SPORLA İTİBARINI TEMİZLEMEYE ÇALIŞIYOR Suudi Arabistan insan hakları sicilinin temizliği için spora 6 milyar

Suudi Arabistan, 2021'in başından bu yana spor anlaşmalarına en az 6,3 milyar dolar (4,9 milyar sterlin) harcayarak, eleştirmenlerin insan hakları sicilinden dikkatleri uzaklaştırma çabası olarak nitelendirdiği altı yıllık dönemde harcanan önceki miktarın dört katından fazla harcama yaptı.

Guardian'ın analizine göre, Suudi Arabistan son iki buçuk yılda Kamu Yatırım Fonundan milyarlarca dolar harcayarak profesyonel golfü tamamen değiştiren ve futbol için uluslararası transfer piyasasını dönüştüren bir ölçekte spor harcamaları yaptı.

Pazartesi günü Suudi Arabistan kulübü Al Hilal, Fransız kaptan Kylian Mbappé için 300 milyon € (259 milyon £) değerinde olduğu anlaşılan dünya rekoru bir teklif sundu.

6.3 milyar dolarlık yatırım, neredeyse Karadağ'ın ya da Barbados adasının GSYH'sine eşdeğer. Grant Liberty tarafından iki yıl önce derlenen ve Suudi Arabistan'ın 2014 ile 2021'in başları arasındaki dönemde 1,5 milyar dolar harcadığını tahmin eden verileri gölgede bırakıyor.

Sporla itibar temizleme

Grant Liberty, Uluslararası Af Örgütü ve İnsan Hakları İzleme Örgütü gibi insan hakları örgütleri bu tür harcamaları "sportswashing" olarak adlandırıyor - insan hakları konusundaki kötü sicilden dikkatleri uzaklaştırmak için büyük isimlerin spor etkinliklerini finanse etmesi.

Grant Liberty şunları dile getirdi: "Daha önce, spor figürleri ve markaları, iyi belgelenmiş insan hakları ihlalleri nedeniyle Suudi Arabistan ile ilişki kurma tekliflerini reddetmişti. Ancak, ahlaki duruşta endişe verici bir değişim oldu, çünkü devam eden ve giderek kötüleşen ihlallere rağmen kârlı anlaşmalar kabul edilmeye başlandı."

Kaşıkçı cinayetine ses çıkaran kalmadı

2018 yılında gazeteci Cemal Kaşıkçı'nın öldürülmesinin ardından, pek çok büyük şirket Suudi Arabistan'daki yatırımlarını geri çekmiş veya durdurmuş, ülkeye karşı büyük ölçüde uzak durmuştu.

Ancak son iki yılda Suudi Arabistan'ın uluslararası alandaki algılanışında bir değişim yaşandı. Bir zamanlar cinayet nedeniyle Suudi Arabistan'ı bir "parya" haline getirme sözü veren Joe Biden, geçen yıl oraya gitti ve veliaht prens ve fiili lider Muhammed bin Selman'ı tartışmalı bir yumruk tokuşturmayla karşıladı.

The Guardian, dünyanın en büyük 10 varlık fonundan biri olan Suudi Arabistan Kamu Yatırım Fonu'nun (PIF) yanı sıra turizm otoritesi ve diğer devlet kurumları tarafından 2021'den bu yana yapılan yatırımların bir listesini derledi ve analiz etti. Toplam 6,3 milyar dolarlık yatırımın gerçek miktarın düşük bir tahmini olduğu düşünülüyor, zira PIF'in mali durumu şeffaf değildir ve bazı anlaşmaların ayrıntıları kamuoyuna açıklanmamaktadır.

Ekim 2021'de PIF tarafından 391 milyon dolara satın alınan Newcastle United'ın transferi, başta Uluslararası Af Örgütü olmak üzere hak gruplarının endişelerine neden oldu. Sızdırılan görüntülerde kulübün deplasman formasının Suudi milli takımının renklerine uyacak şekilde değiştirildiği görülünce kulüp eleştirilmişti.

Uluslararası Af Örgütü'nden Felix Jakens, bu seçimin "Suudi dolarının gücünü ve krallığın acımasız, kana bulanmış insan hakları sicilini sporla örtbas etme kararlılığını ortaya koyduğunu" söyledi.

Bir yıl sonra PIF, futbol sponsorlukları için 2.3 milyar dolar harcama niyetini açıkladı. Bu rakam, dört Suudi Arabistan futbol takımının çoğunluk hisselerini satın almak için yapılan ve miktarı belirtilmeyen devasa yatırımları da içeriyor. Bu dört kulüp, başta yıldız oyuncu Cristiano Ronaldo ile yıllık 200 milyon dolar karşılığında anlaşarak onu dünyanın en çok kazanan sporcusu yapan Al-Nassr olmak üzere, dünyanın dört bir yanından oyuncuları çekmek için cömertçe harcama yaptı.

Geçen sezon, Ronaldo'nun Real Madrid'den ayrılıp Juventus'a katıldığı imzayı Karim Benzema, Chelsea'den N'Golo Kanté, Liverpool'dan Roberto Firmino ve Aston Villa'nın eski menajeri Steven Gerrard gibi bir dizi yıldız ve teknik direktör takip etti.

Futbolcu Lionel Messi'ye ise Suudi Arabistan turizm otoritesi tarafından ülkeyi tanıtması ve sosyal medyada lüks seyahatlerini paylaşması karşılığında yaklaşık 25 milyon dolar ödendiği bildiriliyor. Al Hilal'den 350 milyon sterlinlik bir teklif aldı ancak bunun yerine ABD MLS takımı Inter Miami'yi tercih etti.

Bu yılın Şubat ayında, Suudi Arabistan 2023 Fifa Kulüpler Dünya Kupası'na ev sahipliği yapacağını açıkladı.

PIF ayrıca golf sporunu altüst eden ve Suudi Arabistan'ı belki de bu spordaki en etkili güç haline getiren büyük yatırımlar yaptı. Ekim 2021'de fon, büyük bir turnuva olan LIV golfü oluşturmak için tahmini 2 milyar dolar yatırım yaptı.

Suudi finansmanlı proje, oyuncuların mevcut taahhütlerini ihlal etmeleri için cezbettiği iddia edilen bu hamle, PGA turu ile sert bir rekabete yol açtı. Davalardan biri, LIV'in "astronomik miktarlarda parayı... LIV oyuncularını ve golf oyununu Suudi zulmünün yakın tarihini sporla örtbas etmek ve Suudi Kamu Yatırım Fonu'nun... girişimlerini ilerletmek için kullanmak amacıyla" kullanmakla suçlandı.

Bu çekişme, profesyonel golfü domine edecek bir holding oluşturmak için PGA'nın etkili bir şekilde ele geçirilmesiyle dramatik bir şekilde sona erdi. PIF Başkanı Yasir al-Rumayyan'ın başkan olması planlanıyor.

Bir PGA yöneticisi bu ay ABD Kongresine yaptığı açıklamada, egemen varlık fonunun yeni kuruma "1 milyar doların üzerinde" yatırım yapacağını söyledi. Anlaşma, bir ABD Senatosu komitesi tarafından soruşturuluyor.

Boks ve motor sporları da imaj temizliği için

Suudi Arabistan'ın diğer yatırımları arasında boks ve motor sporları da yer alıyor. Örneğin, bu yıl YouTuber'dan boksöre dönüşen Jake Paul, Riyad'da Tommy Fury ile sırasıyla 3,2 milyon dolar ve 2 milyon dolarlık ödemeler ve izleme başına ödeme gelirinden bir pay karşılığında dövüştü. Krallık aynı zamanda 2022'de Oleksandr Usyk ve Anthony Joshua arasındaki ağır sıklet boks maçına ev sahipliği yapmak için tahmini 60 milyon dolar ödedi.

PIF, 2021 yılında Woking merkezli McLaren Group Ltd'e 550 milyon dolarlık bir sponsorluk yatırımı yaparak Formula 1'in önemli bir parçası olan bir şirkete de yatırım yaptı. Ancak 6.3 milyar dolarlık yatırım rakamı, devlete ait petrol devi Aramco'nun Formula 1'e her yıl harcadığı 40-45 milyon doları ya da krallığın Grand Prix düzenlemesi için 2021'den önce imzalanan 65 milyon dolar gibi diğer spor etkinlikleri için yapılan sözleşmeleri içermiyor.

Ayrıca, PIF'in video oyun şirketi Embracer Group'a yaptığı 1 milyar dolarlık yatırım gibi e-spor dünyasındaki kapsamlı harcamaları ve Kızıldeniz kıyısında planlanan Neom şehri ile Asya Futbol Konfederasyonu arasında Mart 2021'de imzalanan dört yıllık bir anlaşma gibi sponsorluk tutarının bilinmediği spor etkinlikleri de bu toplamın dışında tutuluyor.

Bu konuda Suudi Arabistan Büyükelçiliği ile temasa geçilerek krallıkla ilgili sorulara rutin olarak yanıt verildiğini belirtmek gerekir.

Kaynak: The Guardian