Dünya Tüketiciler Günü Antibiyotik Direnci temasıyla kutlan(a

Her yıl Martın 15i Dünya Tüketici Hakları Günü (DTHG) olarak kutlanır. Kutlamanın ana teması Uluslararası Tüketiciler (CI: Consumers International) adlı şemsiye örgüt tarafından belirlenen bir ana tema ile kutlanmaktadır. CI hakkında kısa bilgi notu dipnotta sunulmuştur (*).

CI, bu yılki DTHG için ana tema olarak Antibiyotik direnci temasını belirlemişti.

Bu ana tema, nedendir bilinmez, ülkemizdeki 15 Mart kutlamalarında gündeme gelmedi. Başta kamu organı Türk Standartları Enstitüsünün (TSE) Başkanı Sebahittin Korkmazın 15 Mart için yaptığı basın açıklamasına baktım yoktu, ama hakkını yemeyelim, yapılan açıklamada II. Bayezid dönemindeki tüketici koruma hususu unutulmamış.

Kimi tüketici örgütlerinin örütbağlarına bakıldıkta, onlarda da bu ana tema gündeme gelmemiş, hatta CI üyesi olanlarda bile!

CI, bu yılki kutlamalar çerçevesinde tüketicilerde antibiyotik direnci konusunda bilinç uyandırmak isterken, dünyanın en büyük hızlı gıda (fast food) şirketlerine bu konuda bir işbirliği çağrısında bulunmaktadırlar. Bu işbirliği çerçevesinde CInın istemi, düzenli olarak antibiyotiklerin verildiği hayvanların etlerini ürünlerinde kullanmamalarıdır.

Dünyada antibiyotik üretimi çok hızlı artmaktadır. 2010 yılındaki rakam 63.200 ton, 2030da bu rakam 105.600 tona ulaşacağı tahmin ediliyor. Dünyada üretilen antibiyotiklerin yaklaşık yarısı tarımda kullanılmaktadır, çoğunlukla da hayvanların daha hızlı büyümesi ve hasta olmaması için. DSÖnün antibiyotiklere ait yayınladığı bu liste örgütün örütbağından bulunabilir.       

Oysa açık bir gerçektir ki, antibiyotik aşırı kullanımı, antibiyotik direncine yol açmaktadır. İnsanlarda gelişen antibiyotik direnci ile, antibiyotiğin belli bir bakteriyi öldürme veya üremesini durdurma özelliği yitmektedir. Dirençli bakteri, antibiyotik karşısında hayatta kalarak çoğalmaya devam ederken, hastalığın daha uzun sürmesine veya kötüleşmesine yol açmaktadır. Antibiyotiklere dirençli bakteriler, çiftliklerden insanlara hava, toprak, su yoluyla bulaşabildiği gibi, bu biçimde kirlenmiş hayvanların etlerinin ve (süt ve süt ürünleri, yumurta gibi) ürünlerinin tüketimi yoluyla da geçebilmektedir. Bu durum aynı zamanda sağaltımın (tedavinin) uzamasına ve maliyetinin artmasına sebep olmaktadır. Antibiyotiklere dirençli bakteriler, diğer yandan da hayvandan hayvana veya hayvandan insana geçen hastalıkların yaygınlaşmasına yol açmaktadır. Yapılan bir tahmin çalışmasına göre 2050 yılında antibiyotik direncinden ölecek kişilerin sayısı kıtalara göre şöyle: Asyada 4.730.000 kişi, Avrupada 390.000 kişi, Kuzey Amerikada 317.000 kişi.

Bu gelişmeler karşısında Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), antibiyotikler öncesi çağa dönüş tehdidine karşı, hükümetler ile eşgüdümlü olarak bir Mikroplara Karşı Direnç Küresel Eylem Planı bile hazırlamıştır. Eylül 2016da New Yorkta bu konuda büyük bir toplantı düzenlenecektir. DSÖnün yaptığı bir çalışma sonucunda 12 ülke, hayvan yetiştiricilerin daha az ve bilinçli antibiyotik kullanması konusunda görüş birliğine varmışlardır.

Bu konuda  dünyada 100.000den fazla satış yeri bulunan büyük hızlı gıda zincirlerinin (McDonalds, Subway, KFC (Kentucky Fried Chicken) çok önemli işlev görebilecekleri açıktır. Bu dev şirketler, insan sağlığında kullanılan antibiyotiklerin, hayvanların daha hızlı büyümesi ve korunması için kullanılmaması konusunda tedarik zincirlerini zorlayabilirler. Kasım 2015de CI, bu bağlamdaki restoran zincirlerinin küresel merkezlerine yazılar yollamış. CIın istemi, insan ilaçlarında kullanılan antibiyotiklerin kullanıldığı etlerin satışa sunulmasına bir zaman planı çerçevesinde son vermekti! CI, yanısıra bu şirketlerin faaliyet raporlarında, örütbağlarında vb. başka kamuya açıklamalarını incelemiş.

Aynı zamanda kimi başka şirketlerden de yanıtlar gelmiş, CIa : Burger King (Sweden and Germany), Hesburger (Finland), Max (Sweden), Nandos (South Africa), Pizza Hut (Germany), Quick (Belgium) and Vapiano (Germany).

Mart 2015de McDonalds, ABDdeki restoranlarda iki yıllık bir dönem içinde, insanlar için kullanılan antibiyotiklerin kullanılmadığı kuş etlerinin satışa sunulacağını açıklamıştır. Şirket ABD dışındaki ülkeler ve de hem ABDde hem de diğer ülkelerde diğer hayvan ürünleri için bir taahhütte bulunmuyor. Ekim 2015de şirket, Kanada restoranlarında sunulacak tavukların böyle bir nitelikte olacağını açıkladı, o kadar! Yani 36.000 restoranıyla faaliyet gösterdiği 100 ülkeden sadece 2 ülkede eylem planı var.

Ekim 2015de Subway, 2016 sonunda ABDdeki restoranlarda tüm tavuk etlerinin böyle olacağını, ayrıca aynı biçimde olan hindi etini de 2016da satışa sunacağını, 2-3 yıl içinde bu geçişin tamamlanacağını, satılan domuz ve sığır etlerinin de 2025de bu niteliği kazanacağını duyurdu. Yani 44.589 restoranıyla faaliyet gösterdiği 111 ülkeden sadece 1 ülkede eylem planı var.

KFC, 19.240 restoranıyla faaliyet gösterdiği 115 ülkenin hiçbirinde bir eylem planına sahip değil!               

Ne duyarlılık ama değil mi? İnsanın gözleri yaşarıyor. Ört ki, ölem! Seyretmediyseniz, seyretmeniz için bir film ve okumadıysanız okumanız  için bir kitap önerisi ile sözü bağlayalım. İkisi de aşağıda:

____________________________

(*) CI hakkında bilgi notu: TÜKODER Genel Başkan Yardımcılığı yaptığımız dönemde bu şemsiye örgütün Brükselde yaptığı Genel Kurula katılmışlığımız da olmuştu. 1960 da kurulan bu örgütün 120 ülkeden 240 dolayında üyesi var. CIın ana ilkeleri, aynı zamanda Tüketici Hakları Evrensel Bildirgesinde sözü edilen evrensel tüketici hakları olan sekiz ilke: Temel gereksinimlerin karşılanması hakkı / Güvenlik hakkı / Bilgilendirilme hakkı / Seçme hakkı / Sesini duyurabilme ve temsil edilme hakkı / Sağlıklı çevrede yaşama hakkı / Tüketici eğitimi alma hakkı / Zararların karşılanması hakkı. 1980 yılında CI Başkanı olan Anwar Fazal, tüketicilerin bu haklarının yanısıra tüketici sorumlulukları da ortaya koydu. Bunlar halen dünyada çeşitli tüketici örgütlerince kullanılmaktadır. Kısaca sayalım: Eleştirel farkındalık / Toplumsal sorumluluk / Ekolojik sorumluluk / Dayanışma / Satınalma sürecine eylemli olarak müdahil olmak.

CIın, bu yılki DTHG için hazırladığı broşür için bkz.: