Balzac Romanları Üzerine: Seraphita

Balzac, Fransız ve dünya edebiyatının en büyük yazarlarından biridir. Balzac'ın, Dante'nin 'İlahi Komedya'sından esinlenerek 'İnsanlık Komedyası' başlığı altında toplamayı amaçladığı eserlerinin başlıcaları Türkçeye çevrilmiş durumda. Yeni baskıları bulunmayan bazı önemli eserlerinin yanında dilimize ilk kez çevrilen eserlerinden biri de Serapitha'dır.

 Tahir ŞİLKAN

 Serapitha, Türkçeye daha önce çevrilmiş bulunan; 'Mutlak Peşinde', 'Louis Lambert', 'Gambara' ile birlikte  İnsanlık Komedyası'nın " Felsefe İncelemeleri" bölümünde yer alır. İnsanlık Komedyası'nın diğer bölümleri, " Töre İncelemeleri" ve " Çözümleyici İncelemeler"  üst başlığını taşımaktadır.

Balzac, " Fransızca'nın duru derinliği içinde Doğu'nun göz kamaştırıcı şiirini vermek isteyen bir kitap olarak tanımladığı Serapitha'yı, "... sizin gibi, yalnızlık sayesinde dünyanın bayağılıklarından korunmuş soylu ruh..." nitelemesiye 15 yıl sonra evleneceği Madam Hanska( Yabancı Kadın)'ya ithaf eder.

Balzac, ithaf yazısında, Serapitha'da " melodili ölçünün" eksikliğini ifade etmiştir ancak pek çok eleştirmen Serapitha'daki şiirsel ve ateşli üslubun, Balzac'ın yakın dostu ünlü şair Theophile Gautier'in " kitabı biraz elden geçirmiş olmasından kaynaklandığını yazmışlardır.

***

Balzac, Serapitha romanında; daha önce hiç gitmediği, bulunmadığı Norveç'in karlarla kaplı topraklarını, gizemli fiyortlarını, buzullarını şiirsel bir güzellikte anlatır. Romanın başlangıcında Norveç'in doğal güzelliklerine yapılan vurgular çarpıcıdır. Balzac, Norveç topraklarının özelliği ve çiçekleri konusunda kendisine bilgi vermesi için bir botanikçi bulmuş ve onun anlattıklarından romanında geniş ölçüde yararlanmıştır.
 
 Serapitha mistik bir roman, teolojik tartışmalara fazlasıyla yer veren bölümleri, gizem dolu satırları var. Mistisizm, dinsel söyleyiş, Tanrı'ya yöneliş, tanrı sevgisi gibi kavramların altını dolduran bir anlatım, özellikle kitabın son bölümlerinde romanı neredeyse bir din kitabına dönüştürüyor.

Yazar Victor Sawdon Pritchett, Balzac üzerine yazdığı kitabın, " Yabancı Kadın: Madam Hanska" başlıklı bölümünde; Balzac'ın Serapitha romanında Madam Hanska ile yaptığı konuşmaların ve Madam Hanska'nın önemli rol oynadığını yazar. "... Kadınların güzelliğinde genellikle erkeksi nitelikler vardır, Madam Hanska da bu kategoriye giren kadınlardan biri olarak göze çarpıyordu. Serapitha, Madam Hanska'nın Kuzeyli mistisizmine bir övgüdür..."

Serapitha romanının baş kahramanı, romandaki genç kız Minna'ya erkek, romanın diğer erkek kahramanı Wilfrid'e ise kadın olarak görünen kanatlı, meleğe dönüşmüş, tanrı katına ulaşmış, yüce gönüllü Serapitha/ Serapithus'dur. Minna genç kız olarak aşık olduğu, sevdiği  yakışıklı erkek Serapithus'a, Wilfrid ise güzel Serapitha'ya insani bir yakınlık, tensel bir mutluluk için ulaşmak isterler. Ama Serapitha/ Serapithus, onların bu talebini şu sözlerle geri çevirir.

    "...İki varlığı aynı anda sevebilir miyiz? Bir sevgili bütün bir kalbi doldurmazsa sevgili olabilir mi? Birinci, sonuncu, biricik olması gerekmez mi? ... Bütün kuvvetini vermeden sevmek sevmek midir? Sevgilinin sözü seveni sevince boğar ve kandan daha kırmızı bir erguvan olarak damarlarında akar; bakışı içine işleyen bir ışıktır, benliği onun içinde erir. Onun olduğu yerde her şey güzeldir. Ruha sıcaklık verir, her şeyi aydınlatır. Onun yanında hiç soğuk veya gece olur mu? O hiçbir zaman uzaklarda değil, daima içimizdedir. Onda düşünürüz, onu düşünürüz. Onun için düşünürüz. İşte Minna, ben böyle seviyorum.

  -- Kimi ?

  -- Tanrı'yı dedi Serapitha ve sesi ruhlarda dağdan dağa yakılan özgürlük ateşi gibi parladı. Bize asla ihanet etmeyen Tanrı'yı..."

Serapitha, Balzac'ın evreninde en ayrıksı olandır.  Gerçekçiliğin büyük ustasının mistik-dinsel bir anlatıyla, hayatın gerçekliğinden en uzak noktada buluşmasıdır.  Çevirmeninin sözleriyle bitirelim: " Serapitha,  Balzac'ın en sıradışı ve ilginç metinidir."

 ( Serapitha-Jaguar Kitap-Nisan 2013)