Tüketim çılgınlığı ‘Kara Cuma’da en çok ne satıldı? İşte o rakamlar

Efsane Cuma haftası birkaç görüntü nedeniyle ‘tüketim çılgınlığı’ olarak eleştiriliyor. Ancak ülkenin geniş kesimleri için Efsane Cuma zorunlu ihtiyaçların karşılandığı bir haftaya dönüştü.

Efsane Cuma haftasındaki bazı görüntüler “tüketim çılgınlığı” olarak nitelendirildi ve sosyal medyada popülerleşti. Halbuki halkın geniş kesimleri için “tüketim çılgınlığı” bir efsaneden ibaret. İndirimler zannedildiği gibi sadece lüks tüketimi teşvik etmiyor. Karanlık tabloya göre halkın geniş kesimleri zorunlu ihtiyaçları için indirim dönemini bekliyor.

Gittigidiyor.com’a göre bu hafta en çok bebek bezine para harcandı. Gelir dağılımı gittikçe bozulan ülkede yoksul kesimler ile zenginin tüketim alışkanlıkları sert şekilde ayrılıyor. 2018’de nüfusun en yoksul yüzde 20’si gıda ve ayakkabı harcamalarının yüzde 7,7’sini gerçekleştirdi. En zengin yüzde 20 içinse bu oran yüzde 38.

BirGün’den Ozan Gündoğdu; Efsane Cuma ile nüfusun yoksul yarısının giyim ve ayakkabı harcamalarına mercek tuttu…

TÜKETİM ÇILGINLIĞI AMA KİMİN İÇİN?

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) hane halkı tüketim harcamaları çalışmasına göre nüfusun en yoksul yüzde 20’si harcamalarının sadece yüzde 3,1’ini giyim ve ayakkabıya ayırıyor. Gelir yükseldikçe giyim ve ayakkabıya ayrılan bu oran da yükseliyor. En yoksul için yüzde 3,1 olan harcama payı en zenginler için yüzde 4,9. Dolayısıyla giyim ve ayakkabı gibi zorunlu sayılan bir mala ilişkin yoksulların indirim kovalaması doğal. Peki bu grup toplamda giyim ve ayakkabıya ne kadar para harcadı? TÜİK verilerine göre nüfusun en yoksul yüzde 20’si 2018’de giyim ve ayakkabıya 634 milyon lira para harcadı. Harcanan tutar enflasyon nedeniyle 2003’te harcanandan 10 kat daha fazla. Ancak hâlâ nüfusun en zengin yüzde 20’si için giyim ve ayakkabı harcaması 1 milyar 727 milyon lira ile en yoksulların 2,7 katı. Başka bir ifadeyle tüketim çılgınlığı ifadesi nüfusun yoksulları için doğru görünmüyor.

ZENGİN DE GİYİNİYOR, YOKSUL DA…

Giyim ve ayakkabıya toplam 100 lira harcansaydı, bu 100 liranın

- 7,7 lirasını; en yoksul yüzde 20’lik kesim

- 12,9 lirasını; ikinci en yoksul yüzde 20’lik kesim

- 17,1 lirasını; orta gelir sahibi kesim

- 24,4 lirasını; ikinci en zengin yüzde 20’lik kesim

- 38 lirasını; en zengin yüzde 20’lik kesim harcayacaktı

EN YOKSULUN GELİRİ 5 YILDA YÜZDE 69 ARTTI AMA…

Nüfusun en yoksul yüzde 20’si için giyim ve ayakkabıya ayrılan para zorunlu ihtiyaçlarını karşılamaktan öte değil. Bu grup 2014’te hane başına 1407 lira gelir sahibiyken 2018’de geliri 2390 lira oldu. Başka bir ifadeyle nüfusun en yoksul yüzde 20’sinin geliri 2014-2018 arası 5 yılda yüzde 69 oranında artmış durumda. Peki bu artış gerçek mi? Bu soruya cevap vermek için başlıca mal ve hizmetlere gelen zam oranlarıyla gelirdeki artış oranını kıyaslamakta fayda var. Bu grup yüzde 69’luk gelir artışına karşılık 2014 ocak ayı ile 2018 aralık ayı arasında çok daha yüksek zam oranlarıyla mücadele etmek zorunda kaldı. Böylece geliri içindeki harcamalarını şekillendirdi.

En yoksul yüzde 20’nin geliri 2014’ten 2018’e dek yüzde 69 arttı. Peki ya tüketimi zorunlu ürünler ne kadar pahalılaştı? 2014 ocak ayından 2018 aralık ayına dek yaşanan pahalılaşma şu şekilde;

1- ET: yüzde 81,9

2- BALIK: yüzde 83,2

3- SÜT, PEYNİR, YUMURTA: yüzde 83,7

4- KATI ve SIVI YAĞLAR: yüzde 102

5- SEBZELER: yüzde 116

Görüldüğü üzere yoksullar alım güçlerini zorunlu giderler karşısında ilgili dönemde kaybetti. Böylece yoksul gelir grupları için gıdanın payı giderek arttı ve giyim kuşamın payı azaldı. 3 ayda bir çıkılan giyim alışverişi böylece giderek seyreldi. Peki giyim ve ayakkabıda aynı dönemdeki zam oranları ne kadar oldu? Bunun için TÜİK enflasyon sepetine mercek tuttuk, 2014 başından 2018 sonuna dek yaşanan pahalılaşma şu şekilde;

1- ERKEK TAKIM ELBİSE: yüzde 104

2- ERKEK EŞOFMAN: yüzde 114

3- ERKEK İÇ ÇAMAŞIRI: yüzde 117

4- KADIN EŞOFMAN: yüzde 110

5- KADIN SPOR AYAKKABI: yüzde 111

6- ERKEK SPOR AYAKKABI: yüzde 121

7- ÇOCUK SPOR AYAKKABI: yüzde 89

8- ÇOCUK İÇ ÇAMAŞIRI: yüzde 93

Başka bir ifadeyle en yoksulun geliri yüzde 69 artarken gerek zorunlu gıda harcamaları karşısında gerekse giyim ve ayakkabı karşısında yoksulun alım gücü eridi.

YOKSULUN GİYİM KUŞAMI GİTTİKÇE ZORLAŞIYOR

TÜİK verilerine göre nüfusun en yoksul yüzde 20’si 2014 yılında hane halkı başına 1407 lira gelir elde ediyordu. 2018’e gelindiğinde ise bu tutar 2390 liraya çıkmıştı. Peki yoksul kişi bu gelirleriyle ne kadar mal edinebiliyordu? TÜİK’in açıkladığı ortalama fiyatlarla yoksulun giyim ve ayakkabıdaki alım gücüne mercek tuttu.