Anayasa Profesörü Mümtaz Soysal hayatını kaybetti

Türkiye’de akademi ve siyaset dünyasında büyük bir iz bırakan eski Dışişleri Bakanı Prof. Dr. Mümtaz Soysal yaşamını yitirdi.

Anayasa Hukuku’nun önde gelen hocalarından olan, bir dönem dekanlığını da yaptığı Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde devlet ve siyaset hayatında önemli rol oynayan çok sayıda öğrenci yetiştiren Prof. Dr. Soysal, 12 Mart 1971 darbesi sürecinde efsanevi kitabı “Anayasaya Giriş”te “komünizm propagandası” yaptığı gerekçesiyle tutuklanmıştı.

Soysal, Uluslararası Af Örgütü’nün Türkiye’den seçilen ilk ve son genel sekreteriydi.

Türkiye’de edebiyatın önde gelen isimlerinden olan ve 40 yaşında hayata veda eden Sevgi Soysal ile evliliğinden iki çocuk (Defne Soysal, Funda Soysal) babası olan Mümtaz Soysal 90 yaşındaydı.

Soysal çarşamba günü uğurlanacak

Mümtaz Soysal, 13 Kasım Çarşamba günü, öğle namazından sonra, Sevgi Soysal’ın da kabrinin bulunduğu Zincirlikuyu Mezarlığı’nda toprağa verilecek.

Mümtaz Soysal kimdir?

Mümtaz Soysal 1929 yılında Zonguldak’ta doğdu. 1949 yılında Galatasaray Lisesi'ni ardından 1953 yılında da Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’ni (SBF) bitirdi. 1954 yılında Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü'nde asistan olarak görevliyken fark dersi sınavlarını vererek Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nden de mezun oldu. 1956'da SBF'de asistan olarak çalışmaya başladı; 1958'de siyasal bilimler alanında doktora çalışmasını tamamladı. SBF'de Anayasa Hukuku profesörü olarak uzun yıllar ders verdi.

6 Ocak 1961 - 25 Ekim 1961 tarihleri arasında Temsilciler Meclisi Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) temsilcisi olarak Anayasa Komisyonu üyeliği yaptı. 1963'te SBF'de doçent, 1969'da profesör olan Soysal, 1971 yılında aynı fakültenin dekanlığına seçildi. 12 Mart Muhtırası'ndan sonra 18 Mart 1971'de dekanlığı esnasında, Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı'nca gözaltına alınıp tutuklandı. 1968'den beri okuttuğu Anayasa'ya Giriş ders kitabında komünizm propagandası yapmakla suçlandı, 6 yıl 8 ay ağır hapis, 2 ay 20 gün Kuşadası'nda emniyet gözetimi altında bulundurulmaya ve kamu haklarından ebediyen mahrumiyete mahkûm edildi. Toplam 14.5 ay Mamak Cezaevi'nde kaldı. Mamak Cezaevi'nde iken yazar Sevgi Soysal ile evlendi (Sevgi Soysal 1976 yılında yaşamını yitirdi).

Hukukçuluğunun yanı sıra gazete yazılarıyla da tanınan Soysal, Forum, Akis, Yön, Ortam gibi dergilerde, Yeni İstanbul, Cumhuriyet, Ulus, Barış, Milliyet ve Hürriyet gazetelerinde yazarlık yaptı. Milliyet gazetesinde 1974'te "Açı" başlığıyla yayımlamaya başladığı köşe yazılarını 1991-2001 yılları arasında Hürriyet'te, daha sonra da uzun süre Cumhuriyet’te sürdürdü

1962 yılında arkadaşlarıyla birlikte Sosyalist Kültür Derneği'ni kurdu. 1969-71'de Akdeniz Sosyal Bilim Araştırma Konseyi Başkanlığı, 1974-78 arasında Uluslararası Af Örgütü ikinci başkanlığı görevlerini yürüttü. 1979'da BM Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) Uluslararası İnsan Hakları Öğretimi Ödülü'nü aldı.

1991 seçimlerinde Sosyaldemokrat Halkçı Parti (SHP) listesinden Ankara'dan kontenjan adayı oldu ve TBMM'ye seçildi. TBMM'de Çekiç Güç, OHAL, demokratikleşme, Kıbrıs, özelleştirme gibi konularda hükümet politikalarını eleştiren Soysal, özellikle özelleştirme konusundaki yetki yasaları için Anayasa Mahkemesi'ne yaptığı başvurularla koalisyon ortağı DYP'lilerin tepkisini çekti. Bu başvuruları sonucunda Anayasa Mahkemesi tarihinde ilk kez bir yürütmeyi durdurma kararı verdi. Anayasa Profesörü Soysal, SHP'nin hükümet ortaklığı içindeki pasif tutumuna sürekli tepki gösterdi, "vuruşarak çekilme" yaklaşımıyla Türk siyasi literatürüne geçti. Murat Karayalçın döneminde kısa bir süre için dışişleri bakanı olarak görev yaptı. Ancak bir süre sonra bakanlıktan istifa etti.

1995 yılındaki anayasa değişikliği çalışmaları esnasında özellikle DYP'li Coşkun Kırca ile tartışmalarıyla yine gündemde kaldı. Seçim yasasının Anayasa Mahkemesi'ne götürülmesinde başrolü oynadı. Sonrasında CHP'den koptu, DSP saflarına geçti. 1995 genel seçimlerinde DSP’den Zonguldak milletvekili seçildi. Daha sonra 1998’de Bülent Ecevit ve Rahşan Ecevit’le anlaşmazlığa düşerek DSP’den ayrıldı. 2002'de Bağımsız Cumhuriyet Partisi'ni kurdu ve parti genel başkanı oldu.

Kıbrıs'taki toplumlararası görüşmelerde anayasa danışmanlığı görevini üstlenen Soysal, uzun yıllar Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) Cumhurbaşkanı Rauf Denktaş'a danışmanlık yaptı.