Sine-i Millet Nedir ve Nasıl Uygulanır?

Sine-i millet terimi, siyasi bağlamda Meclis'ten çekilerek halkla bir araya gelmeyi, bir halk hareketi başlatmayı ve siyasi iktidara karşı bir tepki oluşturmayı ifade eder. Özellikle muhalefet partileri tarafından kullanılan bu kavram, iktidara karşı bir protesto aracı olarak gündeme gelmekte ve siyasi bir strateji olarak değerlendirilmekte. Ancak şimdiye kadar bu kavram çoğunlukla söylemde kalmış ve sadece bir milletvekili, "sine-i millet" çağrısını gerçekleştirerek istifa etmiştir.

Sine-i millet kavramının Türk siyasi tarihindeki kökeni, Atatürk’ün Harbiye Nazırlığı teklifini reddedip "sine-i millete dönme" kararını vermesine dayanmaktadır. Mustafa Kemal, ordudan ayrılarak kurtuluş mücadelesini başlatmayı tercih etti. Bu terimi ilk kullanan siyasi parti ise Demokrat Parti oldu; 1946 seçimlerini şaibeli bulan DP, Cumhuriyet Halk Partisi’ni sine-i millete dönmekle tehdit etti, ancak bu sadece bir söylem olarak kaldı.

Demokrat Parti’nin siyasi alana taşıdığı sine-i millet kavramı, sonraki yıllarda cumhurbaşkanlığı seçimleri sırasında da dile getirildi. 1966’da Cevdet Sunay’ın ve 1973’te Fahri Korutürk’ün cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Adalet Partisi ve CHP de sine-i millete dönme tehdidinde bulundu, fakat bu tehditler uygulanmadı.

Turgut Özal’ın cumhurbaşkanı seçilmesi öncesinde de 1989 yılında sine-i millet tartışmaları yeniden gündeme geldi. Dönemin DYP lideri Süleyman Demirel ve SHP lideri Erdal İnönü, Özal’ın cumhurbaşkanlığına karşı sine-i millete dönme tehdidinde bulundular, ancak Özal Çankaya’ya çıkınca Demirel ve İnönü bu hamlelerini geri çektiler.

28 Şubat sürecinde dönemin başbakanı Necmettin Erbakan da sine-i millete dönme ifadesini kullandı, ancak bunu uygulamaya koymadı. Aynı dönemde Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'in hükümeti kurma görevini Tansu Çiller'e vermemesi nedeniyle DYP sine-i millet kozunu masaya sürdü. Bu tartışmalar uzun süre medyada yer bulsalar da herhangi bir sonuç elde edilemedi.

Bugüne dek Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde sine-i millete dönme kararını uygulayan tek kişi, DYP Hatay Milletvekili Murat Sökmenoğlu'dur. Turgut Özal’ın cumhurbaşkanlığı seçiminde sine-i millet diyerek milletvekilliğinden istifa eden Sökmenoğlu, bu kararı hayata geçiren tek isim olarak tarihe geçti.