Kentsel Stratejiler Enstitüsü, 2008 yılından bu yana yayınladığı, metropollerin küresel pozisyonlarını ortaya koyan Küresel Güçlü Şehirler Endeksi (GPCI) raporu ile dünyanın metropollerini farklı kategorilerde değerlendirip sıralıyor. Ölçümlerini; ekonomi, AR&GE, kültürel etkileşim, yaşanılabilirlik, çevre ve ulaşılabilirlik adlı 6 farklı kategoride gerçekleştiren GPCI, sıralamayı yaparken dünyada metropol olarak belirlenen 44 şehri bu kategorilere göre 70 farklı alt gösterge altında inceliyor ve her farklı başlığa göre puanlayıp bu sıralamayı yapıyor. Türkiye’den bu kategoriye girebilen sadece İstanbul var…
En güçlü 3 metropol Londra, New York, Tokyo
Londra GPCI raporlarına göre, 7 yıldır üst üste en güçlü metropol olarak değerlendiriliyor ve listede 1. sırada yer alıyor. Brexit referandumundan sonra bile puanını yükselttiği belirtilen Londra’nın listenin başında yer almasının başlıca sebeplerinden biri de kültürel etkileşim başlığı altındaki 16 göstergenin 13’ünde ilk 5 sırada yer alması olarak gösteriliyor. New York 2018 yılında GPCI raporunun hazırlanmasından bu yana genel kapsamlı puanında en yüksek artışı gösteriyor. Her ne kadar New York; ekonomi, AR&GE, kültürel etkileşim ve ulaşılabilirlik gibi kategorilerde listenin başında yer alsa da çevre ve yaşanabilirlik kategorilerinde listenin aşağılarında yer alıyor. Tokyo ise toplam çalışma saatleri, GSYH ve büyüme hızı gibi göstergelerde iyi puanları nedeniyle genel kapsamda 3. sırada yer almasına rağmen çevre kategorisinde 29. Sırada yer alıyor.
İstanbul metropoller arasında 34. Sırada
GPCI raporuna göre Londra, New York, Tokyo, Paris ve Singapur sıralamada kendi aralarında yer değiştirseler de 2008 yılından bu yana ilk 5’te yer aldılar. Mümkün olan en yüksek toplam puanın 2.600 olarak değerlendirildiği bu endekste, 2018 yılında Londra 1.692 puan ile 1. sırada yer aldı. Sıralamada New York 1.565 puan ile 2. sırada yer alırken, Tokyo 1.462 puanla 3, Paris 1.393 puanla 4, Singapur ise 1.310 puanla 5. sırada yer aldı. İstanbul ise bu listede 952 puan ile Moskova ve Kuala Lumpur’dan arkasından 34. sırada kendine yer buldu.
Vancouver 2017 yılında 28. sırada iken 2018 yılında 21. sıraya yükselerek en çok yükseliş gösteren metropol, Pekin ise bir önceki yıl 13. iken 2018 yılında 22. sırada yer alarak en çok düşüş gösteren metropol oldu.
Endeksin alt kategorilerinden biri olan ekonomi endeksinde metropoller, piyasa büyüklükleri, piyasa çekiciliği, ekonomik canlılık, beşerî sermaye, iş çevresi ve iş yapma kolaylığı gibi 13 farklı gösterge ele alınarak ölçülüyor ve sıralama yapılıyor.
Ekonomi endeksine göre metropol sıralamalarını incelediğimizde; New York ve Londra 358 ve 351 puan alarak geçtiğimiz senelerdeki gibi 1. ve 2. sırada yer alırken, Asya kıtasının en büyük 3 metropolü olan Tokyo, Pekin ve Hong Kong da ilk 5’te yer aldı. İstanbul ise bu listede 171 puanla kendisine 32. sırada yer buldu.
Endeksin bir diğer alt başlığı olan AR&GE endeksinde metropoller, akademik araştırmalar, araştırma geçmişi ve inovasyon gibi 8 farlı göstergeye bakılarak değerlendiriliyor. Yapılan listeye göre ise New York 227 puan ile 1. sırada yer alırken Tokyo 189 puanla 2. Londra ise 188 puanla 3. sırada yer aldı. İstanbul ise 40 puanla 44 şehir arasında 34. sırada yer aldı.
İstanbul Sadece Kültürel Etkileşim Kategorisinde 7. Sırada…
Metropolleri kültürel araştırmalar, ziyaretçi olanakları, ziyaretçilere karşı çekicilik, uluslararası etkileşim ve modayı belirleme potansiyeli gibi 16 farklı göstergede inceleyen kültürel etkileşim endeksi kategorisinde listenin başındaki 5 metropol genel kapsamlı sıralama ile bire bir benzerlik gösteriyor.
Listenin başında 372 puan ile 1. sırada yer alan Londra’yı, 277 puanla New York ve 272 puanla Paris takip ediyor. Endeksin sadece kültürel etkileşim kategorisinde ilk 10’da yer alabilen İstanbul ise 166 puanla 7. sırada yer alıyor.
Ya Yaşanabilirlik-Ulaşılabilirlik-Çevre Endeksleri…
Yaşanabilirlik kategorisi ise şehirleri çalışma ortamı, yaşam maliyeti, güvenlik ve emniyet, refah ve yaşam kolaylığı gibi 17 farklı gösterge altında inceliyor. Listenin ilk 5 sırasında yer alan metropollerden hiçbiri bu listenin ilk 5 sırasında yer almıyor.
Bu arada Kanada’nın iki şehri Toronto ve Vancouver toplam çalışma saatleri, çalışanların yaşam memnuniyeti ve fiyat seviyelerindeki gelişmelerden dolayı geçen yıllara göre listede yükseliş göstererek ilk 10’da yer aldı. Ayrıca rapora göre konut kiralarındaki ve fiyat seviyelerindeki artıştan dolayı genel kapsamlı listede ilk 5’de yer alan şehirler (Londra, New York, Paris, Singapur) bu kategoride diğer şehirlere göre sıralamanın gerisinde kaldılar.
Uluslararası ulaştırma ağı, ulaştırma altyapısı, şehir içi ulaştırma ağı, trafik kolaylığı gibi 10 farklı gösterge incelenerek belirlenen ulaşılabilirlik endeks puanına göre Paris 254, Londra 252, New York ve Şanghay 229, Tokyo ise 228 puanla sıralamayı oluşturuyor.
Bu şehirlerin listenin ilk sıralarında yer almasının sebepleri ise uluslararası doğrudan ulaştırma bağlantılarının olması, yüksek yolcu sayıları ve erişim kolaylığı olduğu belirtildi. Trafik sıkışıklığı, seyahat süresi ve dakikliğinin de önemli göstergeler olduğunu belirten raporda, Amsterdam Kopenhag ve Madrid bu bağlamda iyi puanlar aldı. Kapsamlı sıralamada 1. sırada yer alan Londra toplu taşıma ve dakiklik konusunda sıralamada iyi puanlar alırken trafik sıkışıklığı göstergesinde ise 44 şehir arasından 32. sırada yer aldı.
GPCI’nın alt kategorilerinden bir diğeri olan çevre endeksi ise şehirleri ekoloji, hava kalitesi ve doğal çevre gibi 9 farklı göstergeyi ele alarak inceliyor. Stockholm 242, Zürih 237, Kopenhag 223, Sidney 217, San Francisco ise 214 puan ile listenin ilk sıralarında yer alıyor
İstanbul ise Yaşanılabilirlik, Ulaşılabilirlik ve Çevre endekslerinde tahmin edilebileceği gibi son sıralarda…
Sonuç:
Şair Nedimin,
“Bu şehri Stanbûl ki bî-misl ü bahâdır…
Bir sengine yekpare Acem mülkü fedadır…”,
Fikret’in Sis şiirinde “ Bin kocadan artakalan bakire dul…”dediği, rant hırsı ile korkunç bir şekilde yağmalanmış yorgun ve pejmurde şu Şehr-i İsanbul için ne diyelim?
Tanrı, bu dünya güzeli olarak yarattığı şehre, hiç olmazsa bundan böyle tarihsel, doğal, sanatsal güzelliklerin ayırdında, akıl-bilim-teknikle donanmış yönetici kadrolar ve seçmen kullarına da bu yönde akıl-fikir nasip etsin…