Her yıl 6 Mayısta, Deniz Gezmiş ve arkadaşları Hüseyin İnan ve Yusuf Aslan, idamlarının yıldönümü bağlamında daha geniş çapta gelirler kamuoyunun gündemine.
Türkiye sosyalist solunda iktisadî kalkınma sorunsalının nasıl ele alındığı konusunda oldukça az sayıda çalışma mevcuttur. Bunlardan biri Zeynep Bursanın aşağıdaki kitabıdır. Gerçi bu kitapta da Halkın Kurtuluşu ve TDKP var ama, THKO ve Deniz Gezmiş yer almamış, ilginç!
Deniz Gezmiş ve arkadaşlarının iktisadî konuda ne düşündükleri ve yazdıklarını bilimsel bir titizlikle ele almak, Mahir Çayan ve İbrahim Kaypakkaya kadar kolay olmasa gerek. Çünkü basılı olarak ulaşılabilen bir Toplu Yazılar kitabı vardır Mahir Çayanın, THKP-C savunmasından ayrı olarak. Yine benzer biçimde İbrahim Kaypakkayanın da yazılarına bir biçimde Seçme Yazılar ya da Bütün Eserler olarak basılı olarak ulaşılabilmektedir, TKP/ML savunmasında ayrı olarak.
Deniz Gezmişin böyle bir kitabı ne yazık ki, yok elimizde. Erdal Özün Deniz Anlatıyor adlı kitabından sonra başka kitaplar da çıktı ama bizim aradığımız bağlamda pek işlevsel değil.
Bu nedenle en ya da tek temel kaynak kuşkusuz Türkiye Halk Kurtuluş Ordusu (THKO) Savunması(*) adlı yayındır. Bu çalışma 68liler Birliği Vakfı tarafından (Mayıs 2000 tarihinde) kitap olarak bastırılmış olup, tedarik etmek isterseniz ulaşılabiliyor. Aynı vakfın bastırdığı ve davanın avukatı Halit Çelenkin yazdığı THKO Davası adlı bir yayın daha var, yine ulaşılabilen.
THKO Savunma adlı çalışmada bakın bir ekonominin önemli niteliklerinden biri olan bağımsızlık konusunda, geçimbilimsel (iktisadî) durum nasıl saptanmış:
Amerikan emperyalizmi yurdumuzda var oldukça bu talan devam edecektir. Türkiyenin kalkınması için tek ve zorunlu şart Amerikanın yurttan atılmasıdır. Hem Amerika hem kalkınma olmaz. Kalkınma toplumsal bir sorundur. Türkiyede Amerika var oldukça, toplum kalkınamayacak, fakat büyük zenginler, komisyoncular ve uşaklar olacaktır. Amerika yurdumuzda var oldukça, kalkınma değil, tam tersine açlık ve sefalet var olacaktır….Bağımsızlığımızı kazanmadan kalkınmak mümkün değildir… (Savunma, s.206-207)
Ekonomik eşdeyişle geçimbilimsel açıdan düşmanın tanımı ve nasıl bir tavır içinde olduğu ise şöyle ortaya konmuş:
…..Yurdumuzu Amerikaya peşkeş çeken bir avuç hainin kârı ve teminatı Amerikan Dolarına bağlı olduğu için onların asıl vatanı Amerikadır, Avrupadır…Silahlı kuvvetlerden başlayarak bütün kurumları ve fertleri büyük bir titizlikle Amerikanlaştırmaya çalışıyorlar. (Savunma, s. 203-204).
Geçimbilimsel olarak nasıl bir işleyiş egemen sorusuna aşağıdaki gibi bir yanıt verilmiş:
Ekonomide milli bir ağır sanayi yerine, dışa bağlı yabancı büyük tröstlerle bütünleşmiş, montaj sanayi, lüks eşya fabrikaları kurulmuş ve desteklenmiştir. Bu, ulusal sanayinin canına okuduğu gibi, çıkarları ulusun çıkarlarıyla çelişen gayri millî bir sınıf yaratmıştır. Bu sınıf azınlık olmakla birlikte, korkunç bir şekilde örgütlenmiş ve Türkiyeyi, malî oligarşinin basit bir pazarı haline getirmiştir. (Savunma, s.198).
Solda Ne yapmalı sorusu önemlidir! İlgilisi ve meraklısı önemli bir önderin önemli bir kitabını anımsamıştır! Savunmada genel olarak ne yapmalı sorusuna yanıtı şöyle buluyoruz:
Türkiyeyi bu duruma getiren…. ulusal olmayan gayrimillî sınıf ve zümrelerdir….Bir de Türkiyenin yarı bağımlı ve sömürge durumuna son vermek isteyen güçler vardır. Bu güçler, millî olan, çıkarları ulusun çıkarlarıyla bir olan, ulusal sınıf ve zümrelerdir. Bu sınıf ve zümreler, …aslında gayri millî olan güçlere karşı, birleşip savaşmak durumundadırlar. (Savunma, s.193-194).
Buradan eşdeyişle genelden biraz daha özele doğru geçerek,geçimbilimsel bağlamda ne yapılması gerektiği ve kimin yapabileceği ise aşağıdaki biçimde ortaya konmuş:
Önümüzdeki sorun Amerikan emperyalizmini kovmak için mücadeledir. Ve bu mücadeleyi başaracak tek kuvvet vardır o da; Amerikan ortağı, patron, ağa, tefeci ve bezirgânlar dışında kalan ve ezilen tüm Türkiye halkıdır. (Savunma s.207).
Bu doğrultuda hangi çizginin izlenmesi gerektiği konusundaki duruş da katıksız olarak vurgulanmış:
Ulusal varlığımızı yok etmek isteyen emperyalizm ve yerli ortaklarına karşı millîci ve devrimci sınıfların takip etmeleri gereken Millî Demokratik Devrim stratejisi, hareketimizin çizgisidir. Diğer bir anlamıyla, bütün millici sınıf ve tabakaların ortak devrim anlayışıdır, Millî Kurtuluş Savaşının devamı ve tamamlayıcısıdır. (Savunma, s.202).
Sonsöz
Belki de taa küçüklüğünden başlayarak tanımak gerek Denizi. Bakın öğretmeninin hemen önünde ellerinin altı parmağıyla altı oku mu simgeliyor dersiniz? Herşeyküçüklükte biçimleniyor galiba! Altıoku anımsıyor musunuz: Halkçılık vardı hani içinde ha esas bir de devrimcilik…
Şimdi de acıklı sona gelelim. Deniz Gezmişin idamından önce dinlemek istediği müzik parçasına, yani Rodrigonun Gitar konçertosuna. Ama bu parçayı gitardan dinlemeyelim de bu kez nefesli (üflemeli) çalgılardan dinleyelim. Mozart sever misiniz? Mozart, yaşamı boyunca nefesli (üflemeli) çalgılara özel bir ilgi gösterdi. Niye mi? Bunun cevabı rüzgarda dostlar, nasıldı ünlü Bob Dylan parçası (Deniz Gezmişin yaşam öyküsüne de uyuyor hani!) :
daha kaç köyden sürülsün insan / adam oluncaya dek? / daha kaç derya dolaşsın martı / bulsam diye bir tünek? / daha kaç toptan atılsın gülle / harp toptan kalkıncaya dek? / cevabı, dostum, rüzgârda bunun, / cevabı esen rüzgârda. / daha kaç yıl kök salsın ağaç / bahar açıncaya dek? / daha kaç yıl kök söksün bu halk / yerin bulsun diye hak? / daha kaç aydın ışığı görüp / görmezlikten gelecek? / cevabı, dostum, rüzgârda bunun, / cevabı esen rüzgârda. / daha kaç can canından geçecek / cana yetinceye dek? / daha kaç el boş açılsın göğe / göğermedikçe yürek? / daha kaç teller kopsun sazlardan / bu ses duyuluncaya dek? / cevabı, dostum, rüzgârda / bunun,cevabı esen rüzgârda.Bob Dylan Türkçe Söyleyen: Can Yücel
Evet şimdi Rodrigonun parçasına atlayıp denizlere dalabiliriz. Deniz olunmalı değil mi, bulutuyla, gemisiyle, balığıyla….