Anayasa Mahkemesi'nden kritik karar: İptal edildi

Anayasa Mahkemesi, 15 Temmuz yargılamaları ve çok sayıda silahlı örgüt davasında sıklıkla uygulanan Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 220/6 fıkrasında yer alan "Örgüte üye olmamakla birlikte örgüt adına suç işleyen kişi, ayrıca örgüte üye olmak suçundan da cezalandırılır. Örgüte üye olmak suçundan dolayı verilecek ceza yarısına kadar indirilebilir. Bu fıkra hükmü yalnız silahlı örgütler hakkında uygulanır"  hükmünü, "Anayasa'ya aykırı olduğu" gerekçesiyle iptal etti. Yüksek mahkeme, kararına gerekçe olarak, “Bu suçtan ceza alanların örgüte üye oldukları kanıtlanamamasına rağmen örgüte üye olanlardan daha fazla hapis cezasıyla cezalandırılıyor olmalarını" gerekçe gösterdi. AYM, boşlukta olmaması için Meclis’e 4 ay süre verdi ve iptalin bu sürenin sonunda yürürlüğe girmesini kararlaştırdı. Ancak Meclis yeni bir düzenleme yapsa da aralarında Cumhuriyet gazetesi davasında bu suçtan ceza alan TİP Milletvekili Ahmet Şık’ın da bulunduğu çok sayıda sanığın dosyası yeniden ele alınacak. Mahkemeler, 4 ay sonra yürürlüğe girecek iptal kararıyla yok hükmünde sayılacak düzenlemeyi uygulayamayacağı için bu suçtan yargılananların durumu yeniden değerlendirilecek. 4 aylık sürede bu suçtan kesin ceza alanların da iptal kararı yürürlüğe girdiğinde itiraz etmeleri söz konusu olabilecek.

Anayasa Mahkemesi (AYM) Türk Ceza Kanunu'nun (TCK) "Suç işlemek amacıyla örgüt kurma" başlıklı 220'nci maddesinin 6'ıncı fıkrasının, "Örgüte üye olmamakla birlikte örgüt adına suç işleyen kişi, ayrıca örgüte üye olmak suçundan da cezalandırılır. Örgüte üye olmak suçundan dolayı verilecek ceza yarısına kadar indirilebilir. Bu fıkra hükmü yalnız silahlı örgütler hakkında uygulanır" şeklindeki ilk üç cümlesini "Anayasa'ya aykırı olduğu" gerekçesiyle iptal etti.

Bu gece yarısı (8 Aralık)  Resmi Gazete'de yayımlanan karar 4 ay sonra yürürlüğe girecek.

"Örgüt hiyerarşisinde bilerek ve isteyerek hareket ettiği yeterli gerekçeyle gösterilmeli"

Patnos Ağır Ceza Mahkemesi ve İstanbul 22. Ağır Ceza Mahkemesi, "Sanıklar hakkında silahlı terör örgütüne üye olmamakla birlikte örgüt adına suç işleme suçundan açılan davalarda itiraz konusu kuralın Anayasa'ya aykırı olduğu" gerekçesiyle AYM'ye iptal başvurusunda bulunmuş oldu.

15 Temmuz yargılamaları ve çok sayıda silahlı örgüt davasında sıklıkla uygulanan ilgili hükümle ilgili başvuruyu değerlendiren AYM, bir kişinin örgüt adına suç işlediğinin kabul edilmesi durumunda örgüte üye olma suçundan cezalandırıldığını belirterek, "İlke olarak kişinin silahlı örgüte üyelikten cezalandırılabilmesi için eylemlerinin sürekliliği, çeşitliliği ve yoğunluğu veya bu özellikler olmasa dahi suçun niteliği ile örgütün amacına ulaşma bakımından ancak örgüt üyeleri tarafından işlenip işlenemeyeceği gözetilmeli; örgütle organik bir bağının bulunduğu ve örgütün hiyerarşik yapısı içinde bilerek ve isteyerek hareket ettiği yeterli bir gerekçeyle gösterilmelidir" dedi.

"Örgüt adına suç işleyen, örgüt üyelerine göre daha ağır cezalarla karşılaşıyor"

Bu ceza alanların örgüte üye oldukları kanıtlanamamasına rağmen örgüte üye olanlardan daha fazla hapis cezasıyla cezalandırılıyor olduğunu değerlendiren AYM, şunları kaydetti:

"İtiraz konusu kural uygulandığında, silahlı örgüte üye olma suçu bakımından aranan belirli şartlar, örgüte üye olmayan ancak örgüt adına suç işleyen bir kimse yönünden aranmamakta ve her iki kategorideki kimseler arasında herhangi bir ayrım yapılmaksızın örgüte üye olmayan ancak örgüt adına suç işleyen bir kimse örgüt üyesi olarak cezalandırılmaktadır. Bu itibarla bir kimse silahlı örgütle zayıf da olsa bir şekilde bağlantısı bulunduğu iddia edilen bir suç işlediği gerekçesiyle, örgütle bağlantısı açıkça ortaya konulmaksızın, işlediği suçun yanı sıra gerçek içtima hükümleri uyarınca ayrıca örgüt üyeliğinden de cezalandırılmaktadır. Bu durum, örgüt adına suç işleyen kimsenin örgüt üyelerine göre daha ağır cezalarla karşılaşmasına neden olmaktadır."

"'Örgüt adına' teriminin belirsizliği"

"Örgüt adına" teriminin belirsizliğine de dikkat çeken AYM, ifade özgürlüğü ile toplantı ve gösteri yürüyüşleri gibi haklara da vurgu yaptı. AYM, "Kuralın bir temel hakla bağlantısı olmayan suçlar bakımından da uygulanması mümkün olmakla birlikte işlenen suçun temel hakların kullanımıyla ilgili olması durumunda kuralda yer alan örgüt adına teriminin belirsizliğinden kaynaklı geniş yorumu sebebiyle kuralla ifade özgürlüğü, toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı ya da örgütlenme veya din ve vicdan özgürlüğü gibi temel haklar üzerinde kuvvetli bir caydırıcı etki yaratılmaktadır" dedi.

"Son derece ağır bir suçtan cezalandırılıyorlar"

"Örgüte üye olmamakla birlikte örgüt adına suç işlenmesi" halinde farklı bir ceza yaptırımının öngörülmesi gerektiğini belirten AYM, ama herhangi bir somut kanıt bulunmadan ve nasıl katkıda bulunduğu dikkate alınmadan kişilerin "örgüte üye olmak" gibi son derece ağır bir suçtan cezalandırıldığına dikkat çekerek, şunları kaydetti:

"Kanun koyucunun anayasal ilkelere bağlı kalmak şartıyla hangi eylemlerin suç sayılacağı, bunun hangi tür ve ölçüdeki ceza yaptırımıyla karşılanacağı, nelerin ağırlaştırıcı veya hafifletici sebep olarak kabul edileceği mevzusunda takdir yetkisinin bulunduğu açıktır. Takdir yetkisi kapsamında belirli ağırlığa sahip suçların örgüte üye olmamakla birlikte örgüt adına işlenmesi hâlinde suçun temel şeklinden farklı bir ceza yaptırımının öngörülmesi veya suçun niteliğinin değişmesi de mümkündür. Ancak itiraz konusu kuralın, örgüt üyeliğine dair herhangi bir somut kanıt bulunmadan ve işlenen suçun niteliği ve ağırlığı itibarıyla örgütün amacına ne surette katkıda bulunduğu da dikkate alınmadan kişilerin örgüte üye olmak gibi son derece ağır bir suçtan cezalandırılmalarına neden olacak şekilde geniş yorumlanmaya uygun olduğu anlaşılmaktadır. Dolayısıyla kuralın kamu otoritelerinin keyfi uygulamalarını önleyecek şekilde belirli ve öngörülebilir özellikte olmadığı ve bu yönüyle kanunilik şartını taşımadığı sonucuna ulaşılmıştır."

Meclis'e 4 ay süre verildi

AYM, TCK 220'nin 6'ncı fıkrasında yer alan ilk cümleyi, Anayasa'nın 38. maddesine aykırı bularak iptaline karar verdi.

İptalin Resmî Gazete'de yayımlanmasından başlayarak dört ay sonra yürürlüğe girmesini kararlaştıran AYM, bunun için Meclis’e 4 ay süre verdi. Ancak, Meclis yeni bir düzenleme yapsa da aralarında Cumhuriyet gazetesi davasında bu suçtan ceza alan TİP Milletvekili Ahmet Şık’ın da bulunduğu çok sayıda sanığın dosyası yeniden ele alınacak.

Mahkemeler yeniden değerlendirecek

Mahkemeler ise 4 ay sonra yürürlüğe girecek iptal kararıyla yok hükmünde sayılacak düzenlemeyi uygulayamayacağı için bu suçtan yargılananların durumu yeniden değerlendirilecek. 4 aylık sürede bu suçtan kesin ceza alanların da iptal kararı yürürlüğe girdiğinde itiraz etmeleri söz konusu olabilecek.