Depremler, Türkiye’nin sıkça karşılaştığı doğal afetlerden biridir ve her geçen gün fay hatları ve riskli bölgeler hakkında daha fazla bilgi edinme ihtiyacı doğuyor. Peki Türkiye’deki fay hatlarının nerelerde bulunuyor? Faylar neden hareket ediyorlar ve hangi bölgelerde yüksek risk taşıyor? İşte ayrıntılar...
FAY HATTI NEDİR, NE İŞE YARAR?
Fay hattı, yer kabuğunda meydana gelen kırılmaların yoğunlaştığı bölgeleri tanımlayan bir terimdir. Yerkabuğunu oluşturan levhaların hareketi, fay hatlarının oluşumuna yol açar. Bu hareketlenme, levhaların birbirlerine sürtünerek, zıt yönlerde kayma hareketleri ile gerilim birikimine neden olur. Zamanla biriken bu enerjinin serbest kalması, fay hatlarında depreme neden olur. Dolayısıyla fay hatları, deprem riskinin en yüksek olduğu bölgelerdir.
Fay hattının işlevi, yerkabuğunun derinliklerinden yüzeye kadar enerji taşımaktır. Bu enerji transferi sırasında fay hatlarında kırılmalar meydana gelir ve bu kırılmalar şiddetli yer sarsıntılarına neden olur. Bu nedenle fay hatları, deprem risk analizlerinde önem taşıyan temel faktörlerden biridir.
FAY HATLARI NEDEN HAREKET EDER?
Fay hatlarının hareketi, yerkabuğundaki levhaların birbirlerine sürtünerek basınç oluşturmasından oluşur. Bu basınç zamanla enerjiyi biriktirir ve fay hatlarında kuvvetli bir kırılma ortaya çıkar. Fay hatlarındaki hareketlenme, büyük kütleler arasındaki zorlanma ve sürtünme sonucu gerilme enerjisi birikmesine yol açar. Bu enerji, sıkışan tabakaların aniden hareket etmesiyle ortaya çıkar ve bir dizi yer sarsıntısını beraberinde getirir. Fay hatlarının bu kırılmalarının büyüklüğü, depremin şiddetini belirler ve bu hareketler sık sık artçı sarsıntılarla devam eder.
TÜRKİYE'DEKİ EN TEHLİKELİ FAY HATTI NEREDE?
Türkiye’de en aktif fay hattı olarak bilinen Kuzey Anadolu Fay Hattı (KAF), oldukça uzun bir hat olup, çok sayıda deprem üretme potansiyeline sahiptir. Türkiye’de üç ana fay hattı bulunur:
Kuzey Anadolu Fay Hattı (KAF)
Doğu Anadolu Fay Hattı (DAF)
Batı Anadolu Fay Hattı (BAF)
Bu fay hatlarının her biri, Türkiye’nin farklı bölgelerinde yer almakla birlikte, jeolojik olarak en tehlikeli bölgelerden geçmektedir.
TÜRKİYE'DE KAÇ TANE FAY HATTI VAR?
Türkiye, jeolojik olarak dünyanın en aktif deprem kuşaklarından biri üzerinde yer almakta olup, başlıca üç büyük fay hattına sahiptir. Bu fay hatları; Kuzey Anadolu Fay Hattı, Doğu Anadolu Fay Hattı ve Batı Anadolu Fay Hattı’dır. Uzmanlar, özellikle Kuzey Anadolu Fay Hattı'na dikkat çekmektedir, çünkü bu fay hattı, oldukça hızlı hareket eden ve büyük depremler üretebilen bir yapıya sahiptir.
KUZEY ANADOLU FAY HATTI ÜZERİNDE BULUNAN İLLER
Kuzey Anadolu Fay Hattı, dünyanın en hızlı hareket eden sağ-yanal atımlı faylarından biridir. Gelibolu’dan başlayarak Marmara Denizi’nin derin kısımlarını, İzmit Körfezi’ni ve Adapazarı’ndan Erzurum’a kadar uzanır. Bu fay hattı, özellikle aşağıdaki illerde yüksek deprem riski oluşturmaktadır:
İstanbul
Bursa
Çanakkale
İznik
Adapazarı
Düzce
Bolu
Gerede
Erzincan
Bu bölgelerde yaşayan vatandaşların, depreme hazırlık mevzusunda bilinçli olması ve yapısal önlemler alması önemlidir.
DOĞU ANADOLU FAY HATTI VE RİSKLİ İLLER
Doğu Anadolu Fay Hattı, Türkiye’nin doğusundaki doğrultu atımlı bir fay hattıdır. Bu fay hattı, Hatay’dan başlayarak Elazığ ve Bingöl’e kadar devam eder. Bingöl’den itibaren Kuzey Anadolu Fay Hattı ile birleşir ve Erzincan’a kadar uzanır. Doğu Anadolu Fay Hattı üzerinde yüksek risk taşıyan iller arasında şunlar bulunmaktadır:
Hatay
Osmaniye
Gaziantep
Kahramanmaraş
Elazığ
Bingöl
Bu bölgeler, Türkiye’nin en aktif deprem bölgelerindendir ve yapılan deprem risk haritalarında yüksek derecede riskli alanlar olarak işaretlenmiştir.
TÜRKİYE DEPREM HARİTASI VE RİSKLİ BÖLGELER
Türkiye’nin deprem haritası, ülkenin farklı bölgelerinde bulunan fay hatlarına göre risk seviyelerini gösterir. Bu haritada, en riskli bölgeler kırmızı renkle belirtilmiş olup, buralar birinci derece deprem bölgesi olarak adlandırılır. Türkiye deprem risk haritasına göre belirlenen risk dereceleri ve iller şu şekildedir:
Birinci Derece Riskli Bölgeler: İstanbul, İzmir, Bursa, Manisa, Muğla, Denizli, Aydın, Düzce, Sakarya, Kocaeli, Erzincan, ve Bingöl gibi iller birinci derece deprem bölgesinde yer alır.
İkinci Derece Riskli Bölgeler: Kahramanmaraş, Van, Şırnak, Zonguldak, Afyon, Samsun, Antalya, Elazığ, Diyarbakır ve Malatya gibi iller ikinci derece riskli bölgelerdedir.
Üçüncü Derece Riskli Bölgeler: Eskişehir, Antalya, Tekirdağ, Edirne, Sinop, İstanbul’un bazı bölgeleri, Kastamonu, Giresun, ve Sivas gibi iller üçüncü dereceden deprem bölgesi olarak sınıflandırılır.
DEPREM RİSKİNİN EN AZ OLDUĞU BÖLGELER
Deprem riski, Türkiye genelinde farklılık gösterirken, bazı illerde deprem riski diğerlerine kıyasla daha düşüktür. Türkiye deprem haritasında, en az risk taşıyan bölgeler dördüncü ve beşinci derece olarak işaretlenmiştir. Bu bölgeler arasında:
Sinop
Trabzon
Giresun
Edirne
Nevşehir
Niğde
Karaman
yer almaktadır. Ancak, bu illerde risk düşük olsa da depreme karşı hazırlıklı olmak önemlidir.
TÜRKİYE’NİN DEPREME HAZIRLIK ÇALIŞMALARI
Türkiye’de deprem riskine karşı yapılan emekler arasında, yapı denetimleri ve afet planlamaları yer almaktadır. Özellikle yüksek riskli bölgelerde, inşaatların daha sıkı denetimlerden geçirilmesi ve deprem yönetmeliklerine uygun yapılması sağlanıyor. Ayrıca, halkın deprem bilinci oluşturulması adına eğitimler düzenlenirken, kamuya yönelik acil durum tatbikatları yapılıyor.
Türkiye, dünya genelinde en aktif deprem bölgelerinden birinde yer aldığı için deprem riski sık sık gündemde yer alıyor. Fay hatlarının aktifliği ve coğrafi yapısı sebebiyle, Türkiye’nin büyük bir kısmı deprem tehdidi altında. Bu sebeple, hem bireylerin hem de yapıların bu doğal afete karşı hazırlıklı olması büyük önem taşıyor. Türkiye’deki fay hatlarının ve deprem bölgelerinin farkında olmak, hem can güvenliğini hem de maddi güvenliği sağlama mevzusunda eleştiri bir rol oynuyor.
Kaynak: Haber Merkezi