Pol Robson ve Nazım Hikmet: Bak baba, komünistler yenilmezmiş...

Numan Aydınoğlu ABC Gazetesi için yazdı...

Pol Robson (Robeson)

Doğum tarihi ve yeri: 9 Nisan 1898, Princeton, New Jersey

Ölüm tarihi ve yeri: 23 Ocak 1976 (77 yaşında), Philadelphia, Pensilvanya

Nazım, cezaevinde, dışarıdan bakıldığında normal ama Nazım’ın yüreğinde fırtınaların koptuğu günlerden birini daha yaşamaktadır. Gün içinde sayısı ve zamanı belirlenmiş avluda mutat voltasını atıyor ve diğer mahkumlarla sohbet ediyordu. Yürüyüş sırasına eline geçen yerel bir gazetedeki fotoğraf dikkatini çeker. Fotoğraf bir Amerikan gazetesinden kopya edilmiştir. Nazım fotoğrafa hayret ve keder içinde bakmaya başlar. Fotoğrafta, etrafını saran kalabalıktan bir baş boyu daha yüksek olan soylu bir zenci, karşısında dillerini çıkaran ve kendisine küfürden bir takım külhanbeyi tavırlı ve gözü dönük gençler arasında durmaktadır. Fotoğrafın altında şöyle bir açıklama var: “Amerikan halkı, komünistlere katılan ve onların barışı için savaşan şarkıcı Pol Robson’a karşı işte böyle davranmaktadır.”

Bu vahşet tablosu karşısında Nazım’ın yüreği kabarır. Taa Amerika’da kendisinden kilometrelerde uzakta bir diyarda, kendisi gibi şarkısını söylemesine izin verilmeyen siyah derili bir kardeşi bulunduğunun ilk dersidir bu fotoğraf aynı zamanda. Kelimeler dökülür dudaklarından kimse duymaz, sessizliğin çığlığını atar yüreğinden, duvara yaslanır ama ayakta duracak mecali kalmamıştır. Yorgunluktan değildir oturma isteği kederden, çaresizliktendir. Çömelir duvarın dibine, ana rahminde bir cenin gibidir uzaktan bakınca. Ve eli o arka cebinden hiç eksik etmediği defterine uzanır. Yazmaktan iyice küçülmüş ucu kalınlaşmış kurşun kalemini de çıkartıp başlar yazmaya:

Korkuyorlar,

Bize türkülerimizi söyletmiyorlar Robson

İnci dişli, zenci kardeşim,

Kartal kanatlı kanaryam.

Türkülerimizi söyletmiyorlar bize,

Korkuyorlar Robson

Şafaktan korkuyorlar,

Görmekten,

Duymaktan,

Dokunmaktan korkuyorlar

Yağmurda çırılçıplak yıkanır gibi ağlamaktan

Sımsıkı bir ayvayı dişler gibi gülmekten korkuyorlar

Sevmekten korkuyorlar, bizim Ferhat gibi sevmekten

Sizin de bir Ferhat'ınız vardır elbet

Robson, adı ne

Tohumdan ve topraktan korkuyorlar

Akan sudan ve hatırlamaktan korkuyorlar

Ne iskonto, ne komisyon, ne veda isteyen bir dost eli

Sıcak bir kuş gibi, gelip konmamış ki avuçlarının içine

Ümitten korkuyorlar Robson, ümitten korkuyorlar ümitten

Korkuyorlar kartal kanatlı kanaryam

Türkülerimizden korkuyorlar.

Nazım, okur yazdığı şiiri mırıldanarak, sonra yeniden okur. Adli bir suçtan yatmakta olan köylü, Nazım’ın yüzündeki kederi görmüş onu izlemektedir bir süreden beri. Deftere aldığı notlar, hemen yanında, buruşturulmaya kıyılamamış ama düzensiz bir şekilde atılmış gazete, dudaklarının hareketlerini dikkatle inceler. Belli ki, çok canı sıkkındır. Konuşmaya ihtiyacı olabilir.

Cebinden sigara paketini çıkartır, Nazım’ın yanına çömelir. Mahpus yerinde sigaranın çözemeyeceği sorun yoktur. Uzatır elindeki paketi Nazım’a doğru; “yak bir sigara, efkarın dumanıyla savrulsun” der. Nazım geri çevirmez bu ikramı. Ardından rutin işlemler tamamlanır. Sigaralar yakılır ve ilk derin nefes çekilip dumanı havaya üflendiğinde köylü haklı çıkmıştır.

Nazım defterine yazdığı şiiri okumaya başlar. Köylü şiiri dinler ve “Bak baba (mahkumlara olan sıcak davranışları nedeniyle Nazım’a cezaevinde mahkumlar kendisine -Baba- diye hitap ederlerdi) büyük kuvvet şu komünistler, vesselam! O dokuz deniz aşırı yerdedir, sen ise burada, en yakın adamınmış gibi onu seviyorsun! Hem de ömründe bir defa bile görmeden!” Nazım’ın yüzünde bir tebessüm belirir, sigarasından bir nefes daha çeker ve başını kaldırıp gökyüzüne bakar ve öyle dalar gider. Kim bilir aklından neler geçer o an. Köylünün söyledikleri midir onu böyle derin derin düşündüren yoksa o zenci şarkıcı mıdır bunu kimse bilemedi. Bize o andan sadece yukarıda ki şiir kaldı.

Aradan bir süre geçtikten sonra hapishaneye bir haber ulaşır. Amerikalı şarkıcı Pol Robson, Amerika’da Nazım hikmetin serbest bırakılması için bir imza kampanyası başlatmıştır. Haber çabuk yayılır hapishanede. Tabi bizim köylü mahkum da duymuştur haberi. Usulca yanaşır Nazım’a ve fısıldar; “bak baba, komünistlerin yenilmez olduğunu şimdi anladım”

Kaynak: Nazım Hikmet ve Bulgaristan /

Nazım Hikmet Bulgaristan’da (yol notları) / Blaga Dimitrova sayfa 129