Sistem değişiyor: Genel değil, bölgesel teşvik!

Ekonomi yönetimi, mevcut teşvik sisteminde köklü değişiklikler yapmaya hazırlanıyor. Yeni sistemde bölgesel kalkınma ön plana çıkacak ve ana aktör olarak kalkınma ajansları belirlenecek. Bu ajanslardan, yatırım alanlarıyla ilgili gereksinimler toplanmaya başlandı. Bazı teşvik unsurları kaldırılacakken, diğerlerinin oranları artırılacak veya azaltılacak.

Teşvik sisteminin temeli, bölgelerarası gelişmişlik farklarını azaltmak olarak belirlense de bugüne kadar istenilen sonuçlar elde edilemedi. Bu nedenle, Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar'da değişiklik yapılması planlanıyor. Yeni teşvik sisteminin temel taşlarını 26 kalkınma ajansı oluşturacak. Bazı teşvikler tamamen kaldırılacak, bazıları ise oran ve süreleri bakımından yeniden düzenlenecek.

Yeni dönemin adı "Türkiye Yüzyılı Yatırım Hamlesi" olacak. İlk adım olarak, yüksek teknoloji ürünleri üretecek girişimcilere 2030 yılına kadar 30 milyar dolarlık kaynak aktarımını öngören HIT-30 programı hayata geçirildi. Bu program, elektrikli araçlar, batarya, çip, güneş ve rüzgar enerjisi ile Ar-Ge alanındaki yatırımlara belirli alt sınırlar koyarak çağrıda bulunuyor. HIT-30, mevcut Proje Bazlı Teşvik Sistemi kapsamındaki teşvikleri de içeriyor.

Teşvik sistemindeki değişikliklerin ikinci aşamasında, Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar doğrultusunda verilen bölgesel teşvik sistemi uygulanacak. Burada ana rol, bölgesel kalkınma faaliyetleri yürüten kalkınma ajanslarına verilecek. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, bu ajanslardan görev bölgeleri ile ilgili yatırım gereksinim analizi talep etti. Ajanslar, bölgelerinde ihtiyaç duyulan yatırım alanları ve sektörleri belirleyerek Bakanlığa iletmeye başladılar. Bu veriler analiz edilerek bölgesel bazda yatırım alanları belirlenecek.

Teşvik bölgelerinin sayısı da artırılacak. Halen 6 bölgeden oluşan sistemin, 7 veya 8 bölgeye çıkması bekleniyor. 8 bölge seçeneği üzerinde daha fazla duruluyor. Teşvik bölgeleri, illerin sosyoekonomik gelişmişlik endeksine göre sıralanacak.

Mevcut teşvik sisteminde sağlanan vergi, prim ve faiz gibi istisna ve indirimlerin bazıları yeni dönemde kaldırılacak. Bazı miktarlar ise bölge ve sektöre göre artırılacak veya azaltılacak. Hibe desteği, yerli üretim yapan yatırımlara verilecek; yani yerli malzeme kullanarak yatırım yapanlar hibe desteğinden yararlanabilecek.

Ekonomi alanındaki haberlere göre, yatırım teşvik sistemi şu anda Genel Teşvikler, Öncelikli Yatırım Konuları, Stratejik Yatırımlar ve Bölgesel Teşvikler olmak üzere 4 ana kategoriye ayrılmış durumda. Bölgesel teşvikler, iller arasındaki gelişmişlik farklarını azaltmayı amaçlarken, iller sosyoekonomik gelişmişlik endeksine göre 6 bölgeye ayrılıyor.

Öncelikli Yatırım Konuları kapsamında, belirli yatırım konularında 5. bölge destekleriyle yapılan yatırımlar destekleniyor. Yeni dönemde bu uygulama, öncelikli yatırım konularında revizyonlarla devam edecek. Stratejik Yatırımlar ise cari açığın azaltılmasına katkı sağlayan yüksek katma değerli yatırımları destekliyor.

Geçtiğimiz dönemde farklı kategorilerde yapılan HIT-30 programı çağrıları, mevcut Proje Bazlı Teşvik sistemi kapsamındaki teşvikleri içeriyor. Genel Teşvik Sistemi ise teşvik edilmeyen yatırım konuları haricindeki tüm yatırımları kapsıyor. Yeni dönemde bu Genel Teşvik Sisteminin kaldırılması planlanıyor.