Haftanın Kitabı: Taşlıtarla'daki Ev - Herhangi Bir Roman Kitabıdır

İlhami Bekir Tez
TAŞLITARLA’DAKİ EV-HERHANGİ BİR ROMAN KİTABIDIR
Yapı Kredi Yayınları

Yapı Kredi Yayınları, Nâzım Hikmet'le birlikte toplumcu şiirin önemli temsilcilerinden olan İlhami Bekir Tez'i yıllar sonra tekrar edebiyat gündemine taşıyor. İlhami Bekir şairliğinin yanı sıra 1944 ve 1984 yıllarında basılan Taşlıtarla'daki Ev romanıyla da tanınıyordu. 1965 yılında kendi olanaklarıyla bastırdığı Herhangi Bir Roman Kitabıdır ise büsbütün kayıptı. YKY, bu unutulmuş romanları yeni önsözlerle birlikte tek ciltte toplayarak yeni okurlarıyla buluşturuyor. 

İlhami Bekir'in edebiyatımızdaki yerinin bir kez daha belirlenmesini sağlayacak özellikler taşıyan her iki roman da günümüz okuruna çok şey söylüyor. İkisinin de kurgusu, içeriği ve anlatımı yenilikçi. İkisinin de dili rahat, şiirsel ve samimi. İkisinin de içeriği siyasal, tarihsel, toplumsal çilelerin ipleriyle örülü.

Taşlıtarla'daki Ev romanında İlhami Bekir iki dünya savaşı arasında kalan kuşağın siyasal, toplumsal, kültürel sorunlarını bugün artık büyük bir nostalji duyulan dönemin İstanbul'u içinde lezzetli bir Türkçeyle adeta resmediyor. Yazarın kaleminden çıkma bir önsöz ilk defa bu baskıda gün ışığına çıkıyor.

Herhangi Bir Roman Kitabıdır ise 1950'li yılların dünyasından kesitler veren, emperyalizmi Cezayir işgali, demokrasiyi 27 Mayıs ihtilali çevresinde sorgulayan, Türkiye'nin ve Ortadoğu'nun toplumsal durumunu kültürel boyutlarıyla ele alan son derece ilginç bir kitap. Bu kitabın "roman" olarak görülüp değerlendirilmesindeki zorluklar göz önüne alındığından başına değerli akademisyen Mustafa Kurt'un kapsamlı bir makalesi konuldu. 

Radikal kitap ekinde,  A. Ömer Türkeş, Tez’in romanları için yaptığı değerlendirmeler kısaca şöyle;

“''Taşlıtarla’daki Ev’de romanını tamamlamaya çalışan bir yazarın sıkıntıları anlatılıyor. Taşlıtarla, Suadiye taraflarında, 93 harbi (1876) sonrasında Bulgaristan göçmenlerinin yerleştirildikleri bir semtin adı. İlhami Bekir Tez, bir zamanlar öğretmenlik yaptığı bu semtte tamamladığı romanında savaşın darbesine maruz kalmış semt insanlarının dramını bir yazarın yazma sancılarıyla birlikte hikaye etmiş. Romanın asıl ilginç yanı, romanın yazılış nedeni. Nazım Hikmet’in isteği üzerine polis tarafından aranan bir kaçağı evinde barındıran Tez, evden ayrılan konuğunun intihar ettiğini öğrenince onun anısına kaleme almış ''Taşlıtarla’daki Ev’i. Ancak gerçek biraz farklıymış; ''’Şair dostum bana yalan söylemişti. Çünkü konuğum meslektaşım o günden sonra 45 yıl daha yaşadı. O, daha bir iki yıl önce ölmüş olan Yakup Demir (Zeki Baştımar) idi ve bana ''Taşlıtarla’daki Ev’ romanımı o ilham etmişti.'' Zeki Baştımar’ın o yıllarda TKP genel sekreteri olduğunu söyleyip bu bahsi kapatalım.

İlhami Bekir Tez’in üçüncü ve son romanı olan ''Herhangi Bir Roman Kitabıdır’ anlatım özellikleri açısından çok daha yenilikçi, hatta deneysel bir roman. Elimizdeki baskıya Mustafa Kurt’un yazdığı kapsamlı ''Önsöz’ hem iyi bir metin analizi hem de romanı edebiyat tarihimizdeki yerine oturtan anlamlı bir çalışma;

''Herhangi Bir Roman Kitabıdır’ adından başlayarak, gerek içeriği gerekse bu içeriği ifade etme biçimleriyle farklı ve yeni bir bakış açısının ürünüdür. Böyle bir metnin yazılmasına zemin hazırlayan zihniyet değerleri, 1960’ların Türkiye’sinde ve dünyada gelişen siyasi gelişmeler ve edebî yönelişlerde saklıdır. Tez’in bu romanı, anlatım dili ve kullandığı anlatım tekniklerinde, dönemindeki eserlere nispetle, pek çok yenilik ve farklılık barındırsa da, içerikte ve içeriği ele alışta ortaya çıkan dikkat açısından 1960’lı yıllarda yeniden canlanan toplumcu gerçekçi bir edebiyat anlayışının ve antiemperyalist bir dünya görüşünün metne yansıyan özelliklerini taşır...''''

168 s. İstanbul 2016

İlhami Bekir Tez Kimdir?
 İlhami Bekir Tez, 1906 yılında Trablus’ta doğmuştu. 1911 yılında subay olan dayısıyla birlikte İstanbul’a göç etti, dayısı ölünce Darüleytam’a verildi. 1926’da İstanbul Öğretmen Okulu’nu (Darülmuallimin) bitirdi. 1954’e kadar Bolu, Düzce, Akçakoca, İzmir ve İstanbul’da öğretmenlik yaptı. 1924 yılından itibaren dönemin önemli edebiyat dergilerinde görüldü. Nâzım Hikmet ile birlikte sosyalist düşüncenin ve toplumcu şiirin önde gelen sanatçıları arasında yer aldı. Cumhuriyet, Vatan, Son Posta ve Tan gazetelerinde çalıştı. 1984 yılında kaybettiğimiz Tez’in çok sayıda şiir kitabı ve üç romanı yayımlandı, kimi romanları ve çocuk kitapları ise gazetelerde tefrika edildi ancak kitap haline gelmedi.