10 soruda Afganistan'dan gelen göç: Afganlılar neden Türkiye'ye geliyor?

Serkut BOZKURT

Afganlılar neden Türkiye'ye geliyor?
Afganistan'da son durum ne?
İşte 10 soruda Afganistan'dan gelen göç.

1. Afganlılar neden ülkelerini terk ediyor?

11 Eylül 2001'den sonra ABD'nin Afganistan'ı işgal etmesiyle Taliban yönetimi devrildi. Taliban o tarihten sonra kırsala çekildi. Afganistan'da ABD işgali sonrası ülkede yolsuzluk arttı, huzur bozuldu. Taliban da bundan istifade ederek 20 yılda tekrar gücünü topladı. ABD işgali sırasında Taliban ile işbirliği yapmayan çoğu Afgan artık hedef. 
Ayrıca Taliban'ın baskıcı rejiminden kaçmak isteyenler ülkelerinde durmak istemiyor.

2. Asıl göç ne zaman başlayacak?

37 milyon nüfusu olduğu tahmin edilen Afganistan'da asıl göç Eylül ayında başlayacak.
ABD'nin Afganistan'dan tam çekilme tarihi 31 Ağustos.
Eylül ayında Afganistan'dan göç büyüyecek.

3. İran neden Afganlıları kabul etmiyor, Türkiye'ye yönlendiriyor?

1979 yılında Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin (SSCB) Afganistan'ı işgali sonrası Afganistan'dan sınır komşusu İran'a büyük göç yaşandı. O tarihten bugüne İran'da kayıtlı bir milyon, kayıt dışı toplam 3 buçuk milyon Afgan geldi.
Afganlıların büyük çoğunluğu Türkiye'deki gibi Sünni - Hanefi.
İran Şii.
İran kapasitelerinin dolduğunu yıllardır söylüyor.

4. Afganistan'ın komşuları kimler, Afganlılar neden sınır komşusu olmayan Türkiye'ye geliyor?

652 bin kilometre kare yüzölçümü olan Afganistan, İran, Pakistan, Çin, Tacikistan, Türkmenistan ve Özbekistan’a komşu.

Pakistan: dün Afgan göçüne karşı sınırları kapatacağını açıkladı.

Rusya'ya yakın ülkeler: Tacikistan,  Türkmenistan ve Özbekistan

Bu ülkeler Taliban ilk yönetime geldiği yıllarda kapıları kapatmıştı. Şimdi de Taliban yönetimine karşı ve sınırları açmıyor.
Rus ordusu ayrıca 6 Ağustos’ta Afganistan sınırında Tacikistan ve Özbekistan silahlı kuvvetleriyle ortak tatbikat gerçekleştirerek sınır bölgelerini ele geçirmiş olan Taliban’a gözdağı verdi.

Çin: En büyük korkusu Sincan Uygur Özerk bölgesindeki faaliyetlerin artması. Bu nedenle IŞİD benzeri yapı diye baktığı Afganlılara kapıyı kapattı.

5. Afganlılar neden önce Türkiye'yi tercih ediyor?

1. Afganistan gibi Türkiye'nin de büyük çoğunluğu Sünni ve Hanefi
2. Afganlılar her ne kadar Türkiye'ye mola yeri olarak görüp ABD ve Avrupa'ya gitmek isteseler de 
iktidar partisinin göç konusunda "kapıları kapattık" açıklaması yok. Türkiye'de kalmanın sorun olmayacağını biliyorlar.
3. 10 Aralık 2019'da Adalet ve Kalkınma Partisi Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayip Erdoğan'ın canlı yayında kullandığı sözler Afganistan'da da etkili.

Erdoğan'ın 10 Aralık 2019'da söyledikleri Afganistan'da sosyal medyada sıkça paylaşılıyor:

110 bin Suriyeliye vatandaşlık verdik.
Diğerleri için de vatandaşlık sürecini daha da artırma konumundayız. Niye?
Çünkü bu insanlar ülkemde kaçak köçek yaşamasın.
Her hangi bir kurumda, kuruluşta rahatlıkla işini bulsun, çalışsın.
Ha tabii Bay Kemal rahatsız olur!

6. Afganistan'dan neden sadece erkekler geliyor?

Afganistan'dan Türkiye'ye olan göç ortalama 28 gün sürüyor.
İnsan kaçakçıları Türkiye'ye giriş için en az 1500 dolar alıyor.
Bu yolculuk sırasında en büyük tehlikeyi kadınlar yaşıyor, çünkü kadınlara bu yol göç yolunda tecavüz ediliyor.
Yaşlılar ve çocuklar da bu uzun yolculuğa dayanamıyor.

7. Türkiye, Afganistan'dan eylül sonrası artacak göçmen krizini İran ile çözebilir mi?

Görünen hayır.

1. İran, Türkiye'nin Afganistan'daki havalimanı işletmesini almasına ve korumasına karşı.
Tahran yönetimi, Ankara'nın bu kararını 'mutlaka' iptal etmesini istiyor. İran, NATO'nun çekildiği yerde bir İslam ülkesi olan Türkiye'nin jandarma görevi yapmasına Taliban kadar karşı.
Müzakereler bu nedenle başlamıyor. 
2. İran, Afganistan'dan gelenleri milis gücü olarak da kullanıyor. Afganistan'dan gelenleri Türkiye'ye yönlendiriyor.
3. İnsan kaçakçılığında İran'ın büyük etkisi ve oradaki mafyanın büyük geliri var.
4. ABD'ye gitmek isteyen Afganlılar için İran uygun değil. Çünkü ABD vizesi alamıyorlar.

8. Türkiye'nin Afganistan politikası göçe uygun mu? 

Erdoğan iktidarı döneminde Türkiye'nin Mısır ve Suriye politikası gibi Afganistan politikasında da sorunlar var. Aynı sorun burada yaşanacak gibi görünüyor.
1. Danimarka, Almanya ve son olarak ABD, Afgan göçü için en uygun ülkenin Türkiye olduğunu açıkladı.
Dışişleri bu açıklamalara Türkiye'nin iç işlerine müdahale diye yanıt verdi ama "göç almayacağız" diye bir açıklama yapmadı. Yani Afganlılara göre Türkiye kapısı açık.
2. Türkiye'nin en net ve sağlam Afganistan politikası Atatürk zamanında yapılmıştı. 
8 Temmuz 1937'de imzalanan Sadabat Paktı, Türkiye için güvenceydi.
Atatürk, Asya'dan, gelecek olası göç için sınırın başlangıç yerinin Türkiye sınırı değil, Afganistan sınırı olacağını biliyordu. 
Afganistan ile yapılan Sadabat Paktı ile bu sorun çözülmüştü.

9. Cumhur İttifakı'nda "Afgan göçü" çatlağa neden olabilir mi?

Türkiye'nin Kabil Havalimanında görevlendirilecek Mehmetçik için henüz tezkere çıkmadı.
Mevcut tezkere Mehmetçiğe “NATO görevi kapsamında Afganistan’a gitme” izni veriyordu. 
NATO görevi görünen 31 Ağustos'da ABD'nin tümüyle çekilmesinden sonra bitiyor.
Hükümet, Mehmetçik için yeni tezkere alırken bu kez biraz zorlanabilir.
Ancak asıl zorluk göç politikasında ortayaa çıkacak. 
Siyasetçiler, şunun çok net farkında: Türkiye'de göçmen istemiyoruz, politikamız bu olacak diyen parti oylarını arttıracak.

10. Göçmenler sınırı nasıl bu kadar kolay aşıyor, sınır duvarı neden işe yaramıyor?

Türkiye, özellikle Van'a yakın sınırda Afgan göçünü engellemeye çalışsa da başarılı olamıyor. Çünkü insan kaçakçıları yeni rota belirliyor. Ayrıca, Afganlılar Türkiye - İran sınırında "deport" edildikten iki sonra İran'ın da göz yummasıyla tekrar Türkiye'ye giriyor.