Türk Hava Yolları'nın (THY) bankalardan aldığı, bilançolarında görünen ancak personeline ödemediği promosyon miktarı 2 milyarı bulduğu ileri sürüldü. Havayolu Çalışanları Sendikası (HAVASEN) Başkanı Kaptan Pilot Seçkin Koçak, "Bu artık saklanabilir bir para değil. Bu işçinin hakkı. Bugüne kadar ödemediniz, artık ödeyin" dedi. Koçak, iki yıldır uçucu personele fiilen ödemeyen pazar mesailerinin de 40 milyon lirayı aştığını kaydetti.
HAVASEN, 2005 yılından itibaren THY'nin bankalardan promosyon parası aldığını lakin bunu personeline vermediğini ortaya çıkardı. 9 Ağustos günü, bankalardan döviz bazında toplam 101 milyon dolar (1.8 milyar TL) promosyon geliri elde edildiğini ve bunun bilonçolarda açıkça göründüğünü kamuoyuna da açıkladı.
HAVASEN, “1.8 milyar promosyon nerede?” diyerek THY yönetimini, çalışanın hakkı olan bu parayı ödemeye çağırdı. Ancak aradan geçen yaklaşık iki ayda THY'den promosyon konusunda tek kelime açıklama gelmedi.
HAVASEN gündeme taşıdı
Sözcü'de yer alan habere göre, HAVASEN Başkanı Kaptan Pilot Seçim Seçkin Koçak, Türk Hava Yolları'nda yaşanan promosyon sürecini ve bağlı olarak pilot ve kabin memurlarının pazar mesaisi davasını değerlendirdi:
"Promosyon konusunu ilk biz gündeme getirdik. Türk çalışma hayatına bir hediyemiz oldu. Ancak THY çalışanın hakkı olan parayı ödememekte ısrar ediyor. 2007'den bu yana ödenmeyen para 1 milyar 911 milyon lirayı buldu.
Son dönemlerde prim, kâr payı vs. bir çok şey ortalıkta dolanıyor. Henüz ne kadar ödenecek, ne zaman ödenecek belli değil. Son çeyreklere baktığımızda, bankadan 2 milyon dolar, THY bilançosunda görünen bir para var. Faiz gelirleri haricinde bankadan elde edilen bir para olarak görünüyor. Biz bunu promosyon geliri olarak hesaplıyoruz, ki öyle. İlk çeyrekte 101 milyon doları bulmuştu, son çeyrekte 2 milyon daha eklendi 103 milyon dolar oldu. Bu devam ediyor.
THY yönetiminin ödeneceğini duyurduğu prim, kâr payı, ikramiye her neyse, promosyon rakamının çok altında.
Burada sağ elle sol kulağı göstermeye gerek yok. Bu personelin parası. Dolayısıyla kendi paralarını kendilerine prim olarak veriyorlar.
Prim ve ikramiye denildiği zaman, bu promosyon dışında bir şeyse bunun açıkça söylenmesi lazım. Yoksa bankadan aldığınız, personele ait olan, olması gereken paranın prim ve ikramiye diye verilmesi ne kadar doğru, ne kadar adaletli herkesin takdirine bırakıyorum.
“Koca koca konfederasyonların sesi çıkmıyor"
Biz 9 Ağustos'ta bu açıklamayı yaptıktan sonra birçok kurumda bu promosyon konusu konuşulmaya başlandı. Değişik sektörlerden daha çok muhalif olarak mücadele eden bazı sendika başkanları da aradı. Burada tabi dikkat ederseniz, şimdiye kadar koca koca konfederasyonların hiç sesi soluğu çıkmıyor.
Nasıl devlet, emeklilerle, memurlarla ilgili örnek bir düzenleme yaptıysa işveren olarak, aynı hakkın diğer insanlarda da olması lazım.
Emeklilerin aldığı promosyona bakıyoruz, biz de aynı oranda promosyon alabiliriz bankadan. Ben bu promosyonu neden bırakayım ki, neden işveren kullansın. İnsanların ihtiyacı olduğu böyle bir dönemde…
“THY yönetiminin ağzından promosyon lafı çıkmadı"
Şu ana kadar ağızlarından hiç promosyon lafı çıkmadı, hiç ödeme de yapılmadı. THY yönetimi biz prim ve ikramiye veriyoruz, promosyon istemeyin demeye getiriyor.
2007'den bugüne kadar bilançoda görünen ve bizim tespit ettiğimiz para bu… Bu artık saklanabilir bir para değil. Türkiye'deki bütün büyük şirketler için geçerli bu. Bu işçinin hakkı. Bugüne kadar ödemedin, artık öde…
Devlet işveren olarak örnek bir düzenleme yaptı, şirketlerin de bunu yapması lazım.
Kâr payı Batı'da çok şirketin uyguladığı bir sistem. Şirket örneğin 100 birim kar hedeflemiş. İşler de çok iyi gitmiş. 200 birim kazanmış. Karar veriyorlar, bunun 30 birimini personele dağıtalım. Bunun adını ister prim, ister ikramiye istek kar payı koyun… THY'nin yaptığı ise promosyonu hiç konuşmuyor, ben size kar payı dağıtacağım diyor. Bakıyorsunuz promosyondan da az. Sen benim paramı bana veriyorsun. Promosyon bankanın verdiği para, THY kasasından çıkmıyor ki bu para…
Sen promosyon parasını mı dağıtıyorsun yoksa kar payı mı dağıtıyorsun. Bunu çıkın açıklayın. Personel üzerinden bankadan ne kadar promosyon parası alıyorsun ve THY bilançosuna dahil ediyorsun."
Pazar mesaisi de fiilen ödenmiyor
Başkan Sekin Koçak, bu konuya bağlı olarak, uçucu personelin iki yıldır yaşadığı bir başka mağduriyet olan pazar mesaileri konusunu da detaylarıyla şöyle anlattı:
"Sendikanın yıllar öncesinden bir kazanımı var; Pazar günü çalışıyorsan, kurum sana bir ödeme yapıyordu. THY yönetimi 1 Ocak 2020 tarihinde bir yazı yayınladı ve dedi ki: “Ben bundan sonra uçucu personele pazar mesailerini 6 gün çalışıp, 7'nci gün de çalıştırdığım zaman veririm.”
Yani, “6 gün çalıştınız Salı günü bitti, eğer çarşamba da çalıştırırsam senin pazar mesaini o gün kabul ederim, o gün veririm senin pazar mesaisini…” dedi.
Böylece fiilen pazar mesaisi ödemeleri bitmiş oldu.
Şimdi bunu dedikten sonra zaten 6 gün çalıştırıyor 7'nci günü boş bırakıyor. Bir gün size 24 saatlik bir dinlenme veriyor. Dolayısıyla o yaptığı düzenlemeyle pazar mesaisi ödemiyor aslında. Zorda kalmadığı sürece size 7. günü yazmıyor ve pazar mesaisi ödemez hale geliyor. Ama bizim kanunun tanımladığı pazar mesaisinin dışında bir tanım.
Adamlar böyle bir düzenleme yapıyor. Bu düzenlemenin arkasından ortalık karıştı, herkes bağırdı çağırdı… Yetkili sendika önce sesini çıkarmadı. Şubat ayında bunu mahkemeye taşıdı.
Davanın yanlış yerde açılması düşündürücü
Ama burda önemli bir nokta var. THY'nin merkezi Bakırköy'de olduğu için, bütün davalar Bakırköy mahkemelerinde açılır. Nedense bu dava Çağlayan'da açıldı. Yani usül yönünden bir kritik durum var burda. Mahkeme davayı kabul etti her nedense… Süreç devam ederken istediği zaman da usulen yetkisizim diyebilir.
Şimdi burda dava açıldıktan bir yıl sonra mahkeme şöyle bir karar verdi: “Sen HAVA İŞ, yetkili sendika olarak zarar gören taraf değilsin, dolayısıyla sen bu davayı açamazsın” dedi. Sendika bu kararı istinafa götürdü. İstinaf reddetti, dava görülecek dedi. 2021 yılında dava yeniden açıldı. Bu aslında çok irdelenmesi gereken bir olay.
Sendika bunu mahkemeye götürürken, işverenle yaptığı sözleşmenin bir maddesini götürdü aslında. Yani mahkemenin böyle bir kararına tabi ki saygı duyuyoruz ama… Ama iki taraf arasında bir sözleşme var ve bir ihtilaf yaşanıyor. Mahkeme diyor ki, “Hayır sen buna taraf değilsin” diye bir karar veriyorsun.
Süreç devam ediyor. Bilirkişiler değişti. 18 Ekim'de üçüncü duruşması var HAVASEN olarak süreci biz de yakından takip ediyoruz.
Şimdi burda diyelim ki, pazar mahkemeleriyle yetkili sendika mahkemeyi kazandı. Geriye dönük ödeme yapılacak. 2020'den 2022'ye kadar süreç böyle devam ediyor. THY bu kararını uygulamaya koyduğunda dolar kuru 7.3 TL. Yıllık faiz de yüzde 15.
"Yıllık 15-20 milyon dolar"
Biz 2020'deki uygulamaya geçmese THY ne kadar pazar mesaisi ödeyeceğini hesapladık. Yıllık 15 ile 25 milyon dolar arası personele bir ödeme yapması gerekecekti. Ama bunu Türk parası olarak ödüyor.
Mahkeme sürekli uzuyor. Yine bilirkişi raporları gelecek, bunlar değerlendirilecek vs. Diyelim mahkeme 2023 yılında bunun geriye dönük ödenmesine karar verdi. THY ne ödeyecek biliyor musunuz? 2020 yılından itibaren resmi faiz koyacak üstüne, bu da yüzde 15-20 arasında… 2020 yılında alacağınız parayı bu resmi faizleri koyarak ödeyecek, olumlu sonuç çıkarsa.
Arada pandemi girdi. O dönemi çıkarırsak yaklaşık 40 milyon dolara denk gelecek bir para şu anda THY yönetimi tarafından kasaya atılmış durumda. Personelin pazar mesaileri… Bunu öderse de 2020 yılından bugüne resmi faizleri ekleyerek 2-3 yıl sonra ödenecek bir para. O gün alsaydınız dolar kuru 7 lira bugün alsaydınız 18 lira. Ama TL olarak alacaksınız.
En son mahkeme “ben burda yetkili değilim” diyerek süreci yeniden başlatabilir. Ortada toplu iş sözleşmesinin bir maddesinin açık ihlali var.
Bu arada yetkili sendika 2021 yılındaki toplu iş sözleşmesinde hiç bu konuda bir sorun yaşanmamış gibi bu konunun üzerinde durmadı, imzaladı geçti.
Ben kurumun bir an evvel, “Bu uygulama insani değil” diyerek bu uygulamadan vazgeçmesi gerektiğini düşünüyorum. Sayın Ahmet Bolat (THY Yönetim Kurulu Başkanı) bu konularda biraz daha ılımlı. Son dönemde yaptığı doğru işler de var . Bunun için teşekkür ediyoruz. Yakın zamanda hem promosyon hem pazar mesaileri konusunda olumlu bir sonuç çıkacağını tahmin ediyorum. "