''Türkiye’deki Adıgeler ciddi bir anadil sorunu yaşıyorlar’

''Türkiye’deki Adıgeler ciddi bir anadil sorunu yaşıyorlar’

''Türkiye’deki Adıgeler ciddi bir anadil sor... İstanbul  Bilgi Üniversitesi'nde, 2016 yılının Kafkasya’da Meşbeşe Ishak yılı ilan edilmesi sebebiyle Çerkes Edebiyatı ve Sürgünden Diasporaya Anadil konferansı yapıldı. Panel’in onur konuğu 85 yaşındaki halk yazarı...

İstanbul  Bilgi Üniversitesi'nde, 2016 yılının Kafkasya’da Meşbeşe Ishak yılı ilan edilmesi sebebiyle Çerkes Edebiyatı ve Sürgünden Diasporaya Anadil konferansı yapıldı. 

Panel’in onur konuğu 85 yaşındaki halk yazarı ve şairi Meşbaşe İshak idi.

Agos'tan Ferda Balancar, konferans iin Türkiye'ye gelen Meşbaşe İshak'la Rusya ve Türkiye’deki Çerkesler ile Çerkes-Ermeni ilişkileri hakkında konuştu.

Türkiye’de Çerkes ve Adıge kavramları konusunda bir kafa karışıklığı var. Çerkes ve Adıge arasında ne fark var? Siz kendinizi nasıl tanımlıyorsunuz?  

Biz kendimize, anadilimizde Adıge diyoruz. Ama sorulduğu zaman Adıge dediğimizde başka halklar, başka milletler bizi anlamıyor. Genelde dünyada bize Çerkes adını vermişler. Osmanlı’da, Avrupa’da hatta İran’da bize Çerkes diyorlar. Benim bununla ilgili bir şiirim var. Bu şiirim daha sonra şarkı olarak hem Rusça hem de Adigece bestelendi. Şarkının Rusçasında Çerkes denirken,  Adıgecesinde Adıge deniyordu. Kısaca söylemek gerekirse, Adıgelere Çerkes deniyor. Ama Adıgeler de farklı kollara ayrılıyor. 12 boy olarak bilinirler. Bu boyların hepsine birden Çerkes deniyor, biz ise kendimize Adıge diyoruz.

Geçenlerde bir davet üzerine İran’a gittim. Bir İranlı yazara “Sizin dilinizde Çerkes ne anlama geliyor?'' diye sordum. O yazar bana Çerkes’in Farsçada asker kişi, savaşçı kişi anlamına geldiğini söyledi. Farsça “çeri'' asker ya da savaşçı anlamına geliyor. “Kes'' ise kişi demek. “Çerikes'' ise zamanla “Çerkes'' olarak telaffuz edilmeye başlanmış. Yabancı bir ülkeye gittiğimde Adigeyim deyince kimse anlamıyor ama Çerkesim deyince herkes anlıyor. Birkaç yıl önce Dimitri Medvedev Rusya Cumhurbaşkanı iken Çin’e bir gezi yaptı. O gezi heyetinde ben de yer aldım. Orada Adıge olduğumu söyleyince kimse bir şey anlamadı. Çerkes deyince anladılar. Yani Çin’de bile Çerkes olarak tanınıyoruz.

Çerkesler günümüzde nerelerde yaşıyor?

Günümüzde Rusya’ya bağlı üç özerk cumhuriyette; Kabardey-Balkar Cumhuriyeti’nde, Adıge Cumhuriyeti’nde ve Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti’nde yaşayan nüfusun büyük çoğunluğu Adigelerden oluşuyor. Tabii bu üç özerk cumhuriyet dışında Rusya’nın başka bölgelerinde, başta Türkiye olmak üzere Ürdün, Suriye gibi ülkelerde yoğun bir Adıge-Çerkes nüfusundan söz edebiliriz.

cerkes-kapak.jpg

Türkiye’de zaman zaman Abazalara da Çerkes deniyor. Abazalarla Adıgeler arasındaki ilişki nedir?

Onlar Abaza, biz Adıgeyiz. Adıgece ve Abazaca iki farklı dildir. Abazalar, Kafkasya’daki Osetler, Çeçenler ve diğer halklar gibi Adıgelerden farklı bir halktır.

Adıge veya Çerkesleri diğer Kafkas halklarından ayıran, kendine has özellikleri nelerdir?

Bizim için en önemli olan, binlerce yıldır sürdürdüğümüz, ''yazılı olmayan anayasa’ olarak tanımladığımız geleneklerimizdir. Rusya’daki üç özerk cumhuriyette de anadilimizi ve geleneklerimizi koruyoruz. Sovyet devriminin bir kazanımı olarak Rusya’daki Adıgeler için anadil sorunu yok. Anadilimizi ve kültürümüzü koruduk. Ama Türkiye gibi Adıge nüfusunun yoğun olduğu bir ülkede maalesef ciddi bir anadil sorunumuz var. Genç kuşaklar Türkiye’de ciddi bir anadil sorunu yaşıyor. Kırk yıl içinde defalarca Türkiye’ye gidip geldim. Her seferinde Türkiye’deki Adıgeler’in anadil sorunu yaşasalar da ''yazılı olmayan anayasa’ dediğimiz gelenekleri sürdürdüğünü gördüm. Bu da geleceğe dair bize umut veriyor.  

Rusya’da yaşayan Çerkeslerin/Adıgelerin yaşadıkları sorunlar neler?

Daha önce de belirttiğim gibi üç özerk cumhuriyette yaşıyoruz. Her üçünde de Rusça ve Adıgece resmi dil, ama pratikte doğal olarak Rusça daha baskın. Rusça’nın dil bu üstünlüğü özel siyasi bir baskı sonucu değil. Bunun dışında elbette devletin olduğu her yerde sorun vardır ama halklar arasında ciddi sorunlar yok. Halklar arasında kin ve düşmanlık olmazsa, diğer sorunlar çözülebilir. Ben bugün 4 derginin yayın yönetmeniyim. Bunların ikisi Adıgece ikisi Rusça. Bu dergilerin ikisi çocuk dergisi. Bunların da biri Rusça diğeri Adıgece çıkıyor. Tarihi binlerce yıl öncesine uzanan Adıgelerin yazılı kültürden çok daha öncesine dayanan sözlü kültür geleneği var. Nart mitolojisi dediğimiz sözlü kültür mirasımız var. En büyük mirasımız ise Adıgece ''habze’ adını verdiğimiz, ''yazılı olmayan anayasa’mız. Herkes tarafından benimsenen, doğumdan ölüme kadar hayatın her evresini düzenleyen ''habze’ye bir tür hukuk düzeni diyebiliriz. Dünyanın dört bir yanına dağılmamıza rağmen hâlâ kimliğimizi korumamızı buna borçluyuz.  

Türkiye’deki Çerkeslerin durumuyla Rusya’dakilerin arasında ne tür farklar var? 

Ermeniler gibi biz de dünyanın neresinde yaşarsak yaşayalım kendi kimliğimizi koruyoruz. Türkiye’deki Adıgelerle Rusya’daki Adıgeler fizyonomi olarak benzeşiyor. Fizyonomi değişmedi ama Türkiye’deki Adıgeler ciddi bir anadil sorunu yaşıyorlar. Rusya’da Sovyet devriminin kazanımı olarak anadil sorunu yaşamadık. Anadilimizi ve kültürümüzü geliştirme fırsatı bulabildik. Umarım önümüzdeki dönemde anadil konusunda Türkiye’de ciddi gelişmeler yaşanır.

Adıgelerle Ermeniler arasındaki ilişkiler nasıl?

Bizim yoğun olduğumuz üç özek cumhuriyette de, ayrıca bu cumhuriyetlere yakın olan Rusya’nın Krasnodar eyaletinde de önemli bir Ermeni nüfus var. Mesela benim doğup büyüdüğüm köy de şu an Krasnodar eyaleti sınırları içerisinde kalıyor. Bizim köyümüz bir Ermeni köyüyle komşudur. Her zaman ilişkilerimiz gayet iyi olmuştur. Adıge Cumhuriyeti’nde de 15 bin Ermeni nüfus var. Ermeniler ayrı mahallelerde yaşamıyorlar. Ermenilerle Adıgeler aynı mahallerde iç içe yaşıyorlar. 

"''Türkiye’deki Adıgeler ciddi bir anadil sorunu yaşıyorlar’" haberi, 09 Aralık 2016 tarihinde yazılmıştır. 09 Aralık 2016 tarihinde de güncellenmiştir. Kültür Sanat kategorisi altında bulunan ''Türkiye’deki Adıgeler ciddi bir anadil sorunu yaşıyorlar’ haberi 2016 yılına aittir. Bu haberin yanı sıra sayfamızda birçok güncel bilgi ve son dakika haberler yer almaktadır. ''Türkiye’deki Adıgeler ciddi bir anadil sorunu yaşıyorlar’ 2024 konusundaki bu haber içeriği objektif bakış açısının yansımasıdır. Kültür Sanat konusunda 29 Mart 2024 tarihlidir, bugüne ait güncel gelişmelerden haberdar olmak için bizi Twitter ve Facebook sayfalarımızdan takip edin.

Hubbard Editör

YORUM YAZ

UYARI: Küfür, hakaret, rencide edici cümleler veya imalar, inançlara saldırı içeren, imla kuralları ile yazılmamış,
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.
SON HABERLER
  1. 09:49 Sermaye Piyasası Kurulu: Şirketlerin ilk halka arz ön şart tutarlarında indirime gidildi
  2. 09:45 Pelin Karahan: Eşime çıplak fotoğraflar attılar
  3. 09:38 Asal Araştırma Ankara ve İstanbul anketlerini açıkladı: Fark çok büyük
  4. 09:32 Audi, Nisan ortasına kadar Carlos Sainz'dan haber bekliyor
  5. 09:28 Seren Serengil kime oy vereceğini açıkladı: Ben onlar için çok üzülüyorum
  6. 09:23 Karar yazarı Mehmet Ocaktan: Dış güçler olmasa günahlarımızı kime yükleriz
  7. 09:19 Lille'den ayrılmaya hazırlanan Yusuf Yazıcı'dan Beşiktaş kararı
  8. 09:13 Kendini Hazreti Meryem ilan etti
  9. 09:07 Ali Yerlikaya'dan seçim güvenliği açıklaması
  10. 09:02 Meral Akşener'in ardından Ülkü Ocakları ve MHP de Mansur Yavaş'ı hedef aldı
  11. 08:54 İmamoğlu'na ilginç sözler: 17 bakan 1 Cumhurbaşkanı tek başına hakkından geliyorsun
  12. 08:51 Bakan Yerlikaya duyurdu: Kırmızı bültenle aranan 2 kişi İstanbul'da yakalandı
  13. 08:45 Eski bürokrat hakkında soruşturma başlatıldı
  14. 08:39 Oyunculuğu bırakıp maneviyata yönelen Yaşar Alptekin 4 katlı evini gösterdi
  15. 08:32 Film çekimleri başlamadan durdu: Kerem Bürsin koronavirüse yakalandı
  16. 08:25 Borcun çoğu AK Parti'de: Belediyelerin verileri, Bakan’ı yalanladı
  17. 08:21 Depremzede çadırda, Diyanet yöneticileri lüks salonda orucunu açtı
  18. 08:17 Bir polis görevden alındı: Ayhan Bora Kaplan dosyasında ‘köstebek’ skandalı
  19. 08:10 İsmail Saymaz: ‘Solüsyonu kestik’ deyip kesmemişler
  20. 08:06 Fehmi Koru yazdı: Cumartesi akşamı seçim yasakları başlayacak, fakat şapkadan tavşan hala çıkacak
Kültür Sanat Haberleri