Wikipedia, kadın biyografileri için harekete geçiyor

Dünyanın en büyük internet ansiklopedisi olan Wikipedia, kadın görünürlüğünü arttırıp kadınlarla ilgili daha fazla bilgi ve daha az cinsiyetçi ayırım içeren bilgiler yazmak için harekete geçiyor.

Dünyanın en büyük internet ansiklopedisi olan ve dünya çapında en çok ziyaret edilen ilk 10 site içinde yer alan Wikipedia'da kadın görünürlüğü ve katkısı, erkeklere oranla çok daha az.

Wikipedia'da erkeklere ait biyografilerin sayısının, kadınların biyografilerinden çok daha fazla olmasının yanında, Wikipedia'ya tamamen gönüllülük ekseninde katkı yapan kullanıcıların da yaklaşık yüzde 85'inin erkekler olduğu tahmin ediliyor.

Başarılı iş kadınlarından sanatçılara, sivil toplum kuruluşu liderlerinden gazetecilere, toplumda iz bırakmış pekçok önemli kadın ismi Vikipedi'de (Wikipedia'nın Türkçe kolu) arandığında 'Sorguyla eşleşen bir sonuç yok' yanıtı alınabiliyor.

Bu nedenle 2014'ten bu yana, Art and Feminism grubu öncülüğünde, 8 Mart Dünya Kadınlar Günü'ne yakın tarihlerde "düzenleme maratonları" yapılıyor.

Etkinliğin İstanbul ayağı 7 Mart Cumartesi günü Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı'nda herkesin katılımına açık olarak düzenlendi.

Wikimedia Topluluğu Kullanıcı Grubu'ndan Zafer Batık, Wikipedia'ya katkı yapan yazarların dünya genelinde resmi olmayan son verilere göre yaklaşık yüzde 15'inin kadın olduğunu, tahminlerine göre bunun Türkiye'de yüzde 8-9 civarında olduğunu ifade ediyor. Ancak katkı yapan yazarlar anonim olduğu için tam bir sayı vermek mümkün değil.

ERİŞİM YASAĞI NEDENİYLE TÜRKİYE'DE 2 YIL YAPILAMADI

Türkiye'de ilki 2016'da mimar ve editör Yağmur Yıldırım ve Wikimedia Topluluğu Kullanıcı Grubu Türkiye tarafından düzenlenen etkinlik, 2018 ve 2019 yıllarında, Türkiye'den Wikipedia'ya erişimin yasaklı olması nedeniyle yapılamamıştı.

Herkese açık olan etkinliğin amacı; Vikipedi'ye madde girişi yapılarak, hem kadın içeriğinin artırılması, hem de Wikipedia'da var olan cinsiyetçi ifadelerin değiştirilerek daha eşitlikçi bir dil kullanılması.

Wikimedia Topluluğu Kullanıcı Grubu kurucu üyelerinden olan Başak Tosun, "cinsiyet uçurumunun" Wikipedia'nın tüm dil sürümlerinin sorunu olduğunu ve yapılan araştırmaların dünya genelinde Wikipedia'ya kadın katkısının da çok az olduğunu gösterdiğini belirtiyor ve "Dolayısıyla Wikipedia erkeklerin oluşturduğu bir kaynak. Bu demek oluyor ki içeriğin dili de, bakış açısı da erkek" diyor.

Sadece kadın-erkek eşitsizliğinin değil dünyadaki tüm eşitsizliklerin Wikipedia'ya birebir yansıdığını belirten Tosun, "Bu tüm dünyanın sorunu ama Wikipedia kontrol edebileceğimiz bir mecra ve bu eşitsizlikleri en azından burada değiştirebiliriz" diyor.

Etkinliğin düzenleyicisi Art and Feminism grubunu temsil eden Yağmur Yıldırım da, hareketin kadın editörleri güçlendirmek ve Wikipedia başta olmak üzere açık bilgi kaynaklarında daha fazla kadının tarihini yazmak amacı olduğunu belirtiyor.

Başlangıcından bu yana, beş kıtada toplam 1100'ün üzerindeki Vikimaraton etkinliğinde 14 binin üzerinde katılımcı, Vikipedi'de 58 binin üzerinde madde girişi ile katkı sağladı.

İSTANBUL'DAKİ ETKİNLİKTE NELER YAPILDI?

20'den fazla kadının katıldığı etkinlikte de Vikipedi'de yer almayan bazı kadın sanatçıların biyografileri eklendi. Bunlardan biri caz sanatçısı Selen Gülün. Ayrıca yazar Kerime Nadir'in maddesine Kadın Eserleri Kütüphanesi'nin arşivinden bir fotoğraf eklendi.

Wikipedia'ya daha önce kod katkısı veren, artık editoryal olarak da katkı yaptığını belirten Neslihan Turan da madde sayısını artırmak kadar kadın editor sayısını artırmanın da önemli olduğunu vurguluyor ve "Kadınların dili ve bakış açısıyla yazılıyor ve revize ediliyor olması çok önemli, içindeki cinsiyetçi ifadeleri konuşup, tartışıp bunları doğrularıyla değiştiriyor olmamız gerekiyor" diyor.

Başak Tosun ise, keman sanatçısı Semine Hanım'la ilgili bir ifadeyi örnek veriyor:

"İstanbul Devlet Senfoni Orkestrası'nın başkemancılığını yapmış olan Sait Semih Argeşo'nun Wikipedia maddesinde 'Cemal Reşit Rey'in kız kardeşi olan Semine Hanım'la evlenmiştir. Semine Hanım keman sanatçısıdır' ifadesi kullanılmıştı. Bunu 'Semih Argeşo, İstanbul Şehir Orkestrası kemancılarından Semine Hanım ile evlenmiştir. Semine Hanım Cemal Reşit Rey'in kız kardeşidir' olarak değiştirdim."

Wikimedia Topluluğu üyesi Tosun, arkadaşlarının sevdikleri kadın yazarlar, müzisyenleri bilim insanları hakkında Wikipedia maddeleri oluşturarak, onlara doğum günlerinde bunları hediye ettiğini de söylüyor.

Zaman zaman üniversitelerle ortak etkinlikler de düzenleniyor. Etkinliğe katılan bazı akademisyenler de, lisans ve lisansüstü öğrencilerine Wikipedia'ya içerik girme ödevi verdiklerini belirtiyor.

WİKİPEDİA İÇERİĞİNE NASIL KATKIDA BULUNULUYOR?

Wikipedia'ya herkesin gönüllülük esasında katkı yapması mümkün. Katkıda bulunan kullanıcılar büyük oranda anonim.

Zafer Batık, Türkçe Wikipedia'ya yazar olarak yeni üye olanların içeriklerde yaptıkları değişikliklerin "sürüm kontrolüne" tabi olduğunu ve "devriye" denen Wikipedia katkıcılarının bu değişiklikleri kontrol ettiğini belirtiyor.

Ama katkıda bulunanlar "güvenilir kullanıcıların" bulunduğu "beyaz liste"ye alındıktan sonra yaptıkları değişiklikler doğrudan yayınlanıyor.

Batık, yaklaşık 35-40 güvenilir değişiklik yapan kullanıcının beyaz listeye girebildiğini belirtiyor.

Yeni bir madde girilmek istendiğinde ise editör topluluğu oy kullanarak buna karar veriyor. Tosun "kayda değerlik kriterleri" bulunduğunu ve bu ilkeler doğrultusunda, tartışılarak karar verildiğini belirtiyor. Kullanıcıların çeşitli olmasının bu süreçleri de etkilediğini ve farklı görüşlerin, bakış açılarının Wikipedia'da daha çok yer almasını sağladığına dikkat çekiyor.

ABD'deki Wikipedia Vakfı çalışanları dışında, katkı veren herkes gönüllü.

Wikimedia Topluluğu Kullanıcı Grubu, Türkiye'de yaklaşık 3 yıl "yasaklı" olan Wikipedia'ya erişim yasağının bu yıl başında kaldırılmasıyla, Wikipedi'ye katkı yapan kullanıcı sayısının da arttığını belirtiyor.

Başak Tosun "Açıldığı dakikadan itibaren kullanıcı sayısında çok büyük bir artış var" diyor.