Depremde hasar gören tarihi yapılarda 'restorasyon hatası' iddiası

OXFORD Üniversitesi'nde zamanı yapıların inşası üstüne deneysel çalışmalarda bulunan Gazi Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü öğretim görevlisi Dr. Anıl Özdemir, Hatay'a giderek depremde hasar gören zamanı yapılarda inceleme yaptı. Özdemir, depremde hasar gören zamanı yapılarda çoğu zaman restorasyon hatası bulunduğunu söylemiş oldu.

Oxford Üniversitesi'nde 1,5 senedir zamanı yapıların inşasında kullanılan harçlar ve tuğlalar üstünde deneysel çalışmalarda bulunan Gazi Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü öğretim görevlisi Dr. Anıl Özdemir, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu'nun (TÜBİTAK) '1002-C Doğal Afetler Odaklı Saha Çalışması Acil Destek Programı' kapsamında, Hatay'a giderek depremde hasar gören zamanı yapılar üstünde araştırmalar yapmış oldu. Özdemir, projesinin Hatay'ın Armutlu, Kışla Saray ve Çekmece mahallelerindeki binaların göçme nedenleriyle ilgili bulunduğunu belirterek, incelemiş olduğu yapılar içinde Habib-i Neccar Camii ve Hatay 2'nci Hudut Alay Komutanlığı benzer biçimde mühim zamanı yapıların bulunduğunu söylemiş oldu.

'2020'DE RESTORE EDİLEN BİNA ÇÖKMÜŞ'Bunlar dışında üstünde çalmış olduğu başka zamanı yapıların da bulunduğunu söyleyen Özdemir, "Mesela Kırıkhan İlçe Halk Kütüphanesi var. 2020 senesinde restorasyonu bitirilmiş ve kütüphane olarak hizmete alınmış. En son tespitlerimize nazaran de 2023 senesinde İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü olarak hizmet veriyormuş fakat 2020 senesinde restore edilmesine karşın bina tamamen göçmüş. Burada muhtemelen restorasyon hatası ya da başka bir hata var. Burada gördüğümüz büyük bir toprak kayması da var; buna engel olunamamış, bunlar düşünülmemiş. Burada restorasyon yapılırken tasarım hataları da var. Yine Kırıkhan ilçesinde Beyazıdı Bistami Türbesi var. 2021 senesinde tamamen tekrardan inşa edilmesine karşın toptan göçmüş. Burada da gene restorasyon hataları var" dedi.'REHABİLİTASYONDA BUNLAR DÜŞÜNÜLMEMİŞ'Tarihi yapıların restorasyonunda zemin etüdünün de önemine değinen Özdemir, "Diğer yapılarda da gene göçmeler var. Bazıları restorasyon görmüş fakat zeminden dolayı oldukça büyük kaymalardan dolayı deformasyonlar görülmüş. Rehabilitasyonda bunlar düşünülmemiş. Mesela Habib-i Neccar Camii'nin kubbesi tamamen yıkık durumda. Duvarlarında oldukça büyük çatlaklar var. Habib-i Neccar Camii Anadolu'daki ilk camilerden fakat örneğin Mimar Sinan'ın Payas ilçesindeki Sokullu Mehmet Paşa Külliyesi tamamen ayakta, çizik bile yok. Burada Hatay'daki depremzedeler kalıyor, çok büyük bir yapı" diye konuştu.Tarihi yapıların da restorasyonla güçlendirebileceğini vurgulayan Özdemir, "Bu oldukça karmaşık bir mekanizma. Bu yapıları ayağa kaldırırken oldukça fazla kurum, dernek ve insan bu işin içinde olacak. Şu da var ki vatandaşımız 1 yıl sonrasında evlerine oturmaya başlayabilir bir ihtimal fakat bu yapılar kesinlikle 1 yıl sonrasında yeniden ayağa kalkmayacak. Çünkü üstünde oldukça çalışılması, düşünülmesi, düşen taşların yeniden teker teker elle yerlerine konması, hangi taşın nereden düştüğünün tespit edilmesi gerekecek. Bu emekler oldukça kapsamlı ve ağır olacak. Tarihi yapılar birçok yöntemle güçlendirilebilir doğal ki. Bu güçlendirme çalışmalarıyla ilgili birçok yöntem var. Duvar çatlaklarına 'zımba' denilen bir malzemeyle, çatlağın genişliğine ve büyüklüğüne göre bu uygulama yapılabilir. Harç olarak 'grout' dediğimiz malzeme var, daha güçlü bir malzeme bu. Bu tür uygulamalar yapılırsa tarihi yapılar da tabii ki güçlendirilebilir" dedi.