Marshall Planı deyince, bizim kuşak ve önceki kuşağa hemen yardımlarla gelen süttozu çağrışımı yapacaktır eminim. Acaba bu süttozları sağlıklı mıydı? Orası da derin mevzuu!
Tam yetmiş yıl önce bugün George C. Marshall (GCM) Marshall Planını Harvard Üniversitesi açılış töreninde açıklamıştı. İşte o gün GCM Harvardda:
Önce GCMyi kısaca tanıyalım. 1880 Pennsylvania doğumlu (Bu kadar da rastlantı, bütün muzırlar da Pennsylvaniadan mı çıkar?). Bakın aşağıdaki şu sevimli çocuğa. Ama büyüyünce ne çoraplar örecek dünyanın başına!
GCM, 1897de Virginia Askeri Enstitüsüne girmesiyle başlayan askerlik serüveni 1.9.1939da (II. Dünya Savaşının başladığı gün) Başkan Franklin D. Rooseveltin (kısaca FDR) atamasıyla ABD Genelkurmay Başkanlığına getirilmesiyle tavana vurur; hem Amerikan savaş stratejisini yönetirken hem de ABD dış politikasının biçimlenmesinde etkili olur.
ABD tarihinde (geçirdiği çocuk felci nedeniyle yürüyemezlik) özürlü tek başkan olan FDRnin, iç politikada kimi düzensizlikleri (rüşvet, yolsuzluk, aşırı yoksulluk, doğa katliamı vb.) çözme yanlısı uygulamalar yaparken, dış politikada yayılmacı politika çabalarını küçük devletlere baskı ve zorbalık, büyük devletlerle (örnekse SSCB ile) uzlaşmacılık politikası güttüğü söylenir. Hatta SSCB ile uzlaştığı, Japonyaya atom bombası atılmasını istemediği için öldürüldüğü savı bile vardır.
Aklınıza JFK (Kennedy) olayı geldi değil mi? Belki de General Pattonun garip bir trafik kazası sonucu öl(dürül)mesi de gelmiştir. Komplo olabilir ama siz teorisini yapmayın, bunlar takdiri ilahidir öyle değil mi? Neyse dağılmayalım, dönelim FDRnin yerine geçen Harry S. Trumana (ismin ortasındaki S harfi bir kelime değil, anne tarafından büyükbabası Solomonun baba tarafından büyükbabası Shipp isimlerinin ilk ortak harfi S). Harry dış politikayı değiştirdi, soğuk-sıcak savaşı başlattı, Japonyaya bomba atılmasını buyurdu, İsrail devletinin kurulması için çok ciddi bir çaba harcadı. Solomon ismiyle bir ilişki kurdunuz değil mi?
Tekrar dönelim GCMye! Şubat 1945de SSCBdeki Yalta Konferansı, ardından Temmuz 1945de Truman ile birlikte Almanyada Postsdam Konferansına katılır. 1945de askeri görevini bırakır ve Başkanın özel elçisi olarak Çine atanır. Aralık 1946ya dek orada görev yapıp geri dönen Marshall Trumanın isteğiyle ABD Dışişleri Bakanı olarak görev alır.
Truman doktrini ve Marshall Planı deyimlerini birlikte anmak belki de yerinde olacaktır. Bu konuyla ilgili TRT arşivinden bir belgesel parçanın bağlantı adresi aşağıda. Yorumları eleştirel gözle almanız dileğiyle izlemenizi öneriyorum.