Salgın bir yıl önceden öngörülmüş… Sağlık Bakanlığı’ndan 3 farklı senaryo

Sağlık Bakanlığı’nın geçen yıl “Pandemik İnfluenza Ulusal Hazırlık ve Faaliyet Planı” hazırladığı öğrenildi. Aralarında çok sayıda Bilim Kurulu üyesinin de bulunduğu 33 akademisyen ve farklı kurumlardan 106 katılımcının yer aldığı ortak bir çalışma ile 208 sayfadan oluşan bir plan hazırladığı ortaya çıktı.

Planda “mevsimlik, orta ve ağır şiddetli” olmak üzere üç pandemi senaryosunun çizildiği görülürken, “pandeminin birden fazla dalga halinde olabileceği, hastalananların yüzde 50’sinin sağlık kurumuna başvuracağı, 10- 12 hafta sürebileceği” gibi pek çok olasılık masaya yatırıldı.

Cumhuriyet Gazetesin'nden Selda Güneysu'nun haberine göre, Dünya Sağlık Örgütü’nün olası salgın uyarısı üzerine, 12 Nisan 2019’da, Küresel Grip Salgını (Pandemi) konulu Cumhurbaşkanlığı Genelgesi’nin yayımlandığı belirlendi. Genelgede pandemi ihtimaline karşı “faaliyet planı” hazırlanması istenirken, Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü’nce, aralarında çok sayıda Bilim Kurulu üyesinin de bulunduğu 33 akademisyen ve farklı kurumlardan 106 katılımcının yer aldığı ortak bir çalışma ile 208 sayfadan oluşan bir plan hazırlandı.

16 hekimin yer aldığı Pandemi Planı Hazırlama Komitesi’nin hazırladığı planda, olası senaryolar da masaya yatırıldı. Senaryolarda, özetle şu varsayımlara yer verildi:

YENİ BİR VİRÜS

Pandemi yeni bir influenza A virüsü nedeniyle meydana gelecektir. Bu yeni virüs daha önce bilinen ve dolaşımda olmayan bir virüs olabileceği gibi, başka bir canlı türünden insana adapte olan yeni bir virüs de olabilir. Bu virüs insandan insana bulaşabilme yeteneğine sahiptir. Daha önceki planlarda bu virüsün ilk salgın belirtilerini Uzakdoğu’da yapacağı düşünülmüş ancak bunun böyle olmadığı görülmüştür. Bu nedenle hastalık belirtilerinin nereden başlayacağı bilinmemektedir.

DALGA HALİNDE

Pandemiler arası süre genellikle 10-50 yıl arasında olmasına karşın yeni pandemi bu sürelere uymayan bir dönemde görülebilir. Yeni influenza virüsü, bilinen influenza mevsimi yerine yılın herhangi bir döneminde pandemiye yol açabilir. Hastalık dünyadaki ülkelerden birinde başladıktan kısa bir süre sonra ülkemize ulaşabilir veya ülkemizden de başlayabilir. Pandemi birden fazla dalga halinde olabilir (hastalık salgın olarak başlar, salgın durur, ikinci bir kez salgın tekrarlayabilir). Hastalığın kişiden kişiye yayılması damlacık enfeksiyonu şeklindedir. Ancak kontamine ellerin yüze teması ile veya aerosol halinde havada asılı kalmasıyla da bulaşmaya yol açabilir. Bulaştırma süresi beş gün civarındadır. Çocuklar erişkinlere göre virüsü daha uzun süre bulaştırabilir.

10-12 HAFTA SÜREBİLİR

Bir kişinin çevresini enfekte etme olasılığı (enfektivite veya R0) 1,1 -2,0 civarındadır. Pandemi süresinin, hiçbir müdahale yapılmazsa 10-12 hafta olacağı öngörülmektedir. Salgın, pik zamanını 4. - 6. haftalar arasında gerçekleştirecek ve vakaların yaklaşık yüzde 45-55’i bu üç hafta içerisinde (pik öncesi, pik haftası ve pik sonrası) ortaya çıkacaktır. Yapılan müdahalelerin, salgından etkilenen vaka sayılarının zamana yayılmasına ve pandeminin süresinin uzayıp, şiddetinin azalmasına yol açacağı düşünülmektedir. İnfluenza mevsiminde atak hızının yüzde 5-15 arasında değiştiği bilinmektedir. Hastalananların yüzde 50’sinin sağlık kurumuna başvuracağı öngörülmektedir.

İnfluenza vaka-ölüm hızı yüzde 0,01-1,0 arasında değişebilir. Planda çeşitli atak hızlarına göre sağlık kurumlarında influenza nedeniyle oluşabilecek hastalık yükü, hastaneye yatış ve ölümler de değerlendirildi.

Türkiye nüfusu 80 milyon olarak alınarak, hazırlanan senaryolar şöyle:

3 SENARYO HAZIRLANDI

Mevsimsel senaryo

12 milyon vaka görülebileceği, tüm vakalardan bin 200’ünün influenza ve influenzaya bağlı komplikasyonlar nedeni ile hayatını kaybedebileceği tahmin edilmektedir.

Orta şiddetli senaryo

16 milyon vaka görülebileceği, 59 bin 200’ünün influenza ve influenzaya bağlı komplikasyonlar nedeni ile hayatını kaybedebileceği tahmin edilmektedir.

Ağır şiddetli senaryo

20 milyon vaka görülebileceği, bunların yarısının hastane ve diğer sağlık tesislerine başvurması halinde, toplam 10 milyon poliklinik başvurusu olacağı, 500 bin kişinin influenzaya bağlı komplikasyonlar nedeniyle hastaneye, 75 bin kişinin ise yoğun bakıma yatacağı ve tüm vakalardan 200 bininin influenza ve influenzaya bağlı komplikasyonlar nedeni ile hayatını kaybedebileceği tahmin edilmektedir.