Toksik ebeveynlik nedir?

AILEM BENI DEPRESYONA SÜRÜKLEDI

"Ailem beni depresyona sürükledi. Neredeyse her gün ağlıyordum, bu yüzden onları görmezden gelmeyi seçtim."

Bu, birinin kızından, özellikle de kendisi anne olduktan hemen sonra duymak alışılmadık bir durum. Ancak 30 yaşındaki Sarika, yıllarca süren "toksik davranışlarının" ruh sağlığını olumsuz etkilemesinin ardından anne ve babasıyla ilişkisini koparma noktasına gelmiş. "Bu durum beni çok etkiledi, özellikle hamileliğim sırasında. Doğmamış bebeğimin bile ağladığımı duymuş olabileceğine inanıyorum."

ANNE-BABA ILE İLIŞKIYI SINIRLANDIRMAK

Malezya'da yaşayan Sarika, ailesiyle olan ilişkisini sınırlandırma kararı aldığını, ancak bunun hiç de kolay olmadığını söylüyor. "Suçluluk duygusu her zaman var." Sarika bu kararında yalnız değil. Kenya'da yaşayan Ashley, "Babamı kesinlikle bir narsist olarak tanımlarım. Okulumdaki hiçbir etkinliğe gelmezdi. Mezuniyetime bile gelmedi. Her zaman bir bahanesi vardı" diyor. 25 yaşındaki Ashley, babasının buna rağmen onunla ilgili neredeyse her konuda sık sık şikayet ettiğini anlatıyor.

ORTAK NOKTALAR

Ashley ve Sarika birbirlerinden binlerce kilometre uzakta yaşıyor olabilirler, ancak pek çok ortak noktaları var. Her iki kadın da, ihtiyaç duyduklarında büyük ölçüde yanlarında olmayan ebeveynlerinin hala onları kontrol etmeye çalıştığını; kariyer, sosyal yaşam, ilişkiler ve evlilikleriyle ilgili kararlarına müdahale ettiğini söylüyor. Bu sorun sandığımızdan da yaygın. TikTok ve diğer sosyal medya platformlarından yayın yapan pek çok kişi, ebeveynleriyle iletişimlerini kestiklerini anlatıyor. Bunun, çocukluktan beri sürekli suçluluk ve korkuya neden olan "toksik davranışlardan" kaynaklandığı paylaşılıyor.

TOKSIK EBEVEYNLIĞIN ETKILERI

İngiliz Danışmanlık ve Psikoterapi Derneği'nde psikoterapist olan Ayo Adesioye, "Toksik ebeveynlerin yol açtığı zararlar için profesyonel yardım arayan insanların sayısı artıyor" diyor. Toksik ebeveynlik kavramı, "pozitif ebeveynliğe" aykırı bir dizi olumsuz özelliği tanımlamak için yaygın olarak kullanılan bir terim. Adesioye, "Bir şeyi çoğu zaman münferit bir olaydan ziyade sürekli bir davranış biçimi olduğunda toksik olarak etiketliyoruz" diyor.

UZMANLARIN GÖRÜŞLERI

2013'te University of California'da (UCLA) yapılan bir araştırma, çocukluk döneminde yüksek düzeyde stres yaşayanların yetişkinlikte yüksek kolesterol, yüksek tansiyon ve diyabet gibi sağlık riskleri geliştirme ihtimalinin daha fazla olduğunu tespit ediyor. Adesioye, iki yaygın toksik ebeveynlik türü olduğunu belirtiyor: çocuklarının akademik kariyerine, iş hayatına veya ilişki seçimlerine müdahale eden kontrolcü ebeveynler ve önceliği çocukları değil kendileri olan narsist ebeveynler. İngiltere'de danışman klinik psikolog Alyson Corner da pek çok örnek daha olduğunu söylüyor. Alyson Corner, toksik ebeveynlerden etkilenen gençlere hayatta kalma ipuçları veren myhorridparent.com isimli bir internet sitesi kurdu.

ÇOCUKLUKTA YAŞANAN STRESIN UZUN VADELI ETKILERI

Hong Kong Üniversitesi'nden sosyolog Profesör Cheris Shun-ching Chan'a göre, çeşitli sosyo-ekonomik faktörler de toksik ebeveynlik olgusuna katkıda bulunabiliyor. Prof. Chan, Çin'deki tek çocuk politikasını ve bunun çocuklar üzerinde yarattığı baskıyı örnek olarak gösteriyor. Ayo Adesioye, çocukluklarında ebeveynleri toksik davranışlar sergileyen yetişkinlerin, kronik utanç, sert özeleştiri ve öz şefkat eksikliği gibi uzun vadeli etkiler sergileyebileceğini belirtiyor.

TOKSIK EBEVEYNLERLE BAŞA ÇIKMAK

Sarika, ailesinin onaylamadığı evliliğinden sonra onlarla ilişkisinin son derece toksik bir hal aldığını anlatıyor. "Babam sık sık 'Sen ailemin yüz karasısın' derdi. Bir noktada muhtemelen hatalı olduğumu düşündüm." İngiltere'de çocuklara ve gençlere psikolojik destek sağlayan Innovating Minds'ın kurucusu ve klinik psikolog Dr. Asha Patel'e göre, toksik ebeveynlere sahip olmayı kabul ederken suçluluk hissetmek çok normal, ancak kişilerin kendi ruh sağlıklarına öncelik vermesi de çok önemli.

KENDI RUH SAĞLIĞINIZA ÖNCELIK VERMEK

Ayo Adesioye, yetişkin çocukların ebeveynleriyle gereksiz tartışmalara girmeden, artık çocuk olmadıklarını hatırlayarak aralarına kesin sınırlar koymaları gerektiğini söylüyor. Ashley bu tavsiyeleri uygulayarak babasıyla arasına net sınırlar koymayı ve ruh sağlığına öncelik vermeyi tercih ediyor. Sarika da yeni doğan kızı için iyi bir ebeveyn olmaya kararlı. "Ben annem ve babam gibi olmak istemiyorum. Kızıma destek olmak, ona en iyisini vermek ve kendi hayatına kendisinin karar vermesine izin vermek istiyorum."