İzolatörler düşük maliyetle depremin kuvvetini üçte bire indiriyor

Zemin, iklim ve çevrenin uygun olduğu her yapıya uygulanabilen izolatörler, binaların yapım maliyetini düşük düzeyli artırmasına rağmen depremin kuvvetini üçte bire kadar düşürebiliyor.

Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) İnşaat Mühendisliği Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Uğurhan Akyüz, AA muhabirine, Türkiye'nin, dünyadaki en etken zelzele kuşaklarından birinde yer aldığını söylemiş oldu.

Ülkedeki yerleşim alanlarının yüzde 95'ine yakın kısmının zelzele riskiyle karşı karşıya bulunduğunu ifade eden Akyüz, senelerdir meydana gelen depremler ve sonrasında meydana getirilen incelemeler neticesinde, yapıların zelzele davranışları hakkında oldukça fazla informasyon birikimi oluştuğunu dile getirdi.

Akyüz, Türkiye benzer biçimde zelzele kuşağında yer alan Japonya'nın, oldukça büyük bölümünün dağlık olduğuna ve yerleşim yeri sıkıntısı sebebiyle mecburen fay hattı geçen noktalara da yapı inşa edildiğine dikkati çekerek, şu değerlendirmede bulunmuş oldu:

"Böyle bir durumda yapılması ihtiyaç duyulan, depreme öncesinden hazırlıklı olmak. Bunu yapabilmek için de zelzele riskini atama edebilmeniz lazım. Yeter ki riskleri doğru atama edin, risklere karşı kafi derecede tedbir alın ve can güvenliğini sağlayın. Japonya bunu iyi mi yapıyor? Deprem izolatörleri, zelzele sönümleyicileri, perde duvarlardan oluşan sistemler ve bunların haricinde konvansiyonel klasik inşaat yöntemleriyle binayı depreme karşı dayanıklı tasarlıyorlar."

Zemin ve iklim koşulları izolatörlerin kurulumu için önemli

Deprem izolatörleri hakkında informasyon veren Akyüz, zelzele kuvvetinin, yapı sağlığı seyretme sistemleri ile tespit edilebilerek, ivme cinsinden ölçülebildiğini söyledi.

Deprem izolatörlerinin çabalama ilkelerini örneklendiren Akyüz, şunları kaydetti:

"ABD'de 1994 senesinde meydana gelen Northridge depreminden ilkin, bölgede zelzele izolatörü kullanılarak inşa edilen bir hastanede yapı sağlığı seyretme sistemi de vardı. Northridge depreminden sonrasında yapı sağlığı seyretme sisteminden alınan kayıtlar incelendiğinde, hastanede izolatörün derhal üstünde depremin ivme değerinin üçte birine düşmüş olduğu görüldü. Yani zelzele yapıya 100 tonla değil de 30 tonla yük aktardı. Depremin kuvvetini üçte bire indirebilen zelzele izolatörleri zemin, iklim ve çevrenin uygun olduğu her yapı için değerlendirilebilir."

Akyüz, zelzele izolatörlerinin risklerine de değinerek şehirlerin tepelik bölgelerine inşa edilecek yüksek binalara yönelik rüzgar yükünün, neredeyse zelzele yüküyle eşit hale gelebileceğinin altını çizdi.

Akyüz, şu ifadeleri kullandı:

"Yapıyı inşa ederken, zelzele izolatörleri koydunuz ve binayı güçlendirdiniz. Deprem meydana ulaştığında yapınızda herhangi bir hasar olmamasını bekliyorsunuz sadece rüzgarlı havalarda da zelzele izolatörleri devreye girebilir ve o sırada yapı sağa sola 20-30 santim gidip gelebilir. Bu, yapıya bir zarar vermez fakat rüzgar, depremden daha fazla görülen bir tabiat vakası ve her rüzgarda yapının sallanması pek de konforlu olmaz. O nedenle izolatörler depremin kuvvetini azaltır sadece, her zemin ve iklim için uygun çözüm olmayabilir."

Bina inşa edilirken yada sonradan da yapıya entegre edilen zelzele izolatörlerinin maliyetine de değinen Akyüz, söz mevzusu sistemin toplam maliyette hastane projelerinde yüzde 2-3, yapılarda ise ortalama yüzde 5-10 civarında artışa niçin olabileceğini dile getirdi.

Deprem sönümleyici sistemler

Yapıları depremin etkilerine karşı sakınan bir başka sistem olan sönümleyiciler hakkında da konuşan Akyüz, zelzele sönümleyicilerin, izolatörlere nazaran sonradan yapıya entegre edilmesinin daha kolay olduğuna dikkati çekti.

Akyüz, "Deprem sönümleyici sistemler, zemin ile yapının tabanı arasına esnek enerji sönümleyici elemanlar yerleştirerek, zeminden yapıya aktarılan zelzele kuvvetlerinin azaltılmasına, sismik enerji ve hareketlerini absorbe etmesine destek olur. İzolatörlere nazaran daha uygun fiyatlı olan sönümleyiciler, yerli imkanlarla da üretilebiliyor." dedi.

Raylı temel sisteminin de dünyada yaygın olarak kullanıldığını bildiren Akyüz, bu teknolojide yapıların rayların üzerine inşa edildiğini ve binaların deprem esnasında yer kabuğundan bağımsız olarak ray üzerinde hareket ettiğini söyledi.

Yapıların temeline kauçuk tamponlar koyularak, deprem esnasında titremesi ve eğilmesi yerine yatay sallanmasını sağlayan raylı temel sisteminde, bina iskeletinde hidrolik teller kullanılarak yıkıma engel olunduğunu belirten Akyüz, duvarların iç kısımlarında yer alan boşluklara metal plakalar yerleştirildiğini ve böylece yapının aynı esnada hareket ettiğini dile getirdi.

Akyüz, bina altındaki zemin suyu seviyesinin düşürülmesinin de deprem sırasında aşırı çökmeleri engelleyecek bir tedbir olduğuna değindi.

"Deprem yönetmeliğimiz, Japonya'nın yönetmeliğinden daha katı"

Depremlerden sağ çıkmanın sadece zemine uygun sağlam yapılar inşa etmekle mümkün olmadığının altını çizen Akyüz, bu alanda hazırlanan yönetmeliklerin ve denetimlerin de çok önemli olduğunu vurguladı. Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği'nin, depremle yaşamayı ona uygun yapılar tasarlayarak öğrenen Japonya'nın bu konudaki yönetmeliğinden daha katı olduğuna dikkati çeken Akyüz, "Yönetmelik, yapıları sağlam yapmak ve can güvenliğini sağlamak için bütün teknik detayları veriyor. Burada sorun yönetmelikten ziyade teknik detayların uygulanmasında." diye konuştu.

Aktif deprem kuşaklarından yer alan ülkelerin, bu duruma "deprem öncesi", "deprem anı" ve "deprem sonrası" planlarıyla hazırlıklı olması gerektiğine işaret eden Akyüz, "Türkiye'de kaç insan, oturmuş olduğu yada çalmış olduğu yerdeki toplanma alanlarının yerini biliyor? Depremden ilkin de binalarımızı güçlendirmeyi konuşmalıydık ve uygulamalıydık. Bu dikkatsizlik binlerce canımıza mal oldu." değerlendirmesinde bulundu.???????