Tesla’nın hisse fiyatının çılgınca tırmanışının büyük kısmı spekülasyon tarafından körüklense de şirketin para kazanmasının arkasında bir temel daha var: işçilerin acımasızca sömürülmesi.
Dünya Sosyalist Web Sitesi, geçtiğimiz günlerde, şirketin San Francisco Körfez Bölgesi’nde bulunan Fremont, Kaliforniya’daki ana üretim tesisinde geçirdiği zamanın son derece sömürücü ve çalıştığı iş koşullarının oldukça tehlikeli olduğunu belgeleyen eski bir Tesla işçisiyle uzun bir görüşme yaptı. Kimliğini korumak için bu makalede işçinin adını Howard olarak değiştirdik.
2016 yılının sonunda Howard, Tesla’daki yeni işine Fremont fabrikasının metal kaplama bölümünde başladı, böylesine ünlenmiş bir şirkette iş bulduğu için memnundu. Önümüzdeki üç yıl, amansızca uzun saatler çalışacak, işçi güvenliğine yönelik katı bir kayıtsızlık ve yönetim baskısını tecrübe edecek ve 2019’da işyerinde yaralandıktan sonra işten çıkarılacaktı.
Onun işe başladığı andan beri, Tesla iş güvenliği konusuna yeterli dikkati göstermiyordu. Üretim hattına konulmadan önce titiz bir eğitim verilip önlemler listesinin sağlanması yerine, Howard’ın tüm eğitimi daha “uygulamalı” olmuştu. “İlk iş günümde 5A hattından çıkan parçaları istifliyordum, ikinci günde ise bileklerim acıdan zonklayana kadar çift yönlü titreşimli zımpara makinesinde çalıştım.”
Yönetimin, iş güvenliğine yönelik ihmalkâr tutumu Tesla’da geçirdiği süre boyunca devam etmiş. Howard, “İşten atılmamdan dört ay önce birçok işçiyi işten çıkardılar, fabrikada geri kalan bizim gibileri ise başka bölümlere aktardılar,” diyor ve şöyle devam ediyordu: “Benim ekibim küçük parça presi 3A’ya yerleştirildi. Aramızda, farklı boyutlardaki parçalar için kayışın yüksekliğini ayarlamayı bilen, burası için eğitilmiş sadece bir işçi vardı ama o da farklı bir hatta çalışıyordu. Videoda da görebileceğiniz gibi, kayış yüksekliği ayarlamaları olmadan bu metal parçalar doğrudan size doğru sıçrayabilir ve doğru dürüst bir koruma da yok.”
Business Insider’a göre, 2017’den 2019’a kadar, Tesla, Kaliforniya İş Güvenliği ve Sağlığı İdaresi (Cal/OSHA) tarafından 45 güvenlik ihlali için araç üretimi ile alakalı 277.995 dolar ceza aldı. Bu meblağ, Birleşik Otomotiv İşçileri (UAW) Sendikası’nın yardımıyla iş güvenliğini giderek gevşetmiş olan Detroitli üç büyük otomotiv üreticisinin [Ford, Fiat Chrysler, General Motors] aldığı cezalardan daha fazladır. Aynı dönem içerisinde General Motors 6 ihlalden 22.411 dolar, Ford 8 ihlalden 90.162 dolar, Fiat Chrysler ise 23 ihlalden 90.797 dolar para cezası aldı.
Howard, “Güvenlik sorunları sadece yetersiz eğitim sürecinden kaynaklanmıyordu,” diyor ve şöyle devam ediyordu: “Giriş ve çıkışımızı bastığımız yeri, devasa bir vinç bataryasının birkaç bir metre yakınına, yığınlarca parça paletinin ve aktif bir forklift şeridinin hemen yanına yerleştirdiler. Sadece girişinizi basmak için bile güvenlik şeridinden atlamak zorundaydık. Bir palet tarafından ezileceğimiz veya dönen batarya tarafından çarpılacağımız gün bugün mü acaba, diye şakalar yapardık. Girişimizi basmak için başka yerleri kullanmayı denedik ama denetmenimiz bunun onun fikri olduğunu söyleyip, orayı kullanmamız için ısrar etti.”
“Forkliftlerle ile ilgili her şey karmakarışıktı. Bize boş bir kutuyla sürüp onu başka bir kutunun üzerine istiflemekten oluşan bir ‘eğitim’ verdiler. Sonra bize yazılı test için cevapları verdiler ve sertifika aldık. Ama etrafta boş kutular sürmüyorduk, bizden metal parça kutularını ikili ve hatta üçlü istiflememiz isteniyordu. Böyle aşırı yüklenmişken, dönüş yaparken devrilmeniz hiç zor değil fakat bize hep hızlı olmamız ve kotaya ulaşmamız söyleniyordu.”
Yasal olarak forkliftlerin, her vardiya başında incelenip eğer önemli bir güvenlik sorunu varsa hizmet dışı bırakılması gerekiyor. Howard, “Fremont fabrikasında hiçbir şey öyle işlemiyordu,” diyor. “Kimse forkliftleri incelemedi. Fotoğraflarda aşınmış akü kablolarını görebilirsiniz. Aynı zamanda herkese açıktılar. Eğer bir paleti taşımanız gerekiyorsa, en yakındaki forklifti alıp götürürdünüz. Millet forkliftleri hep gözetimsiz olarak çalışır halde bırakırdı.”
Howard, Tesla işçileri arasında evsizliğin yaygın olduğunu da anlattı: “Tesla’da çalışmaya başladığımda otoparkta uyuyordum. Pek çok kişi karavanlarını yan taraftaki Walmart otoparkına park ediyordu. Ayrıca fabrikanın tavan arasında kanepeler vardı, her gün yaklaşık 20 kişi orada uyurdu.”
Glassdoor.com’a göre Tesla fabrikası işçileri veya “üretim arkadaşları” saatte yaklaşık 20 dolar kazanıyor. Haftada 40 saat ve yılda 50 haftadan bu, yıllık 40.000 ya da aylık 3.300 dolara tekabül ediyor. Fabrikanın bulunduğu Fremont’da ise bu meblağ iki odalı bir dairenin kirasını zar zor karşılıyor.
Kaotik ortam ise çok sayıda sorun ve tehlike yaratıyor. “Yönetimin bakış açısından, bir kazayı kimse fark etmeden temizlediğin sürece kaza olmamıştır. Yani, eğer yağlı ve kirli bir zemine metal bir plakayı düşürürsen, önemli değil. Kaldır ve presin içine at. Daha sonra parçalar kusurlu olarak çıkmaya başladığında, diğer kusurlu parçalara bakmak için bizi paletlere tırmanmaya gönderirlerdi. Koruyucu kıyafet giymeniz veya ne kadar dikkatli olmanız fark etmiyor, preslenmiş metallerin arasını eşelerken yine de kesilirsiniz.”
“O paletler de tırmanılmak için tasarlanmadı zaten, sabit bir yapı oluşturmak için birbirlerine kenetlenmeleri gerekiyordu ama çoğu zaman onu da yapmıyorlardı. Bir keresinde bir palet yığınının yakınında durduğumu ve bir forkliftin yığının dengesini bozduğunu hatırlıyorum. Düşecekmiş gibi eğilmeye başlamıştı ve ‘Sanırım bu şekilde öleceğim,’ diye düşündüm. Neyse ki sürücü kontrolü yeniden eline aldı. Başka bir zaman ise bir forklift sürücüsü bu yığınları domino taşı gibi devirmeyi başardı, eğer o sırada kusurlu parça arıyor olsaydık bu sonumuz olurdu.”
Bu hikâye, iş güvenliği düzenlemelerinin ve eğitim gereksinimlerinin çok kez ihlal edildiğini ve Tesla yönetiminin işçilerin sağlığını açıkça göz ardı ettiğini gösteriyor.
Howard tarafından tarif edilen tehlikeli uygulamaların aksine, tipik forklift güvenlik standartları (her ne kadar diğer işyerlerinde evrensel olarak uygulanmaktan uzak olsa da), yalnızca dengeli ve güvenli yüklerin çalıştırılmasını, güvenli hız ve mesafelerin korunmasını, araçların tekerlekleri bloke olmadıkça ve araçların sabit bir nesnenin önünde duran herhangi bir kişinin yanında sürülmesine izin verilmediği sürece (örneğin, bir giriş istasyonun yanına aktif bir forklift şeridi yerleştirmek gibi) gözetimsiz ve çalışır durumda bırakılmasına asla izin vermemeyi içerir.
Howard ayrıca, istismarcı bir çalışma ortamı olduğunu ve yönetimin Elon Musk’ın şahsında sinsi bir kişilik kültünü yücelttiğini anlatıyor: “Yöneticilerden bazıları Elon Musk etrafındaki bu ürpertici kültü gerçekten kabul ettirmeye çalışırdı. İçlerinden biri fabrikadaki kameraları gösterip, ‘Elon izliyor’, ‘E-postalarınızı okuyabiliyor’ ya da ‘İstenen hedef lanet olası hızlanmanız,’ derdi. Yeterince sıkı çalışmazsak bu küçük zorbanın bizi yakalamasından endişelenirdik.”
Howard, Musk’ın “etrafını evetçilerle çevreleyen bir demogog” olduğunu söylüyor ve ekliyordu: “Dehasıyla ilgili tüm o konuşmalar yalan, sadece çok parası var ve çevresinde para kazanmak ve işlerini halletmek isteyen insanlar var.”
Yöneticiler, ayrıca kraliyet ailesi gibi davranıyorlardı. “Bir takım toplantısına çağırırlar ve geç kalırlar ancak 10 dakika sonra hatta geri dönerseniz ve onlar oradalarsa, size çemkirirler.”
“Şirket, sizden en iyi şekilde yararlanmak için elinden gelen her türlü duyguyu veya yöntemi kullanırdı. ‘Tesla’da çalışmak ne güzel’ derlerdi, gerçekten insan çabuk sıkılıyor ama bende bir süre için işe yaramıştı.”
Howard, iş güvenliği sorunlarına dikkat çekilirse, amirlerin saldırgan cevaplar verip şu ortak masalı anlattığını aktarıyor: “‘Hey, neden bizim hedeflerimize ulaşmamızı engelliyorsunuz? Neden ekmeğimizle oynuyorsunuz?’ Bir suçluluk duygusunun öteki takip ediyordu.
“Gitmenizi isterlerse bir sebep bulabilmeleri için bir şeyler ayarlardılar. İçeri giriş gibi. 70 kişilik vardiyamız için bir kart basma noktası vardı. Bir dakika geç kalırsan, seni listeye yazabilirler. Çok erken giriş yaparsanız, seni listeye yazabilirler. Her şey sadece istedikleri birini cezalandırmak için bir sebepleri olsun diyeydi.
“Tesla, en kötüsü şekilde başı çekiyor. Yenilikçiler ama psikolojik terörde yenilikçiler.”
Tesla günümüzde ABD’de üretilen otomobillerin nispeten ufak bir bölümünü üretmesine rağmen, üreticiler arasından işyeri teftişi vakalarında orantısız bir paya sahip. Bu vakalar esas olarak bir iş kazası veya şikâyeti sonrasında açılıyor. Yılın başından bu yana Kuzey Amerika Endüstri Sınıflandırma Sistemi (NAICS) düzenlemesini içeren tüm federal ve eyalet bazlı OSHA denetim verilerinin araştırılması, 50 adet denetim vakasının açıldığını gösteriyor. Tesla, bu denetimlerin 12 tanesini veya yüzde 24’ünü oluşturuyor.
Yaygın olarak Cal/OSHA olarak anılan İş Güvenliği ve Sağlığı İdaresi’nin (DOSH), Tesla’yı içeren ve devam etmekte olan birçok vakası bulunuyor. Bunların en sonuncusu ise 5 Mayıs’ta açılmış olan, Fremont fabrikasının yaklaşık 80 kilometre doğusunda bulunan Lathrop, Kaliforniya’daki bir fabrika kazası ile ilgili.
Bu vakalar ayrıca, Tesla’nın Nevada’daki pil üretim tesisi gibi başka üretim kollarını kapsamıyor. Reno Gazette Journal kısa süre önce, işçilerin parmaklarının ezildiği tekrarlanan kazaların ardından Tesla’nın Nevada eyalet yönetimi ve OSHA programı üzerindeki etkisini ayrıntılarıyla anlatan bir açıklama yayımladı.
Gerçek şu ki, sözde işyeri güvenliğini denetlemekle yükümlü olan OSHA ve benzeri kurumlar, şirketlere bağımlılar. İş güvenliği düzenlemelerinde, ölüme veya ciddi yaralanmaya yol açan dikkat çekici ihlalleri bulunsa bile, bunlar genellikle temyizde silinen sembolik para cezalarından başka bir şeye yol açmıyorlar.
Eylül 2020’de, federal OSHA, 18.000 işçinin enfekte olduğu ve en az 203 işçinin öldüğü altı aylık süreçte sessiz kalmasının ardından, et paketleme endüstrisine karşı ilk COVID-19 yönetmeliğini yayımladı. JBS ve Smithfield Foods aleyhine kesilen para cezaları, toplamda 30.000 dolardan ya da adı geçen iki tesiste ölen işçi başına işçi başına 2.500 dolardan azdı. 2019’da Cal/OSHA, şantiyelerde ve çeşitli iş alanlarında yaralanma oranlarını değerlendirmek için önemli bir ölçüt olan yıllık işyeri yaralanma sayılarının, Tesla’dan rutin olarak eksik beyan edildiğini fark ettiklerinde, Tesla’ya sadece 400 dolar para cezası verdiler.
Tesla, Mayıs 2020’de –eyalet halk sağlığı yönetmeliklerine açıkça meydan okuyarak– Fremont fabrikasını açtıktan sonra Kaliforniya Valisi Gavin Newson da dahil olmak üzere eyalet ve ilçe Demokratik Parti yetkilileri, Tesla’ya öldürücü koşullarda yeniden açılma planını hayata geçirmesi için serbest bıraktılar.
Tesla’nın hisselerinin şu anda tırmanmış olmasının en büyük sebebi, üretim hedeflerine ulaşmak için insan hayatını tehlikeye atma konusundaki bu vurdumduymaz istektir.
Tesla örneği, işçilerin sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamına sahip olma haklarının, dünya işçi sınıfının ihtiyaçlarını bir avuç aşırı zengin oligarkın kâr çıkarına tabi kılan bir sistemle bağdaşmadığını bir kez daha göstermektedir. Eğer büyük otomotiv üreticileri kendi istediklerini yaptırırlarsa, elektrikli araçlara geçiş, Tesla işçilerinin karşı karşıya olduğu korkunç koşulları otomotiv sanayisinin geri kalanına da getirecektir.
WSWS, Tesla işçilerini, demokratik olarak bizzat işçiler tarafından denetlenen ve Demokratlardan, Cumhuriyetçilerden ve şirket yönetimleri tarafından satın alınmış UAW gibi sendikalardan tamamen bağımsız ve onlara düşman olan iş güvenliği taban komiteleri kurma sürecini tartışmak üzere bizimle iletişime geçmeye çağırıyor.
İşçilerin kısa süre önce UAW ihanet sözleşmesini ezici bir çoğunlukla reddettiği Virginia’daki Volvo Kamyon fabrikası da dahil olmak üzere bir dizi büyük fabrikada kurulan taban komiteleri, otomotiv sanayisinde benzer fikirlere sahip işçilerle ve işçi sınıfının diğer kesimleri arasında iletişim hatları oluşturacaktır. Bu taban komiteleri, ABD ve dünya genelinde işçi hakları mücadelesini koordine etmek için nihayetinde uluslararası bir ağa bağlı olmalıdır. WSWS’yi yayımlayan Dördüncü Enternasyonal’in Uluslararası Komitesi, bu amaçla, Taban Komitelerinin Uluslararası İşçi İttifakı’na (IWA-RFC) önayak oldu.
Şirket yanlısı sendikaların aksine, bu yeni işçi örgütlerinin kalkış noktası, Tesla’nın ve Musk gibi milyarder oligarklardan kâr gerekleri değil, işçilerin gerçek ihtiyaçlarıdır. Tesla işçilerinin tüm demokratik ve sosyal haklarının yanı sıra güvenli bir işyeri, yeterli ücret ve çalışma haklarının güvenceye alınması için, sosyalizm mücadelesinin parçası olarak, şirket ve finans seçkinlerinin servetleri kamulaştırılıp işçi sınıfına yönlendirilmeli ve otomotiv sanayisi, işçilerin kolektif mülkiyeti ve kontrolü altına alınmalıdır.
David Brown, Eric Luin
Kaynak: Dünya Sosyalist Web Sitesi