Rapora göre, Türkiye nüfusunun %92’sinden fazlası Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) standartlarına göre kirli hava soluyor. THHP Koordinatörü Deniz Gümüşel, Türkiye’de hava kalitesine dair yaptığı açıklamada, "Maalesef Türkiye’de havası temiz il bulunmuyor" dedi.
TÜRKİYE’NİN FOSİL YAKITLARA BAĞIMLILIĞI SÜRÜYOR
Rapor, fosil yakıt kullanımının Türkiye’deki hava kirliliğinin en büyük kaynağı olduğuna dikkat çekiyor. Gümüşel, 2022 yılı verilerine göre Türkiye’nin elektrik üretiminin %34’ünün kömürden, %27’sinin ise doğalgazdan sağlandığını belirtti. Gümüşel, "Tükettiğimiz enerjinin %82’si fosil yakıtlardan elde ediliyor. Bu kaynaklardan elde edilen enerjiyi azaltıp, güneş ve rüzgar gibi yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelmemizin zamanı geldi" diye konuştu.
İSTASYON SAYISI ARTIYOR, VERİ KALİTESİ DÜŞÜYOR
Türkiye genelinde hava kalitesini ölçen istasyonların sayısının 380’e ulaştığını belirten Gümüşel, buna karşın yeterli veri sağlayan istasyonların sayısında azalma olduğuna dikkat çekti. Gümüşel, istasyonların %60’ında ölçüm yapıldığını, ancak %40’ının atıl durumda olduğunu söyledi. Türkiye’nin halk sağlığı açısından en önemli kirleticilerinin partikül maddeler (PM) olduğunu ifade eden Gümüşel, bazı bölgelerde hiç partikül madde ölçümü yapılmadığını da ekledi.
SANAYİ BÖLGELERİNDEKİ HAVA KALİTESİ İZLENMELİ
Bu yılki raporda sanayi bölgelerine özel bir vurgu yapıldı. Gümüşel, sanayi tesislerinde kömür kullanımından kaynaklanan partikül madde 2.5 (PM2.5) emisyonlarının büyük bir sorun olduğunu belirterek, sanayi bölgelerinde hava kalitesinin sistematik olarak izlenmesi gerektiğini söyledi. Türkiye genelinde bu kirleticiyi ölçen 30 istasyonun yarısında gerekli altyapının olmadığını ya da ölçüm yapılmadığını vurguladı.
HAVA KİRLİLİĞİ MEME KANSERİ İLE İLİŞKİLİ
Raporda hava kirliliği ile meme kanseri arasındaki ilişkiye de dikkat çekildi. Halk sağlığı uzmanı Prof. Dr. Gamze Varol, PM10 seviyesindeki artışla meme kanserinden ölme riskinin %1,05 arttığını, ABD ve Fransa'da yapılan araştırmalarda PM2.5’a maruz kalan bölgelerde meme kanseri vakalarının %8 oranında arttığının tespit edildiğini açıkladı.
2022'DE 68 BİN ÖLÜM ÖNLENEBİLİRDİ
Halk sağlığı uzmanı Prof. Dr. Çiğdem Çağlayan, Türkiye’de 2022 yılında hava kirliliğine bağlı ölümlerin hem sayısal hem de oransal olarak önceki yıllara göre daha yüksek olduğunu belirtti. Çağlayan, "2022 yılında ortalama PM2.5 değerleri DSÖ’nün önerdiği 5 g/m³ seviyesine indirilebilseydi, 68 bin 440 ölüm önlenebilirdi" dedi.
EN FAZLA ÖLÜM HAKKARİ’DE
Raporda, hava kirliliğine bağlı ölümlerin en yüksek olduğu iller sıralandı. Hakkari, bu listede ilk sırada yer aldı. PM2.5 seviyesinin DSÖ kılavuz değerinin altına düşmesi durumunda Hakkari'deki ölümlerin %41’inin önlenebileceği belirtildi. Batman, Şırnak, Muş ve Malatya gibi Doğu ve Güneydoğu illeri de hava kirliliği kaynaklı ölümlerin yüksek olduğu iller arasında yer aldı.
THHP’NİN ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
THHP, Türkiye’deki hava kirliliği ve buna bağlı ölümleri azaltmak için şu çözüm önerilerini sundu:
- Fosil yakıtlara bağımlılık hızla azaltılmalı.
- Ulusal hava kalitesi standartları iyileştirilmeli.
- PM2.5 için ulusal limit belirlenmeli.
- Hava kalitesi çalışmaları daha etkin hale getirilmeli.
- Sanayi bölgelerinde hava kalitesi izleme ve yönetimi sistematikleştirilmeli.
- Hava kirliliğinin sağlık üzerindeki etkileri saha çalışmalarıyla araştırılmalı.
- Çevresel projelerde sağlık etki analizleri zorunlu hale getirilmeli.
- Uluslararası hava kalitesi sözleşmeleri uygulanmalı.
- Çevresel bilgiye erişim hakkı etkin şekilde kullanılabilmeli.