metreküp suyun Derne Vadisi'ne döküldüğünü ve bu durumun büyük yıkıma neden olduğunu değerlendiriyor.
Uzmanlar, barajların yıkılmasına, aşırı yağışların mı yoksa barajların yapısının mı neden olduğunu söyleyebilmek için şu ana kadar erken olduğunu ifade ediyor.
Yapılan ilk gözlemler, yıkılan barajların beton kadar dayanıklı olmayan, sıkıştırılmış toprak veya kayalarla inşa edildiğini gösteriyor.
Derne halkı gösteri düzenledi
Derne'de 18 Eylül'de gösteri düzenleyen halk, barajların çökmesinde dikkatsizliği bulunan herkese karşı yasal tedbir alınmasını ve soruşturma başlatılmasını talep etti.
Kent sakinleri söz konusu iki barajın çökme sebebinin, yetkililerin birbirini takip eden dikkatsizliği ve bakım-onarım projelerinin yürütülmesindeki gecikme olduğuna inanıyor.
Siyasilerden "soruşturma açılması" talebi
Libya Başkanlık Konseyi Başkanı Muhammed el-Menfi, Derne'yi yerle bir eden yıkıcı selin peşinden Başsavcı Sıddık es-Sur'dan kapsamlı soruşturma başlatılmasını ve hatası veya dikkatsizliği olan herkesten hesap sorulmasını istedi.
Ulusal Birlik Hükümeti (UBH) Başbakanı Abdulhamid Dibeybe, Başsavcı'ya iki barajın çökme nedenlerine ilişkin acil soruşturma başlatılması çağrısında bulunmuş oldu.
Yüksek Yargı Konseyi de Derne'de yaşanan felaketin bu denli büyük oluşunun nedenlerini araştırmak, araştırmalarda bulunmak ve gerçeğe ulaşmak için Konsey üyelerinden oluşan bir komisyon oluşturdu.
Konsey, bir bildiri yayımlayarak, ülkedeki tüm taraflara "komisyonla işbirliği yapmaları ve tüm belgeleri, evrakları, delilleri ve soruşturma tutanaklarını komisyona göndermeleri" çağrısında bulunmuş oldu.
-TM Başkanı Salih'ten "kaçınılmaz doğal afet" değerlendirmesi
Libya'nın doğusundaki Temsilciler Meclisi (TM) ise ülkenin batısındaki siyasilerin soruşturma çağrılarından uzak bir tutum benimsedi.
TM Başkanı Akile Salih, halkı doğal afetler karşısında sabırlı olmaya çağırdı ve Derne'de yaşananları "kaçınılmaz doğal afet" olarak nitelendirdi.
Buna karşılık TM'nin atadığı hükümet ise selin vurduğu Derne'deki Belediye Meclisinin feshedildiği ve tüm üyeler hakkında soruşturma açıldığını duyurdu.
TM'nin atadığı hükümet ile UBH yürütme otoriteleri, Derne'nin yeniden inşasının maliyeti mevzusunda çeşitli kararlar almış olsa da bu durum bölge sakinlerinin öfkesini dindirmeye yetmedi.
Soruşturmalar son 20 yılda görev yapan yetkilileri kapsayacak
Libya Başsavcısı Sıddık es-Sur, "El-Ahrar" televizyonuna yaptığı açıklama, Derna felaketine ilişkin soruşturmaların mevcut ve son 20 yılda görev yapan yetkililerin yanı sıra Su Kaynakları İdaresi ile Derne İmar Komitesini de kapsayacağını belirtti.
İki barajın çökmesine ilişkin soruşturmaların tamamlanması için belirli bir tarih vermenin zor olduğunu söyleyen Başsavcı, "Mağdurların aileleri için adaletin sağlanması mevzusunda her türlü tedbiri almada kararlıyız." dedi.
Libya Başsavcısı, yürütme makamlarına, savcılığın soruşturma prosedürlerini tamamlayabilmesi için uygun ortamı sağlamaları çağrısında bulundu.
AA muhabirine konuşan Libyalı siyasi analist Farac Ferkaş ise "Derne felaketine ilişkin adil ve şeffaf bir soruşturma herkesi kapsamalı." diye konuştu.
Soruşturmanın özelde Derne'de, genelde Libya'da sokağın öfkesini gidermeye yönelik bir girişim olduğunu, hiçbir şeyi değiştirmeyeceğini söyleyen Ferkaş, pek çok kişinin bağımsız şekilde BM tarafından ya da uluslararası bir soruşturma çağrısında bulunduğunu dile getirdi.
Libya'daki sel felaketi
Orta Akdeniz'de etkili olan ve 10 Eylül'de Libya'nın doğusunu vuran "Daniel" fırtınası, Bingazi, Beyda, Merc, Suse ve Derne kentlerinde sel felaketine neden olmuştu.
UBH Başbakanı Dibeybe, sel felaketi nedeniyle 11 Eylül'de ülke genelinde 3 günlük yas ilan etmiş, Libya Başkanlık Konseyi de kardeş ülkelere ve uluslararası kurumlara selden zarar gören bölgeler için yardım çağrısında bulunmuştu.
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Sözcüsü Tarik Jasarevic, 19 Eylül'de yaptığı açıklamada, Libya'daki selde 3 bin 998 kişinin yaşamını yitirdiğini, 8 ila 9 bin kişinin hala kayıp olduğunu söylemişti.
Sel baskınlarını kontrol altına almak, tarım arazilerini sulamak gibi amaçlarla 1973 ile 1977 yılları arasında inşa edilen 23 milyon metreküp kapasiteli Bumansur Barajı ile 1,5 milyon metreküp kapasiteli El-Bilad Barajı'nın çökmesi Derne'yi sular altında bırakmıştı.